S. X. Babadjanova, X. M. Bobojonova Dorivor o‘simliklar florasi va sistematikasi

Turkum. 
Amoifa (Amorpha L.) -Аморфа 
Tur. Butasimon amorfa (Аморфа кустарниковая) - 
Amorpha fruticosa L. 
Amorfa o‘simligi Dukkakdoshlar-Fabaceae oilasiga mansub bo‘lib, O‘zbekistonga 
introduksiya qilingan. Balandligi 2-3 m gacha yetadigan sershox buta. Barglari 
(20-25 ta bargchali) murakkab bo‘lib, bandi yordamida poya va shoxlariga ketma-
ket joylashgan. Barg boiakchalari - bargchalari ingichka ellipssimon yoki cho‘ziq 
ellipssimon shaklda. Mayda xushbo‘y, to‘qqizil-binafsha rangli gullari shingil 
gulto‘plamini hosil qiladi. Mevasi - bir yoki ikki urag‘li, cho‘ziqrok dukkaq, 
iyunda gullaydi. Ular manzarali buta sifatida Markaziy Osiyo va Rossiyaning 
janubiy mintaqalarida ko‘kalamzorlashtirish maqsadlarida o‘stiriladi. 
Dorivorlik xususiyati
, Amorfaning bargi bilan urug‘i xalq tabobatida ishlatiladi. 
Urug‘i tarkibida rotenoidlarga kiradigan amorfin va amorfol glikozidlari, 13% moy 
va boshqa biologik faol moddalar bor. Glikozidlar, efir moyi, bo‘yoq va boshqa 
moddalar barglari bilan bir qatorda yosh novdalarida ham bor. O‘zbekistonda 

---

105 
amorfadan 
Fruticin
 
preparati olingan va tibbiyot amaliyotiga tatbiq etilgan. 
Amorfanning ushbu dorivor prcparati - frutitsin tinchlantiruvchi va kardiotonik 
vosita sifatida yurak-qon tomir (yurak-tomir nevrozi, paroksizmal taxikardiyA. 
kasalliklarda qo‘llashga tavsiya etiladi
Turkum. 
Shildirbosh (Sphaerophysa DC.)-Круглоплодник, сферофиза 
Tur. Shildirbosh
, boʻyan (Sphaerophysa salsula (Pall.) DC.
dukkakdoshlar oilasi 
boʻyandoshlar turkumiga mansub koʻp yillik oʻsimlik turi. Oʻrta Osiyoda daryo 
boʻylari, togʻ yonbagʻirlari, adirlar, vodiy, toʻqay hududlarida oʻsadi. Ekinzorlarda 
begona oʻt sifatida uchraydi. Ildizi tarqoq, poyasi tik, 45—80 sm, barglari toq 
patsimon, 4- 8 sm, 5-9 juft ellipssimon yoki choʻziqtuxumsimon bargchalari bor. 
Guli qizgʻish rang . Mevasi dukkak. May oylarida gullab, iyun-avgustda oylarida 
urugʻ beradi.