S. X. Babadjanova, X. M. Bobojonova Dorivor o‘simliklar florasi va sistematikasi

Turkum. 
Maymunjon, Parmachak (Rubus L.) - Малина, ежевика
Tur. Malina (Малина обыкновенная) - 
Rubus idaeus L. 
Malina o‘simligi 
Ra’noguldoshlar - 
Rosaceae 
oilasiga mansub bo‘lgan ko‘p yillik lianasimon buta. 
Malina yovvoyi holda O‘zbekistonda uchramaydi, uning navlari introduksiya 
qilingan. Birinchi yilgi poyalari yashil rangli, yog‘ochlanmagan, mayda tikanli 
bo‘lib, gul chiqarmaydi va meva qilmaydi. Bu poyasi qishga borib yog‘ochlanadi, 
tikanlari to‘kiladi. Keyingi yili gul chiqaradi va mevasi pishgandan so‘ng qurib 
qoladi. Poyasi ikki yillik. Barglari toq patli, 5-7 ta (poyasining yuqori 

---

101 
qismidagilari) uch plastinkali murakkab, barg bo‘lakchalari tuxumsimon, pastki 
tomoni tukli, mitekis, arrasimon qirrali bo‘lib, uzun bandi yordamida poyasiga 
kctma-ket o‘rnashgan. Mayda, ko‘rimsiz, yashil oq rangli gullari qalqonsimon 
rovakka to‘plangan. Mevasi - qizil rangli, sharsimon yoki konussimon, danakli, 
murakkab to‘pmeva. Malina may oyida gullaydi, mevasi iyunda pishadi. Malina 
Kavkaz, Markaziy Osiyo va Sibir o‘rmonlarida, o‘rmon chetlarida, jarlarda, 
tog‘larda, ariq bo‘ylarida, o‘rmon ostida, bulalar orasida va boshqa nam yerlarda 
o‘sadi. Malina dorivor va rezavor mevali buta sifatida ko‘p miqdorda o‘stiriladi.
Dorivorlik xususiyati
. Mevasi tibbiyotda ishlatiladi. Uni to‘liq pishgan vaqtida 
qo‘lda ehtiyotlikbilan terib olinadi, quyoshda so‘litib, so‘ngra quruq va issiq joyda 
yoki quritgichlarda quritiladi yoki murabbo qilib qo‘yish mumkin. Mevasi 
ko‘pincha quritmasdan ham ishlatiladi. Ho‘l mevasidan sharbat va meva shirasi 
tayyorlanadi. Meva tarkibida organik (2,2% gacha olma, limon, salitsil, vino va 
boshqa kislotalar), 10% gacha qand, kaliy tuzlari, 45 mg% gacha C, B va PP 
vitaminlari, karotin, pektin, oshlovchi va boshqa biologik faol moddalar bor. Dori 
preparatlari meva damlamasi, sharbati va mevasi terlatuvchi choylar-yig‘malar 
tarkibida turli shamollash kasalliklarida terlatuvchi vosita sifatida qo‘llaniladi. 
Yangi terilgan va quritilgan meva damlamasi xalq tabobatida ishtaha ochuvchi, 
ovqat hazmini yaxshilovchi, terlatuvchi, o‘pka va nafas yo‘llari shamollaganda 
balg‘am ko‘chiruvchi, isitma ko‘tarilganda haroratni pasaytiruvchi hamda me’da, 
ichak kasal1iklariga dori sifatida qo‘llaniladi. Malina bargidan tayyorlangan 
damlama va qaynatma ich ketishni davolash, yo‘tal va anginada tomoqni chayish 
uchun ishlatiladi.