Jo‘rayev 0 ‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri) uchinchi kitob «sharq» nashriy ot-matb aa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati toshkent 2011

I. 
Karimov 
«Rossiya Federatsiya-
si bilan teng huquqli va o‘zaro manfaatli aloqalar o‘rnatish
0 ‘zbekiston uchun juda muhimdir. Va biz bu maqsadimizga
erishish uchun bor kuchimiz va imkoniyatlarimizni ayamay-
miz», 
- degan edi.
1992-yil 25-mayda Toshkentda MDHga a’zo davlatlar rahbarlari 
bilan bo‘lgan uchrashuv katta ahamiyatga ega bo‘ldi. 0 ‘zbekiston 
Hamdo‘stlik doirasida kollektiv xavfsizlik tizimini barpo etish 
tashabbusi bilan chiqdi va ana shu muhim masalaga doir shartnoma 
imzolandi.
Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligiga a ’zo b o iib kirgan mamla- 
katlar bilan ikki tomonlama va ko‘p tomonlama iqtisodiy hamda ma- 
daniy munosabatlami rivojlantirish 0 ‘zbekiston tashqi siyosatining 
ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Bu borada 1992-yil 30- 
mayda Rossiya Prezidenti B.N. Yelsin taklifiga binoan 0 ‘zbekiston 
rasmiy delegatsiyasining Moskvaga qilgan tashrifi, muzokaralar, 
uchrashuvlar, imzolangan hujjatlar - o‘zaro hurmat va bir-birini 
qoilab-quvvatlash siyosatining timsoli bo‘ldi. Bu kechagina mus- 
tamlaka, tayyor va beminnat xomashyo bazasi bo‘lgan mamlakat 
bilan bugungi munosabatning naqadar o ‘zgachaligi, jiddiy siyosiy 
hodisa ekanligini ko‘rsatadi. Shu kuni Prezidentlar B. Yelsin va 
I. Karimovlar ikki mamlakat o‘rtasida davlatlararo munosabatlar- 
ning asoslari to‘g ‘risidagi shartnomani imzoladilar. Ushbu uchra­
shuv yakuni haqida mulohaza yuritar ekan, Islom Karimov «eng 
quvonchli jihati shuki, bu muhim voqeani ham rus, ham o‘zbek xalqi 
katta xursandchilik va mamnuniyat bilan kutib oldi.
0 ‘zbekiston - Rossiya o‘rtasidagi teng huquqli hamkorlik, 
o ‘zaro iqtisodiy va madaniy aloqalar istiqlolning keyingi yillarida 
ham davom etadi», - dedi.
1995-yil 27-28-iyun kunlari Rossiya Federatsiyasi Hukumati 
Raisi Viktor Chemomirdinning 0 ‘zbekistonga rasmiy tashrifi, Ros­
siya Federatsiyasi tashqi ishlar vaziri, keyinchalik Rossiya Huku-
6 9 6

---

mati Raisi bo‘lib ishlagan Yevgeniy Primakovning respublikamizga 
ketma-ket tashriflari, 1998-yil 11-12-oktabr kunlari Rossiya Federat- 
siyasi Prezidenti Boris Yelsinning davlat tashrifi bilan 0 ‘zbekistonda 
bo‘lishi yoki 1999-yil 10-11-dekabr kunlari Rossiya Hukumati raisi, 
hozir Rossiya Federativ Prezidenti Vladimir Putinning mamlakati- 
mizga rasmiy tashrifi Rossiyaning 0 ‘zbekiston bilan teng huquqli 
sherik sifatida hamkorlik qilishga qaratilgan siyosat olib borayotgan- 
ligidan dalolat berib turibdi.
0 ‘zbekiston Hamdo'stlik mamlakatlari ichida Ukraina va Be- 
lorus respublikalari bilan ham hamkorlik va do‘stona munosabat- 
lar o ‘matishga alohida e ’tibor bermoqda. Chunki, bu har ikki dav­
lat ham siyosiy, iqtisodiy va madaniy imkoniyatlari, tarixiy tajriba 
va zamonaviy taraqqiyot omillari bilan MDH doirasidagi davlatlar 
o‘rtasida katta nufuzga ega.
1994-yil 10-noyabrda Kiyev shahrida 0 ‘zbekiston respub- 
likasi bilan Ukraina o ‘rtasidagi iqtisodiy hamkorlikning asosiy 
yo‘nalishlari to‘g ‘risida Deklaratsiya qabul qilindi. Unga ko‘ra 
0 ‘zbekiston respublikasi bilan Ukraina o‘rtasidagi iqtisodiy hamkor­
lik sanoat (shu jumladan samolyotsozlik, yengil sanoat) energetika, 
transport, aloqa, qishloq xo‘jaligi, mineral xomashyo qazib olish va 
uni qayta ishlash, fan va texnikaning ustuvor yo‘nalishlarida, shu- 
ningdek, turizm va ekologiya sohalarini o‘z ichiga oladi. 0 ‘sha kuni 
0 ‘zbekistor^ Respublikasi bilan Ukraina o‘rtasida madaniyat soha- 
sidagi hamkorlik to‘g ‘risida bitim imzolandi. Unga ko‘ra har ikki 
tomon bir-birini madaniyati bilan tanishish uchun imkon yaratib be- 
radi, 0 ‘zbekiston va Ukraina xalqlarining ko‘p asrlik va madaniy 
aloqalariga tayanib, ular o‘rtasidagi madaniyat va san’at sohasidagi 
hamkorlikni bundan keyin ham rivojlantirishga ko‘maklashadilar, 
deb ta’kidlandi. Ayni chog‘da, 0 ‘zbekiston Respublikasi va Ukraina 
o‘rtasida daromadlar va mulklarga ikki tomonlama soliq solishga 
yo‘l qo‘ymaslik to‘g ‘risida ham bitim imzolandi.
0 ‘zbekiston - Ukraina munosabatlari yanada rivojlana bordi. 
1995-yil 20-iyunda Ukraina Prezidenti Leonid Kuchma davlat tash­
rifi bilan 0 ‘zbekistonga keldi. Do‘rmon Qarorgohida bo‘lgan uch- 
rashuvda 0 ‘zbekiston va Ukraina o'rtasidagi munosabatlami yana­
da rivojlantirish bilan bog‘liq masalalar yuzasidan fikr almashildi. 
Ikki mamlakat rasmiy delegatsiyalarining kengaytirilgan tarkibda- 
gi muzokaralari Xalqlar Do'stligi saroyida davom ettirildi. Bu yer- 
da 0 ‘zbek - Ukrain hamkorligini kengaytirish va chuqurlashtirish 
to‘g ‘risida Deklaratsiya qabul qilindi. Unda « 0 ‘zbekiston Respubli­
kasi va Ukraina o‘z munosabatlarini uzoq muddatli umumiy manfa-
6 9 7

---

atdorlikka ega do‘st davlatlar tarzida rivojlantirishni mo‘ljallaydi», 
deb yozib qo‘yildi. Shuningdek, muzokaralar davomida 0 ‘zbekiston 
Respublikasi bilan Ukraina o ‘rtasida iqtisodiy integratsiyani chu- 
qurlashtirish to‘g‘risida shartnoma imzolandi. Ushbu shartno- 
maning 1-moddasida «tomonlar iqtisodiy islohotlami o ‘tkazish 
jarayonida harakatlami muvofiqlashtiradilar, 0 ‘zbekiston Respub­
likasi va Ukrainaning hamma shakldagi mulkchilik xo‘jalik sub- 
yektlari, viloyatlari hamda mintaqaviy tuzilmalari o‘rtasida o‘zaro 
foydali iqtisodiy aloqalaming saqlanib qolishi va rivojlanishiga 
ko'maklashadilar», - deb aniq aytildi.
21-iyun kuni har ikki davlat munosabatlarini yanada yaxshi- 
lashga qaratilgan hujjatlar qabul qilingandan so‘ng Leonid Kuchma 
Samarqandga tashrif buyurdi, shahaming diqqatga sazovor joylarini 
ko‘rdi. Registon maydonida Leonid Kuchma o ‘zbekistonlik bir gu- 
ruh ikkinchi jahon urushi qatnashchilariga «Ukraina ozod etilganli- 
gining 50 yilligi medali» va esdalik sovg‘alarini topshirdi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov 1996-yil 
27-may kuni rasmiy tashrif bilan Ozarbayjonga keldi. Prezident Sa- 
royida I. Karimov va Ozarbayjon Prezidenti H. Aliyev ikki mamla- 
kat o ‘rtasida do‘stlik va hamkorlik to‘g ‘risida shartnoma, ikki mam- 
lakat o‘rtasida sarmoyalami o‘zaro rag‘batlantirish va himoyalash, 
soliq, bojxona, havo yo‘llari, avtomobil va ternir yo‘llar aloqala- 
ri, yuk tashish va boshqalar haqida 20 ga yaqin hujjat imzoladilar. 
I. Karimov Boku Davlat Universitetiga tashrif buyurdi. Bu yerda u 
talabalar bilan uchrashdi. 0 ‘zbekiston Davlat rahbariga iqtisodiyot, 
fan, maorifni rivojlantirishdagi xizmatlari uchun Boku Universiteti 
doktori degan faxriy unvon berildi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimov shu yili 28-may 
kuni rasmiy tashrif bilan Gruziyaga bordi. Islom Karimov va Gruzi- 
ya Respublikasi sobiq Prezidenti Eduard Shevardnadze o‘rtasidagi 
muzokaralarda har ikki mamlakat o‘rtasidagi munosabatlar, minta­
qaviy va xalqaro vaziyat, MDH doirasidagi hamkorlik bilan bogiiq 
masalalar muhokama qilindi. So‘ng Prezidentlar ishtirokida kengay- 
tirilgan muzokaralar b o id i va unda Trans-Kavkaz yo‘lining Gruziya- 
dan o‘tadigan qismini jadal barpo etish, uning keng imkoniyatlaridan 
samarali foydalanish bosh mavzu bo‘ldi. Muzokaralar nihoyasida 
0 ‘zbekiston bilan Gruziya o ‘rtasidagi ikki tomonlama hamkorlik- 
ni yanada kengaytirish va chuqurlashtirish to‘g‘risida Deklaratsiya 
qabul qilindi, ikki mamlakat o‘rtasidagi iqtisodiy, savdo aloqalariga 
doir 15 ga yaqin hujjat imzolandi.
1999-yil 8-mart kuni Gruziya Respublikasi Prezidenti Eduard
6 9 8

---

Shevardnadze amaliy tashrif bilan mamlakatimizga keldi. Do‘rmon 
qarorgohida ikki mamlakat davlat rahbarlarining yakkama-yakka 
uchrashuvi bo‘ldi. Unda ikki tomonlama munosabatlami rivojlanti- 
rish, iqtisodiy hamkorlik ko‘lamlarini kengaytirish, mintaqaviy xavf- 
sizlik, jahonda yuz berayotgan dolzarb voqealar bilan b o g iiq masa- 
lalar yuzasidan fikr almashildi.
0 ‘zbekiston Respublikasi va Gruziya Respublikasi Prezident- 
larining yakkama-yakka uchrashuvi davom etayotgan bir paytda 
qarorgohning majlislar zalida ikki mamlakat delegatsiyalarining 
kengaytirilgan tarkibdagi muzokaralari boshlandi. Savdo-iqtisodiy 
munosabatlami chuqurlashtirish, transport kommunikatsiyasi so- 
hasidagi hamda ikki mamlakat tadbirkorlari o‘rtasidagi aloqalami 
rivojlantirish bilan bog iiq masalalar muloqotning asosiy mavzusi 
boidi. Ikki mamlakat o‘rtasida tovar ayirboshlash hajmi yil sayin 
ortib borayotgani singari bugungi kunda har tomonlama o ‘zaro 
ishonchga asoslangan aloqalar ham tobora rivoj topib, strategik aha- 
miyat kasb etayotgani muzokaralarda alohida ta’kidlandi. Mehmon- 
lar 0 ‘zbekiston ulkan iqtisodiy imkoniyatlar mamlakati ekanini qayd 
etishdi. Ikki mamlakat o‘rtasidagi iqtisodiy munosabatlami rivoj- 
lantirishga xizmat qiladigan aniq amaliy takliflar ham ishtirokchilar 
e’tiboriga havola qilindi.
Muzokaralar nihoyasiga yetgach, amaliy uchrashuvga oid Pro- 
tokol imzolandi% Hujjatga Islom Karimov va Eduard Shevardnadze 
imzo chekdilar.
Shundan so‘ng Prezidentlaming ommaviy axborot vositalari 
vakillari bilan uchrashuvi boidi. Matbuot anjumanida ikki mam- 
lakatning TRASEKA dasturi doirasidagi ishtirok xususidagi savol- 
ga javob berar ekan, mamlakatimiz rahbari Transkavkaz koridori 
0 ‘zbekiston uchun ulkan ahamiyatga molik, ta’bir joiz boisa, stra­
tegik ahamiyat kasb etadigan masala ekanini ta’kidladi. Buyuk Ipak 
y o iin i tiklash, TRASEKA doirasida bugun amalga oshirilayotgan 
ishlar nafaqat savdo-iqtisodiy, balki katta siyosiy ahamiyat ham kasb 
etadi, dedi Islom Karimov. Birgina oig an yili Gruziyaning Poti porti 
orqali qariyb 725 ming tonna yukning mamlakatimizga tashib kel- 
tirilganining o ‘ziyoq uning beqiyos ahamiyatga ega ekanidan da- 
lolatdir. Zero, Yevropa Ittifoqi tarkibidagi deyarli barcha davlatlar 
mazkur loyihada bajonidil ishtirok etish istagini bildirayotgani ham 
bejiz emas.
1995-yil 25-26-may kunlari Islom Karimov MDHga a’ao davlat 
boshliqlari bilan navbatdagi uchrashuvda qatnashish uchun Minskka 
keldi. 26-may kuni MDHga a’zo mamlakatlar davlat rahbarlarining
6 9 9

---

Kengashi bo‘lib o ‘tdi. Unda davlatlararo Valuta Qo‘mitasini tuzish, 
MDH chegaralarini mustahkamlash, iqtisodiy integratsiyani kuc- 
haytirish kabi masalalar muhokama qilindi. Ayni paytda hukumat 
rahbarlari turli sohalarda o ‘zaro hamkorlikni yanada rivojlantirishga 
doir 20 dan ziyod masalalami muhokama qildilar.
Istiqlol yillarida 0 ‘zbekiston o‘zining qat’iy mustaqil taraqqiyot 
yo‘lidan borish, o‘zgalarga tahdid qilmaslik, boshqalar suverenitetini 
hurmat qilish bilan Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligida o‘zining mu- 
nosib va qat’i nuqtayi nazariga ega bo‘ldi. Bu quyidagilarda namo- 
yon bo‘ldi.