Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

bir mühüm 
səbəbi onda əxlaqi dəyərlərə, insanın keçirdiyi hiss və əhvali- 
ruhiyyəyə diqqət yetirilməsidir
. Lakin hazırda dini fikirdə bu problemin 
qoyuluşu ziddiyyətlidir. Bir tərəfdən ilahiyyat, dini filosofların xeyir və şər 
konsepsiyasındakı öz tə‟limləri və din üçün mühüm olan müddəaları 
götürür. Digər tərəfdən isə qədimdən şər qüvvələrin mövcudluğu haqqında 
təsəvvürlər dini tə‟limlərin qarşısında müəyyən maneələr yaradır. Müasir 

---

130 
dövrdə yoxsulluq təhlükəsi əvvəllərdə olduğundan daha artıqdır. Bundan 
istifadə edən din mütəfəkkirləri xeyir və şər konsepsiyasını yeniləşdirməyə 
və beləliklə də dini fəlsəfənin əsas prinsiplərini möhkəmləndirməyə 
çalışırlar. 
Dini fikir tarixində həmişə belə bir sual özünü göstərmişdir: əgər 
dünya ağıllı və xeyirxah allah tərəfindən yaradılmış və idarə olunursa, onda 
niyə şər işlər mövcud olur? Leybnisin dövründən bəri ilahiyyatın bu 
məsələyə və ona verilən cavablara aid olan hissəsi «teodiseya» (allahın 
ədalətliliyi) adlanır. Müasir dövrdə tradisionalist katoliklər köhnə 
arqumentləri irəli sürür: dünyada ona görə şər qüvvələr vardır ki, çoxlu 
miqdarda günah işlər görülür. Niyə allah şərin artmasına imkan verir 
sualına isə onlar belə cavab verirlər: şər onda baş verir ki, insan ona allah 
tərəfindən bəxş edilmiş azadlıqdan sui- istifadə edir. Deməli şərin olması 
üçün allah deyil, insan günahkardır. Allah insanı azadlıqdan sui- istifadə 
edərək yaratdığı şər və günah işlərə görə cəzalandırmaq üçün lazımdır. 
Əlbəttə, bu o demək deyil ki, dini fəlsəfə baxımından xeyir və şərin 
hüdudları silinir və insandan onun yaratdığı şər işlər və əzablar üçün 
məs‟uliyyət götürülür. Xüsusən son on illikdə dini fəlsəfə insan 
mahiyyətinin xeyirxah əsasları uğrunda, sülh və bəşəriyyətin həyatı 
uğrunda mübarizəni əhəmiyyətli dərəcədə fəallaşdırmışdır. Dini fəlsəfə 
ümumbəşəri dəyərlərin müdafiə olunmasında, müharibələrin qarşısının 
alınmasında, sülhü bərqərar etmək uğrunda mübarizədə bir sıra təşəbbüslər 
göstərir. 
Öz mahiyyətinə görə nəzəri metafizik xarakter daşıyan fəlsəfi 
istiqamətlərdən biri də