Buxoro davlat pedagogika instituti tosheva nurzoda toshtemirona maktabgacha ta



Yüklə 43,16 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/118
tarix16.12.2023
ölçüsü43,16 Kb.
#181771
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   118
2023.Darslik N.T.Tosheva

Bilish 
faoliyati 
O‘quv 
faoliyati 
Oddiy mehnat 
faoliyati 
Munosabatda 
bo‘lish 
faoliyati 
Buyumlar 
bilan 
bo‘ladigan 
faoliyat 
O‘yin faoliyati 
Faoliyat turlari 


52 
darajada rivojlanib borishi irsiyatga hamda taqlidchanlik qobiliyatiga 
bog‘liq.
Bola hayotining dastlabki yillarida kattalar bilan bo‘ladigan 
munosabati va narsa-buyumlar bilan bajargan harakati asosiy faoliyat 
turi hisoblanadi. Bola bilan muomala qilish orqali kattalar ularni asta-
sekin buyumlar olamiga olib kiradilar.
Mana shu yo‘l bilan bola buyumlar bilan bo‘ladigan faoliyatning 
o‘ziga xos tomonlarini egallab boradi. 2,5 yoshdan keyin buyumlar 
bilan bo‘ladigan faoliyatda bolalar ancha yuqori ko‘rsatkichlarga 
erishadilar va ularning o‘yin hamda tasviriy faoliyatga o‘tishlari uchun 
asos yaratiladi. Kattalar tomonidan tashkil etilgan muomala 
munosabatlarida, faoliyatlarda o‘z-o‘zini anglab olishning dastlabki 
shakllari shakllanadi.
Mashg‘ulotlardagi o‘quv faoliyati orqali bolalar tevarak-
atrofidagi tabiat to‘g‘risida, ijtimoiy hayot, kishilar to‘g‘risidagi 
bilimlarni o‘zlashtirib oladilar. Shuningdek, ularning aqliy va amaliy 
bilimlari kengayib boradi. Agar ta’lim jarayonida 3-4 yoshli bolalar 
diqqati tabiat, kishilar to‘g‘risidagi konkret faktlarga qaratilsa, 5-6 
yoshli bolalarga ta’lim berishda asosiy e’tibor muhim bog‘liqliklar va 
munosabatlarga, ulardagi oddiy tushunchalarni shakllantirishga 
qaratiladi. Bular orqali bolalarda tushunarli tafakkur rivojlantiriladi.
Kichik maktab yoshidagi bolalar uchun o‘qish asosiy faoliyat 
bo‘lib qoladi va bu faoliyatni bolalar ijtimoiy ahamiyatli faoliyat deb 
anglay boshlaydilar, Bola o‘zini maktab o‘quvchisi deb tushuna 
boshlaydi. Demak, bolani tarbiyalashda, uning rivojlanishida faoliyat 
yetakchi rol o‘ynaydi. Shuning uchun ta’lim-tarbiya muassasalarida va 
oilada bolaning hayotini u turli-tuman faoliyatlar bilan shug‘ullana 
oladigan qilib tashkil etish kerak. Bunga,albatta, bolalar faoliyatining 
mazmunini boyitib borish, yangi bilim malakalarni singdirish 
mustaqilligini rivojlantirish bilan erishiladi. Odam shaxsini shakl-
lantirish bu tevarak-atrofdagi dunyoga, tabiatga, mehnatga, boshqa 
odamlarga va o‘ziga munosabat sistemasini izchil o‘zgartirish va 
murakkablashtirishdir. Bu uning butun hayoti davomida ro‘y beradi. 
Bunda bolalik va o‘smirlik yoshi, ayniqsa, muhimdir.
Odamning shaxs sifatida rivojlanishi uning jismoniy va ma’naviy 
kuchlari birligida har tomonlama va yaxlit amalga oshiriladi. 
Dunyoqarash, e’tiqod, ma’naviy sifatlar, his-tuyg‘ular (burch, vijdon, 
mas’uliyat, muhabbat] madaniyati aniq tarixiy ijtimoiy sharoitda 


53 
yaratiladi va shaxsning shakllanishiga ta’sir, etadi. Shaxs faoliyati 
muomalada shakllanadi hamda rivojlanadi.
Agar odam ijtimoiy faoliyatning turli xillarida: o‘quv, ishlab 
chiqarish faoliyati va hokazolarda ishtirok etsa, bu faoliyat shaxsni 
rivojlantiradi, 
lekin 
faoliyat 
odamni 

yoki 
bu 
ijtimoiy 
munosabatlardan chegaralab qo‘ysa, u shaxsning rivojlanishiga 
to‘sqinlik qiladi yoki uning rivojlanishini buzadi. Shaxsning yetakchi 
xususiyatlari shaxsga, uning ichki dunyosiga tashqi ta’sir natijasida 
rivojlanadi. Shaxsning ma’naviy hayot mazmuni - bu shaxsning o‘z 
ichki ishining yakuni bo‘lib, bu jarayonda tashqi ta’sirlar qayta 
ishlanadi va o‘zlashtiriladi.
Odamning rivojlanishi - bu miqdor va sifat o‘zgarishi, eskining 
yo‘q bo‘lishi va yangining vujudga kelishi jarayoni bo‘lib, uning 
manbayi va harakatlantiruvchi kuchlari shaxsning ham tabiiy, ham 
ijtimoiy tomonlarining ziddiyatli o‘zaro aloqasida yashiringandir. 
Odamning tabiiy tomoni uning butun umri davomida rivojlanadi va 
o‘zgaradi. Bu rivojlanish va o‘zgarishlar yosh xususiyatiga ega 
bo‘ladi. Shaxsning ijtimoiy rivojlanish manbayi shaxs bilan 
jamiyatning ziddiyatli o‘zaro aloqasida yashiringandir. 
Maktabgacha ta’lim-tarbiyani tashkil etish fani bu ziddiyatli 
o‘zaro aloqani ochib tashlaydi va ulardan shaxsni shakllantirish uchun 
foydalanadi. Jumladan, bolaning odamlar hayotida ishtirok etish 
ehtiyoji bilan u intilishni amalga oshirish imkoniyatlari o‘rtasidagi 
ziddiyat faoliyat sifatida o‘yinning vujudga kelishi va rivojlanishiga 
hamda bolalardagi o‘yin faoliyatida ijtimoiy xulq-atvor shakllari, 
ijtimoiy munosabatlar va hokazolarning shakllanishiga olib keladi. 

Yüklə 43,16 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   118




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin