Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 11 | 2022 ISSN: 2181-1385 Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1 76 November, 2022 https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal qo„llash mumkin bo„lib, neftberaoluvchanlik koeffitsiyenti tozolovchi-shaxtali
metodga nisbatan ancha past va katta miqdorda quduqlar burg„ulanishi talab qilinadi.
Shaxta-quduqli metodni qo„llash prinsipi quyidagicha. Agar tog„ ishlanmalari
neftgazga mahsuldor gorizontlardan quyida bo„lsa, bularda drenaj quduqlari
burg„ulanadi (odatda 10-12 quduq burg„ulanadi), neft gravitatsiya omillari ta‟sirida
o„z oqimi bilan kelib oldindan tayorlangan maxsus kanavaga kelib tushadi, bu
maxsus kanava neft saqlash joyi tomoniga qiya qilib qazilgan bo„ladi. Agar tog„
ishlanmalari neftgazga mahsuldor gorizontlardan yuqorida bo„lsa, u holda bunda ham
quduqlar burg„ulanadi, lekin, neft nasoslar orqali olinadi. Yuqori qovushqoqli neft
gazsimon komponentlarsiz ko„rinishda ochiq usulda suv yordamida kanava orqali
tashiladi. Bundan keyin neftsaqlash joyidan bu neft nasoslar orqali yuqorigva
uzatiladi.
Oxir neft va tabiiy bitumlarning mahsuldorlig suratini oshirish uchun va qazib
chiqarishning shaxta-quduqli usulida zaxirani to„liq ishlov berilishni ta‟minlash
uchun qatlamda bug„-issiqlik ta‟siridan foydalaniladi. Bu metod issiq-shaxtali metod
deb atalib, 800 metr chuqurlikgacha qo„llaniladi va yuqori neft olish koeffitsiyentiga
ega (50 % gacha). Lekin, shaxtali va shaxta-quduqli metodlarga nisbatan boshqarish
ancha murakkab. Yareg koni og„ir neft uyumlarini shaxta-quduqli qazib chiqariga
misol bo„ladi.
Yareg konini qazib chiqarish uchta bosqichga bo„linadi:
1)
Quduqlarni yer yuzasidan tajriba-sinov foydalanish;
2)
Qazib chiqarishning shaxtali usuli;
3)
Qatlamga issiqlik ta‟siri bilan shaxtali usulda qazib chiqarish.
Yer yuzasidan quduqlarni ekspluatatsiya qilish neftni 2 % ni qazib olishga olib
keldi. Aynan shuning uchun shaxtali quduqlarni burg„ulash g„oyasi paydo bo„ldi,
yuqorida yotgan gorizontlarda galeriya tizimida yakunlangan.
Shaxtali usulda qazib chiqarish ikkita tizim bo„yicha amalga oshirilgan:
1)
Uxtali, bunda uyumlar vertikal yoki biroz qiyaliy quduqlarning (
50 metrgacha chuqurlikda) zich to„ri orqali drenajlanadi, bu quduqlar
mahsuldor qatlamdan 25 metr yuqorida joylashgan yuqorida yotgan tuffitli
gorizont tog„ ishlanmalaridan burg„ulangan;
2)
Qiya quduqlar – qatlamning yuqori qismida galeriya tizimi
ko„rinishida joylashgan va uzunligi 200 metrgacha bo„lgan qiya quduqlar
gorizontning quyi qismida olti yoqli (8-12 ga maydonda) burg„ulangan.
Bunday ikki tizimliy quduqlar neft beraoluvchanlik
koeffitsiyenti
6
%
gacha
oshirish
imkonini
berda.
