Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

xo`jalik munosabatlari asosan uch guruhga:
xo`jalik faoliyatini 
amalga oshirish bilan bog`liq munosabatlarga, xo`jalikka rahbarlik 
qilishdan kelib chiqadigan (xo`jalikni boshqarish) munosabatlarga hamda 
ichki munosabatlarga ajratiladi. 
Xo`jalik munosabatlarining 
birinchi guruhi
bevosita mahsulot 
ishlab chiqarish, ish bajarish, xizmat ko`rsatish bilan bog`liq xo`jalik 
faoliyatidir. 
Xo`jalik munosabatlarining 
ikkinchi guruhi
xo`jalik faoliyatiga 
rahbarlik qilishdan kelib chiqadi.
 
Ichki xo`jalik
munosabatlari esa har bir korxonaning, birlashmaning 
ishlab chiqarish tuzilmalari o`rtasidagi ichki munosabatlari shaklida 
namoyon bo`ladi. 
Xo`jalik (tadbirkorlik) huquqining o`ziga xos xususiyatlari uning 
subyektlari bilan ham bog`liqdir. 
Malumki, rejali iqtisodiyot sharoitida xo`jalik munosabatlari faqat 
korxona va tashkilotlar hamda ularning bo`limlari o`rtasida vujudga kelar 
edi. Xo`jalik faoliyatini alohida fuqaro emas, balki ularning jamoasi olib 
borar edi. Fuqaro xo`jalik faoliyatida tashkilot jamoasi tarkibida ishtirok 
etar edi. Ularning bu munosabatlari esa mehnat huquqi bilan tartibga 
solinar edi. 
Bozor iqtisodiyoti munosabatlariga bosqichma bosqich o`tib, 
demokratik huquqiy davlat qurilayotgan hozirgi paytda yakka shaxsning 
xo`jalik faoliyati qanday? Tadbirkor shaxsning xo`jalik faoliyati xo`jalik 
huquqining predmetini tashkil etadimi? 
Respublikamizda bozor iqtisodiyotiga o`tish, avvalo davlat mulkini, 
davlat tasarrufidan chiqarilib, xususiy mulkni shakllantirishdan boshlanadi. 
Alohida fuqaroning xususiy mulk egasi sifatida etirof etilishi uni 
tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullanishi uchun imkoniyat berdi va buning 
uchun yetarli huquqiy asoslar yaratildi. Endilikda alohida fuqaro foyda 
olish maqsadida tavakkalchilik asosida, tegishli tartibda davlat ro`yxatidan 
o`tgan vaqtdan etiboran tadbirkor maqomiga ega bo`lgach, xo`jalik 
faoliyati bilan boshqa xo`jalik yurituvchi subyektlar bilan teng huquqlilik 
asosida shug`ullanish huquqiga ega bo`ldi. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Respublikamizda bozor munosabatlarining bosqichma bosqich 
shakllanib borishida tadbirkorlik faoliyatining, tadbirkorlik munosabatlari 
ishtirokchilarining ham roli, tasiri tobora muhim ahamiyatga ega bo`lib 
bormoqda. Jumladan, bu munosabatning o`ziga xos xususiyatlari, yani 
ishlab chiqarishni tashkil etish, tadbirkorlikni ro`yxatga olish, uni korxona 
shaklida rasmiylashtirish, hisob kitob olib borish, soliq to`lash, bozorga 
tovar, ish va xizmat bilan chiqish tartibini va qoidasini belgilash, boshqa 
korxona va tashkilotlar bilan bo`ladigan o`zaro munosabatlarni huquqiy 
boshqarishni taqozo etadi. Agar muqaddam fuqaro bozorga chiqishi 
bizning iqtisodimiz uchun tasodifiy bir hol bo`lib va mamuriy huquq 
qoidalari bilan boshqarilgan bo`lsa, hozirgi bozor munosabatlari sharoitida 
bu munosabatlar bir butun bo`lib, tovar ishlab chiqaruvchilar faoliyatini 
tartibga soluvchi yagona qoidalar bilan tartibga solinadi. Demak, korxona, 
tashkilotlarning tadbirkorlarning moddiy ishlab chiqarish va xizmat 
ko`rsatish bilan bog`liq iqtisodiy munosabatlari bir butun holda xo`jalik 
huquqiga oid qonunlar orqali tartibga solinib turiladigan xo`jalik 
munosabatlarining