333
Muammoli vaziyatni hal qilish bir necha bosqichda kechadi. Ya’ni
Muammoli ta’limning asosi bo‘lgan bosqichlari.
Pedagogikada muammoli vaziyat metodi ham qo‘llaniladi
Muammoli vaziyat metodi
– talabalarni muammoli vaziyatga to‘qnash kelishini
ta’minlash asosida uning sabab va oqibatlarini tahlil qilish,
ularning yechimini
topish bo‘yicha ko‘nikmalarini shakllantirish va ularning bilish faoliyatini
faollashtirishga asoslanadigan yo‘l.
Metodning mohiyati aniq vaziyatni tahlil qilish, baholash va uning yechimi
yuzasidan qaror qabul qilishdan iborat. Ta’lim jarayonida muammoli vaziyat
metodi qo‘llanilganda talabalarning faoliyatlari quyidagi
tizim asosida tashkil
etiladi.
“Muammoli vaziyat” metodi uchun tanlangan muammoning murakkabligi
talabalarning bilim darajalariga mos kelishi kerak. Ular qo‘yilgan muammoning
yechimini topishga qodir bo‘lishlari keraq aks holda yechimni topa olmagach,
ta’lim oluvchilarning qiziqishlari so‘nishiga, o‘zlariga bo‘lgan ishonchlarining
yo‘qolishiga olib keladi. “Muammoli vaziyat” metodi qo‘llanilganda
talabalar
mustaqil fikr yuritishni, muammoning sabab va oqibatlarini tahlil qilishni, uning
yechimini topishni o‘rganadi.
“Muammoli vaziyat” metodining tuzilmasi quyidagicha:
- muammoli vaziyat tavsifini keltirish:
- talabalarga kichik guruhlarga bo‘lish;
- guruhlar tomonidan muammoli vaziyatning kelib chiqish sabablarining
aniqlanishi:
- guruhlarning muammoli vaziyatning oqibatlari to‘g‘risida fikr
yuritishi;
- guruhlar tomonidan muammoli vaziyat yechimi borasidagi variantlarning
asoslanishi;
- variantlar orasidan to‘g‘ri yechimning tanlanishi;
334
- guruh tomonidan yechimning bayon etilishi;
- jamoada yechim yuzasidan muhokamaning tashkil etilishi
Ta’lim jarayonida muammoli vaziyat metodini qo‘llash quyidagi tartibda kechadi:
1. O‘qituvchi mavzu bo‘yicha muammoli vaziyatni tanlaydi,
maqsad va
vazifalarni aniqlaydi.
2. O‘qituvchi tomonidan muammo vaziyat bayon qilinadi.
3. O‘qituvchi talabalarni topshiriqning maqsad, vazifalari va shartlari bilan
tanishtiradi.
4. O‘qituvchi talabalarni kichik guruhlarga ajratadi.
5. Kichik guruhlar berilgan muammoli vaziyatni o‘rganib, uning sabablarini
aniqlaydi.
6. Guruhlar muammoni yechish imkoniyatlarini muhokama qiladi.
7. Muammoli vaziyatni yechish yo‘llari tanlanadi.
8. Kichik guruhlara muammoli vaziyatning yechimi topiladi.
9. Guruhlar yechim yuzasidan taqdimot qiladi.
10. Taqdimotdan so‘ng bir xil fikrlar jamlanadi.
11. Jamoa o‘qituvchi bilan muammoli vaziyatning samarali yechimini
Muammoli vaziyatni yechishda quyidagi usullar qo‘llaniladi:
- muammoni turli nuqtai nazardan o‘rganish va tahlil qilish;
- mavjud dalillarni
solishtirish va umumlashtirish;
- qo‘shimcha dalillarni aniqlash va ularni o‘zaro qiyoslash;
- muammo bilan bog‘liq xulosalarni chiqarish;
- talabalarning mustaqil ravishda muammoni qo‘yishlari.
Muammoli vaziyat metodi quyidagi afzalliklariga ega:
- talabalarda mustaqil fikrlash qobiliyatlarini shakllantiradi;
- talabalar muamoning sabab, oqibat va yechimlarini topishni o‘rganadi;
- talabalarning bilim va qobiliyatlarini
- baholash uchun yaxshi
imkoniyat yaratiladi;
- talabalar fikrlar va natijalarni tahlil qilishni o‘rganadi
Ta’lim jarayonida ushbu metodni qo‘llashda ayrim kamchiliklar ham ko‘zga
tashlanai. Ular:
- ta’lim oluvchilarda yuqori motivasiya talab etiladi;
- qo‘yilgan muammo talabalarning bilim darajasiga mos kelishi kerak;
- ko‘p vaqt talab etiladi
Mohiyatiga ko‘ra muammoli ta’lim muayyan texnologiyalarga asoslanadi.
Dostları ilə paylaş: