Eftalitlar (Oq xunlar, ya'ni abdallar deb ataluvchi qabilalar)
davlati
IV asrning oxiri va V asming boshlarida Orol bo‘yida yashovchi mas-
sagetlar o ‘zlarining Eftalitlar nomi bilan ataluvchi davlatga asos solishdi.
V asr o ‘rtalarida 0 ‘rta Osiyoda Eftalitlar hukmronligi o ‘rnatilgan.
Keyinchalik, ular 0 ‘rta Osiyoni, Sharqiy Eronni,
Hindistonning shimoliy
qismini va Sharqiy Turkistonni birlashtiruvchi yirik davlat tashkil qilishga
muvaffaq bo‘lishgan.
Eftalitlar davlatining hududidagi shaharlar jumlasiga, asosan
So‘g‘diyona shaharlari kirgan bo‘lib, bu vaqtda
ular ahamiyati oshgan-
ligini ko‘rish mumkin. Kushoniya (Kattaqo‘rg‘on yaqinida) Ravdad,
Poykand, Tallikon, Termiz, Gurgon, Varaxsha kabi shaharlar eftalitlar
hukmronligi davrida rivoj topdi. V asrdan e’tiboran, Samarqand shahri ham
taraqqiy etgan. Eftalitlarning
siyosiy markazi Poykand shahri, davlat
boshliqlarining qarorgohi esa Varaxshadagi saroy bo‘lganligi taxmin
qilinadi.
Eron sosoniylar davlatining sharqqa yurishlari
eftalitlar tufayli
to‘xtagan. Ular Eron podsholarining ichki siyosatiga ham aralashib
turdilar, hatto shohlardan qaysi birini saylash va tayinlash masalasini hal
qilish ularning qo‘lida edi. Eron davlati har yili eftalitlarga o ‘lpon to‘lab
turgan. Bu davrda hokimiyat katta yer egalari qo‘lida bo‘lib, Eftalitlar o ‘z
hokimlarini “Ixshid” deb atashgan.
Ijtimoiy tuzumiga qarasak, aslzoda
dehqonlar, ularning shaxsiy qo‘riqchilari chokarlar dehqonlarga qaram
bo‘lib qolgan, ular: xizmat qiluvchi kadivarlar
va jamoatchi dehqonlar,
hamda qullarga bo‘lingan. Aholisi shahar qishloqlarning o ‘troq aholisidan
va ko‘chmanchi chorvadorlardan iborat bo‘lgan. Yirik shaharlar hokimlar
tomonidan boshqarilgan. Hokimlar o ‘z harbiy kuchiga ega bo‘lgan.
Eftalitlar davlatida mulkiy jinoyatlar qattiq jazolangan. 0 ‘g ‘irlik uchun
bo‘ynini qirqib qatl etish haqida yoki o ‘g ‘irlab ketgan mulkini o ‘n
barobaridan undirish bilan jazolanganligi
haqida Xitoy manbalaridan
“Beyshu”da keltirilgan.
Dostları ilə paylaş: