FöVQƏladə hadiSƏLƏRİn nəTİCƏLƏRİNİn aradan qaldirilmasi fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılmasının nəzəri əsasları Obyektlərin zədələnmə ocaqları
Yüklə 157,21 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Bərpa işlərinin növləri Qəza və təbii fəlakət nəticələrinin aradan qaldırılması dövründə yaranan şəraitdən, obyektlərdən istifadə olunması müddətindən, dağıntıların xarakterindən və həcmindən, ilin fəslindən və havanın proqnozundan, eləcə də bərpa işlərinin yerinə yetirilməsi üçün ayrılmış qüvvə, vasitə və vaxtdan asılı olaraq, bərpa işlərinin üç növə bölünür: qısamüddətli, müvəqqəti və əsaslı bərpa işləri. Bunlardan əlavə, bir sıra mənbələrdə göstərilir ki, bəzi hallarda təcili və ya təxirəsalınmaz qəza-bərpa növlü işlərdən də istifadə edilə bilər və belə işlər digər növ bərpa işlərindən əvvəl icra edilir. Məsələn, belə qısamüddətli və təcili bərpa işləri: binaların, qurğuların və mühəndis şəbəkələrinin bərpası zamanı - zədələnmə ocağını məhdudlaşdırmaq məqsədilə; yolların bərpası zamanı isə - oradan bərpa işlərinə göndərilən texnikanın keçməsini təmin etmək üçün; xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlərin gedişində yerinə yetirilə bilər. Qəza və ya təbii fəlakət nəticələrinin aradan qaldırılmasında obyektin bərpası qısamüddətli və ya müvəqqəti xarakterli ola bilər. Bəzi hallarda belə işlər ardıcıl surətdə icra edilir. Qısamüddətli bərpa müvəqqəti bərpanın bir növü hesab edilir; belə ki, müvəqqəti bərpadan əvvəl, davam etməkdə olan 364 təbii fəlakət şəraitində yerinə yetirilən və müvəqqəti bərpaya nisbətən texniki cəhətdən tam təmin olunmayan bərpa növüdür. Təbii fəlakətlərlə təcili mübarizə şəraitində adətən, əsaslı bərpa işləri aparılmır. Əsaslı bərpa ancaq təbii fəlakətin təsiri qurtarandan sonra onun nəticələri aradan qaldırılarkən yerinə yetirilir. Bərpanın növü yuxarı təşkilatın, nazirliyin, baş idarənin, ərazi orqanlarının qərarı ilə müəyyən edilir. Dağılmış obyektin qısamüddətli bərpası bu obyektlərin qısa müddət istismarı üçün və ya ondan məhdud istifadə etmək məqsədilə aparılır. Belə hallarda sadə konstruksiyalardan istifadə olunmasına və qurğuların qismən bərpa edilməsinə, məsələn, yalnız zirzəmi binalarının bərpa edilməsinə, pəncərə yerlərinin taxta lövhələrlə bərkidilməsinə (lövhələrin arasına torpaq doldurmaqla), yol və körpülərin ancaq birtərəfli hərəkət üçün bərpa edilməsinə, körpünün zədələnmiş konstruksiyalarını dayaqlarla gücləndirməyə, təyyarə limanlarında uçuş-eniş zolaqlarının bütün eni və uzunu boyu deyil, yalnız tək-tək təyyarələrin uçuşu və enişi üçün bərpa olunmasına və ya bu məqsəd üçün avtomobil yolunun uyğunlaşdırılmasına icazə verilir. Qısamüddətli bərpa işləri, adətən, əlaltı materiallardan və yığılıb-sökülən konstruksiyalardan istifadə olunmaqla aparılır. Bu zaman belə bərpa işlərinin icra müddəti - saatlarla, bu cür bərpa olunan obyektlərin fəaliyyət müddəti isə günlərlə hesablanır. Qısamüddətli bərpa işləri Qısamüddətli bərpanın əsas xüsusiyyəti - işlərin icrasının 365 təcili xarakter daşıması, bərpa olunan konstruksiyaların isə qısamüddətli istismar üçün nəzərdə tutulmasıdır. Dağılmış obyektin müvəqqəti bərpası zədələnmiş qurğuları qismən (və bəzi sadələşdirmə yolu ilə) bərpa edərək obyektin əsaslı bərpa olunma vaxtına qədər fəaliyyət göstərməsinə nail olmaq üçün aparılır. Məsələn, binanın ancaq bir neçə mərtəbəsinin bərpa olunması, yaxud deformasiyaya uğramış yol örtüyünün bütünlüklə deyil, bəzi sahələrinin qaydaya salınması bu qəbildən olan bərpa işləridir. Belə işlər müvəqqəti konstruksiyalardan və əvvəlcədən ha- zırlanan materiallardan istifadə edilməklə yerinə yetirilir. Belə hallarda bərpa edilmiş obyektlərin fəaliyyət müddəti istifadə edilən materiallardan asılı olur və bir neçə ay təşkil edə bilər. Obyektlərin əsaslı bərpası onların daimi istismarını təmin etmək üçün yerinə yetirilir. Bu zaman qurğunun qısa müddətdə mənəvi cəhətdən köhnəlməsinin qarşısını almaq məqsədilə qurğuları yenidən qururlar (modernləşdirirlər). Dağıdılmış nadir və tarixi əhəmiyyətli obyektlər lazımi hallarda restavrasiya edilib əvvəlki vəziyyətə gətirilir. İşlərin icrasında zavodlarda hazırlanan yığma konstruksiyalardan istifadə olunur. İşlərin icrası aylarla davam edir. Bərpa edilmiş obyekt on illərlə istismar üçün nəzərdə tutulur. Əsaslı bərpa – sənaye qəzaları və təbii fəlakət nəticələrinin tamamilə aradan qaldırılması prosesində qurğuların bərpa edilməsinin əsas növüdür. Təbii fəlakətlərlə mübarizə və müxtəlif qəzaların məhdudlaşdırılması işləri aparılarkən bərpa işlərinin icrasını çətinləşdirən xüsusi şərait amilləri aşağıdakılardan ibarətdir: işlərin qısa müddətdə yerinə yetirilməsi lüzumu; işlərin icrası layihəsinin və əvvəlcədən hazırlanmış tikinti meydançasının olmaması; ərazinin zəhərlənməsi ehtimalı və təbii fəlakətlərin davam edən təkrar təsiri. 366 Obyektin bərpa edildiyi şərait Obyektdən istifadə olunmasının təxmini müddəti İşə hazırlanma şərtləri Mühəndis işlərinin növü və texniki möhkəmliyi Obyektin işə hazırlanmasının təxmini müddəti Hazırlanan qurğular kompleksi Dağıdılmış qurğular əvəzinə yenilərini tikərkən Dağıdılmış qurğuları bərpa edərkən Yeni tikilən qurğunun tipi İşlərin müvafiq növü Bərpanın növü Mühəndis kəşfiyyatının növü Təbii fəlakət Bir neçə sutka Bir neçə saatdan bir neçə sutkayadək 1-ci növbədə Səyyar vasitələrin tətbiqi ilə müvəqqəti Qısa layihə ilə sadə axtarış Qısa müddətli bərpa Bərpa işlərinin planını tərtib etməklə təcili mühəndis kəşfiyyatı Təbii fəlakətdən dərhal sonra Bir neçə həftədən bir neçə ayadək (hava şəraitindən asılı olmayaraq) Bir neçə gündən bir neçə həftəyədək 1-ci və 2-ci növbədə Müvəqqəti yığma-sökmə konstruksiyalar tətbiq etməklə Texniki layihə hazırlamaqla müfəssəl axtarış Müvəqqəti bərpa Bərpa işlərinin texniki layihəsini tərtib etməklə ətraflı mühəndis kəşfiyyatı Təbii fəlakətdən sonra (nazirlik və idarənin planı üzrə) Daimi Normativə uyğun (bir neçə ay) Bütün kompleks Daimi (əsaslı) İş çertyojları hazırlamaqla müfəssəl axtarış Əsaslı bərpa Çertyojlar tərtib etməklə ətraflı mühəndis kəşfiyyatı |