Таълим психологияси

Sotsiometriya metodi.
Bu metod kichik guruh a‟zolari o`rtasidagi bevosita 
emotsional munosabatlarni o`rganish va ularning darajasini o`lchashda qo`llaniladi. 
Unga amerikalik sotsiolog Djon Moreno asos solgan. Mazkur metod yordamida 
muayyan guruhdagi har bir a‟zoning o`zaro munosabatini aniqlash uchun uning qaysi 
faoliyatlarda kim bilan birga qatnashishi so`raladi. Olingan ma‟lumotlar matritsa, 
grafik, sxema, jadval shaklida ifodalanadi.Odatda sinaluvchilardan quyidagicha 
savollarga javob berish talab qilinadi: «Sen sayohatga kim bilan birga borishni 
xohlaysan?», «Imtihonga kim bilan birga tayyorlanishni istaysan?, «Kim bilan qo`shni 
bo`lib yashashni yoqtirasan?», «Partada kim bilan yonma-yon o`tirishni istar eding?» 
va hokazo. Har bir savol sotsiometrik mezon (o`lchov) vazifasini bajaradi va turmush 
voqeligidan olingan. Sinaluvchi har bir savolning uchta javobidan bittasini «eng 
maqbul» deb tanlashi lozim.
Sotsiometrik usul bilan shaxslararo munosabatning darajasi va ko`lami aniqlanadi 
Ko`rsatkichlarga qarab guruhdagi munosabatlar ularning o`ziga xosligi psixologik 
mexanizmlari haqida xulosa chiqariladi. Shu bilan birga nazariy ahamiyatga molik 
g`oyalar olg`a suriladi, amaliy ko`rsatmalar beriladi, tavsiyalar bildiriladi. 
Testlar 
Psixometrik 
testlar 
Proektiv
testlar 
Sotsiometrik 
testlar 

---

16 
Aniq ko‟rinishga ega 
bo‟lmagan buyumlar 
Hissiy dunyosi, 
dunyoqarashi, 
qiziqishlari baholanadi 
Rorshax-siyoh dog‟lari. 
Rozensveyg-rasmli 
assosatsiya 
Tugatilmagan hikoyalar 
Aniq tizim oki 
ko‟rinishga ega 
bo‟lmagan noaniq 
narsalar tavsiya etiladi. 
Sharxlash so‟raladi. 
PROYEKTIV METOD 
Har bir shaxs faoliyatining mahsuli unga xos bo`lgan psixik odatlarni va individual 
sifatlarni aniqlashga yordam beradi. Faoliyat samaradorligini o`rganish yordamida 
shaxsning fikr ko`lami, irodaviy sifatlari, qobiliyati, iste‟dodi, ko`nikmalari, malaka va 
odatlari kabilarni bilish mumkin. M: o`quvchining plastilindan yasalgan turli 
buyumlari, chizgan rasmlari, yasagan turli modellari undagi qiziqish, qobiliyat, 
tasavvur va tafakkurni bilish uchun xizmat qiladi.
Demak, odamning individual sifatlari ham, psixologik holatlari ham uning mehnati 
mahsulida aks etadi. 
Psixologik tadqiqiqotlarda yuqorida sanab o`tgan usullarimizdan kuzatish, anketa, 
ekspriment, faoliyat mahsulini tahlil qilingan, test, sotsiometriya eng ko`p
qo`llaniladigan metodlar hisoblanadi. Bu metodlar o`z oldiga qo`ygan maqsadlariga 
qarab turlicha, turli vaziyatda, turli vositalarni qo`llab, jumladan turli savollarni o`z 
oldiga qo`yib o`tkazilishi mumkin. 
Hozirgi zamon psixologiyasida qo`llanilib kelayotgan konkret psixologik 
metodikalar haddan tashqari ko`pdir. Qaysi metod qo`llanilishidan qat‟iy nazar barcha 
tadqiqot to`rt bosqichda olib boriladi: