Me’da va o’n ikki barmoqli ichakning yara kasalligi
Me’da va o’n ikki barmoqli ichakning yara kasalligi – hozirgi zamon
gastroenterologiyasining asosiy muammolaridan biri hisoblanadi. Bu kasallik
1000 aholiga hisob qilganda 4-5 hollarda uchraydi. Kasallik yoshlar va yoshi
ulg’aygan hamda keksa odamlarda ham uchrab tursada, asosan 20-40 yoshdagi
kishilarda bo’ladi. Yoshlikda uning duodenal formasi, keksalikda me’da yarasi
uchraydi. Erkak va ayollarda uchrash nisbati yoshlarda va o’rta yoshlarda 5:6,
yoshi ulg’aygan odamlarda 3:1 va keksalarda deyarli 1:1. Bemorlarning nogiron
bo’lishlari jihatidan yara kasalligi 2-o’rinni egallaydi (yurak-tomirlar
kasalliklaridan keyin).
Yara kasalligi etiologiyasi murakkab va hal qilinmagan masala hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda omillarning 3 asosiy guruhi: nerv, gumoral va mahalliy omillar
mavjud. Konstitutsiya, irsiyat, tashqi muhit sharoitlari muayyan rol uynaydi.
Me’da yaralari shilliq pardaga ximiyaviy va fizik omillar, dori preparatlari
ta’siridan, qon aylanishining buzilishi, gipoksiya va boshqalardan paydo bo’ladi,
bu shilliq parda butunligi buzilishiga olib keladi.
Ultserogen omillarga (M.I. Kuzin bo’yicha, 1986) quyidagilar: tug’ma
(parietal hujayralar massasi oshishi, nerv sistemasi reaktivligi xususiyatlari, I (0)
qon gruppasi; stress holatlar (kasbkorga oid va ruhiy zo’riqishlar, shikastlar,
kuyish, sepsis); kislotali-ishqor muvozanat holatining buzilishi, antroduodenal
dismotorika; ovqatlanishning noto’g’ri maromi; surunkali och qolish; dori-
darmonlar (atsetilsalitsilat kislota, indometatsin, glyukokortikoidlar); endokrin
325
bezlar ta’sirlari (gipokaliemiya, surunkali pankreatit tashqi sekretor
funktsiyaning pasayishi bilan, Zollinger-Ellison sindromi; kalqonsimon oldi
bezi, gipofiz, buyrak usti bezi adenomasi); jigar, buyrak, o’pkaning surunkali
kasalliklari, qon aylanishining o’tkir va surunkali buzilishlari.
Me’da va o’n ikki barmoqli ichakda yara defekti hosil bo’lishiga agressiya
omillari (xlorid kislota, pepsin, motorika buzilishlari, shilliq parda shikastlari,
ovqatlanish omillari va tashqi muhit ta’sirlari) va himoya omillari (shilliq parda
rezistentligi, ishqoriy sekretsiya, antroduodenal kislota «tormozi», ovqat
xarakteri va boshqalar) o’rtasidagi dinamik muvozanatning buzilishi imkon
beradi.
Yara kasalligi paydo bo’lish mexanizmining murakkabligi hisobiga
olinadigan bo’lsa, qonservativ davolashning ham, operatsiya usulini tanlashning
ham qiyinligi o’z-o’zidan ravshan bo’ladi.
Dostları ilə paylaş: |