Zbekiston respublikasiaxborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini

Triggerlarning
tiplari.
Triggerlar asosiy tiplarining umumiy tavsiflarini ko‘rib chiqamiz (triggerning har 
bir tipi o‘tishlar jadvali orqali tavsiflanadi). 3.8а-jadvalda keltirilgan o‘tishlar 
jadvali RS-triggerning ishiga mos keladi. Bu yerda, Q
о —
triggerning joriy holati 
(kirishga aktiv signalni uzatish vaqtigacha bo‘lgan holati). R va S kirishlarda aktiv 
daraja mavjud bo‘lmaganda trigger joriy holatini saqlaydi. R = 1 aktiv signali 
triggerni 0 holatga o‘rnatadi R
 =
1 signal esa 1 holatga o‘rnatadi. Jadvalda 
yulduzcha bilan kirish signallarining ma’n etilgan kombinatsiyasiga mos keluvchi 
holat belgilangan . 
3.8b jadval JK-triggerning o‘tish jadvalidir. Bu tipdagi trigger RS-triggerdan kirish 
signallarining ma’n etilgan kombinatsiyalarining yo‘qligi bilan farq qiladi, J
= К = 
I
da trigger Qо joriy
 
holatga qarama-qarshi bo‘lgan holatga o‘rnatiladi.
3.8c jadval D-triggerning o‘tishlar jadvalidir. Trigger D kirishdagi signal 
darajasiga mos keluvchi holatga o‘rnatiladi. 

---

3.8d jadval Т-triggerning ishini aniqlaydi. T=О kirish signalida trigger Qо joriy 
holatni saqlaydi, T=1 kirish signalida trigger joriy holatga qarama-qarshi bo‘lgan 
holatga o‘tadi.
19-jadval 
0 0 Q
0
0 1 0
1 0 1
1 1 -
a)
J K
0 0
Q
0
0 1
0
1 0
1
1 1
Q
b)
T
0
Q
0
1
Q
0
c)
D Q
0 0
1 1
d)
To‘g‘ri kirishli RS-triggerlar
. Triggerning mantiqiy tuzilmasi 3.10а. rasmda 
keltirilgan. Trigger har bir elementning kirishi, boshqasining kirishlaridan bittasiga 
ulanish orqali bir-biri bilan bog‘langan ikkita YOKI-YO‘Q mantiqiy elementlarida 
qurilgan. Qurilmada elementlarning bunday bog‘lanishi ikki turg‘un holatni 
ta’minlaydi.
R va S kirishlarida YOKI-YO‘Q elementlari uchun triggerning holatiga ta’sir 
qilmaydigan passiv passiv darajalar man
. 
0 ta’sir qiladi. 
20-rasm
Triggerni bir turg‘un holatdan boshqasiga o‘tkazish kirishlarga aktiv signallarni 
uzatish orqali ro‘y beradi.
R = 1 da А elemant chiqishida Q = 0 bo‘lgan holatga o‘rnatiladi, demak invers 
yolida Q=1 va shunday qilib, trigger 0 holatga o‘rnatiladi. Agar trigger R = 1 
signal uzatilganga qadar 0 holatda turgan bo‘lsa, uning holati o‘zgarmaydi. Agar 
trigger R = 1 signal uzatilganga qadar 1 holatda turgan bo‘lsa, A elementning 
o‘chib yonishi sodir bo‘ladi va uning chiqishida Q = 0 o‘rnatiladi; bu qiymat B 

---

elementning kirish qismiga uzatiladi, element o‘chib yonadi va B elementning 
chiqishida Q=1 o‘rnatiladi, shundan so‘ng trigger 0 holatga o‘tadi. 
Shunday qilib, triggening bir holatdan ikkinchi holatga o‘tishida uning elementlari 
ham birin – ketin o‘tadi va o‘tish vaqti YOKI-YO‘Q mantiqiy elementda signal 
tarqalishining ikkilangan o‘rtacha ushlanish vaqtiga teng: t
n
=2t
з
. Ravshanki, 
t
n
qancha kichik bo‘lsa, trigger vaqt birligi ichida shuncha kam o‘chib yonishni 
amalga oshiradi, ya’ni, o‘chib yonishning mumkin bo‘lgan chastotasi shuncha 
yuqori, boshqacha aytganda, triggerning tezligi yuqori bo‘ladi.
Triggerning kirish qismiga S=1 ni uzatishda uni 1 holatga o‘rnatish yuqoridagiga 
o‘xshash bajariladi. 
Ikkita R va S kirish qismiga ham man.1 aktiv darajani bir vaqtda uzatish mumkin 
emas, chunki, bunda ikkita kirish qismida ham man. 0 daraja o‘rnatiladi, kirish 
qismlaridan aktiv mantiqiy darajalarni olingandan keyin, triggerning holati noaniq 
bo‘lib qoladi; tasodifiy sabablarga ko‘ra trigger yoki 0 holatga, yoki 1 holatga 
o‘rnatilishi mumkin. 3.10b rasmda asinxron RS triggerning shartli belgilashlari 
keltirilgan.