10 variant
1Eritmalarning kimyoviy
yoki solvat nazariyasi 1887 yilda D.I.
Mendeleyev, haqiqiy yechimda
nafaqat alohida komponentlar,
balki
ularning o'zaro ta'siri mahsulotlari ham mavjudligini aniqladi. Sulfat kislota va etil spirtining suvdagi eritmalarini tadqiq qilish D.I.
Mendeleyev
nazariyaning asosini tashkil etgan bo'lib, uning mohiyati shundaki, erigan moddaning zarralari va erituvchi molekulalari o'rtasida o'zaro ta'sirlar sodir
bo'ladi, buning natijasida o'zgaruvchan tarkibdagi beqaror birikmalar hosil bo'ladi, agar erituvchi suv bo'lsa, solvatlar yoki gidratlar deb ataladi.
Solvatlarning hosil bo'lishida asosiy rolni mo'rt molekulalararo kuchlar, xususan, vodorod bog'lanishi o'ynaydi.
Eruvchanlik
—
moddaning biror
boshqa modda bilan 2 va undan ortiq komponentdan iborat termodinamik barqaror bir jinsli sistema hosil qilishi.
Gazlarning suyuqliklar bilan,
suyuqliklarning suyuqliklar bilan taʼsirlanishi natijasida shunday sistema hosil boʻladi. Moddaning eruvchanligi oʻsha moddaning ayni sharoitda
hosil qilgan toʻyingan eritmasining konsentratsiyasi bilan oʻlchanadi. Turli moddalarning maʼlum erituvchilarda
eruvchanligi tashqi sharoitga,
asosan, temperatura va bosimga bogʻliq. Koʻpchilik suyukdik va qattiq moddalarning eruvchanligi temperatura ortishi bilan, gazlarning eruvchanligi
esa bosim ortishi bilan ortadi. Gazlarning suyuqliklarda eruvchanligi Genri qonuniga boʻysunadi. Suyuqliklar bir-birida istalgan nisbatda (mas, suv
bilan spirt), bir-birida maʼlum chegaragacha erishi (mas, suv bilan fenol) yoki bir-birida erimasligi mumkin (mas, suv bilan simob). Moddalarning
eruvchanligi tashqi sharoit oʻzgarganda Le Shatelye — Braun prinsipi, yaʼni kimyoviy muvozanatning siljish prinsipiga muvofiq oʻzgaradi.
Suyuq
eritmalar.
Suyuq eritmalar odatdagi suyuqliklarga o‘xshash o‘ziga xos strukturaga ega. Suyultirilgan eritmalarning xossalari erituvchinikiga o‘xshab
ketsa, konsentrlangan eritmalarning xossalari erigan moddaga o‘xshab ketishi aniqlangan. Suyuq moddalarning suvda eruvchanligi turlicha. Ba‘zi
suyuqliklar masalan: spirt, glitsirin suvda cheksiz eriydi. Ba‘zilari esa ma‘lum miqdorda eriydi. Masalan - fenol sovuq suvda oz eriydi. Harorat
ko‘tarilganda uning eruvchanligi ortadi. 66,45
o
С
dan yuqori haroratda esa uning eruvchanligi cheksiz bo‘ladi. Bu haroratni kritik erish harorati
deyiladi. Qattiq va suyuq moddalarning eruvchanligiga bosim ta‘sir etmaydi, chunki ularning hajmi bosim ta‘sirida deyarli o‘zgarmaydi. Suyuq
eritmalar va qutbli molekulalarning ahamiyati.
Dostları ilə paylaş: