120
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
çox sayda yer adlarına məhz bu abidələrdə rast gəlinir.
Orxon-Yenisey abidələri tarix, dilçilik və etnoqrafik cəhətdən
bir sıra tədqiqatçıların tədqiqat predmeti olmuşdur.Orxon-Yeni-
sey yazılı abidələrinin tarixşünaslıq aspektdən araşdırılması ilə
İ.Markvart, V.V.Bartold, F.Hirt, E.Şavann və başqa tədqiqatçılar
məşğul olmuşlar. Bu abidələr ətrafında arxeoloji qazıntılar
A.B.Adrianov, A.O.Heykel, S.B.Kiselyov, L.A.Yevtyuxova,
L.R.Kızlasov və başqaları tərəfindən aparılmışdır.
Dilçilik baxımından abidələr Q.Aydarov
1
, V.Y.Kondratyev
2
,
N.Kononov
3
, A.Maxmutov
4
və b. tərəfindən araşdırılmışdır.
Türk-run əlifbası ilə kitabələrin dilçilik aspektdə tədqiqi ilk
növbədə A.M.Şerbakın
5
adı ilə bağlıdır. Orxon-Yenisey abidələri
dilçilik baxımından Azərbaycanda da tədqiq olunmuşdur. Bu
sahədə Orxon-Yenisey abidələrinin öyrənilməsi Ə.Ə Rəcəbov
6
,
Y.Məmmədov
7
, Ə.Şükürlü
8
və A.Məhərrəmovun
9
adları ilə bağ-
lıdır. M.S.Məmmədova
10
isə Orxon-Yenisey abidələrini tarix ba-
xımından tədqiq etmişdir.
1
Айдаров Г. Язык Орхонских памятников дрeвнетюркской письменности VIII в,
Алма-Ата, «Наука», 1971.
2
Кондратьев В.Г. Грамматический строй языка памятников древнетюркской
письменности VIII-IX вв, Л.,
Изд-во ЛГУ, 1981.
3
Кононов А.Н. Грамматика языка тюркских рунических памятников VII-IX вв., Л.,
«Наука», 1980.
4
Махмутов А. Как возник древнетюркских алфавит. Исследования по тюркологии.
Алма-Ата, 1969, с.141-147.
5
Шербак А. Енисейские рунические надписи. К истории открытия и изучения.
Тюрколоческий сборник. М., Наука, 1970, с. 111-134)
6
Rəcəbov İ.Ə., Məmmədov Y. Orxon-Yenisey abidələri B.,1993; Qədim türk yazısı
abidələrinin dili (2 cildlik), B., 2006. Ə.Rəcəbli. Qədim türk yazısı abidələri IV cildlik
B., 2009, 2010.
7
Məmmədov Y. Orxon-Yenisey abidələrində adlar. I-II c., B., 1979-1981.
8
Şükürlü M.Ə. Qədim türk yazılı
abidələrinin dili, B,.1993.
9
Məhərrəmov A.M. Qədim türk yazılı abidələrinin dili B., 1976.
10
Məmmədova M.S. Orxon-Yenisey abidələri qədim türk tarixini öyrənmək üçün mənbə
kimi. Tarix elmləri namizədi alimlik dərəcəsini almaq üçün təqdim edilmiş dissertasiya
işinin avtoreferatı. 1999.