Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti

Şirvan qrupu xalçalarının 25-ə  qədər çeşnisi təşəkkül tapmışdır.
209
  Salyan  və sabiq 
Qəbələ mahalı xalçaları tipoloji cəhətdən Şirvan xalçalarına çox yaxındır. Bu yaxınlıq isə təkcə 
iqtisadi-mədəni  əlaqələrdən deyil, həm də tarixən həmin mahalların, siyasi-inzibati cəhətdən 
Şirvanla bağlı olmasından, çox vaxt isə inzibati cəhətdən onun tərkibinə daxil olması faktından 
irəli gəlirdi. Vahid mədəni–təsərrüfat tipi təşkil edən Şirvan əyalətinin təbii-tarixi şəraiti mədəni 
proseslərə, o cümlədən maddi mədəniyyət ünsürlərinə  əsaslı  təsir göstərmiş, onların 
təşəkkülündə ümumi oxşar cəhətlərin yaranmasına səbəb olmuşdur.  
Şirvan xalçaları texniki cəhətdən Quba qrupu xalçalarına çox yaxın olsalar da, çeşni 
rəngarəngliyinə görə onlardan qismən fərqlənir. Quba xalçalarında olduğu kimi, Şirvan qrupuna 
daxil olan xalça çeşnilərində  də xonça və  xırda-naxış motivli bəzəklər üstün yer tutmuşdur. 
«Şirvan», «Şamaxı», «Qobustan», «Salyan», «Qəbələ», «Ərciman, «Mərəzə», «Sorsor», 
«Şilyan» və s. kimi toponimik adlarla bəlli olan xalça çeşniləri buna əyani misaldır. Bu çeşnilərlə 
yanaşı,  Şirvan qrupu xalçalarına «Namazlıq» və «Bəndi- rumi» kimi orijinal kompozisiyalı 

---

 
86
ornamental xalça çeşniləri də daxil idi.  
Bütün bunlardan əlavə,  Şirvan xalçalarında, həmçinin, kəlağayı  nəqşlərinə xas olan 
«buta» motivli bəzək ünsürləri: «gülabdan buta», «çiçəkli buta», «şah buta», «bala buta», 
«badamı buta», «qoşa buta», «əyri» yaxud «qarmaq buta» və s. üstünlük təşkil etmişdir.
210
  
Abşeron xalçaları texniki cəhətdən Quba-Şirvan xalçaları ilə tipoloji oxşarlıq təşkil 
etsələr də, çeşni xüsusiyyətlərinə görə onlardan müəyyən qədər seçilirdi. Abşeronun xonça 
çeşnili xalçaları  ən çox Suraxanı, Novxanı, Fatmayı, Goradil, Xızı, Fındığan və b. kəndlərdə 
hazırlanmaqla, eyniadlı çeşnilərdən ibarət olmuşdur. Bundan başqa, Abşeron bölgəsində «Xilə-
əfşan», «Xilə-buta» çeşnili xalçalar da çox geniş yayılmışdır.
211