Adil niFTİ OĞlu məMMƏdov tibb elmləri namizədi


Xalq təsərrüfatının daha da inkişafı və kommunizm



Yüklə 1,59 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/48
tarix02.01.2022
ölçüsü1,59 Mb.
#2528
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   48
5. Xalq təsərrüfatının daha da inkişafı və kommunizm 

cəmiyyətinin quruculuğunun genişlənməsi 

dövründə Naxçıvan MSSR-də səhiyyə 

(1953-1965-ci illər) 

1953-1965-ci illərdə ölkədə bütün iqtisadi və ictimai – 

siyasi həyatda nailiyyətlər əldə edildi. 

Sovet xalqlarının həyata keçirdiyi tədbirlər sovet 

cəmiyyətinin və dövlət quruluşunun gələcək inkişafına, güclü 

sənayenin, hər  şeydən  əvvəl ağır sənayenin inkişafına, kənd 

təsərrüfatının kəskin yüksəlməsinə, zəhmətkeşlərin rifah 

halının yaxşılaşmasına səbəb oldu. 

Bütün  əldə edilən nailiyyətlər SSRI xalq təsərrüfatının 

beşinci, altıncı beşillik və  yeddiillik inkişaf planının 

müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsi nəticəsində olmuşdur. Bu 

illərdə Naxçıvan MSSR-də xalq təsərrüfatının, iqtisadiyyatın 

və  mədəniyyətin ümumi inkişafı ilə yanaşı xalq səhiyyəsi də 

inkişaf etmişdir. Yüksək templə tibb idarələrinin və  həkim 

kadrlarının sayı artdı. 

Əhalinin tibb xidmətinin 

yaxşılaşdırılması üçün xeyli iş görüldü. Kənd yerlərində 

səhiyyənin inkişafına diqqət daha çox artdı. Xəstəxanaların, 

poliklinikaların (ambulatoriyaların), dispanserlərin texniki 

təchizatı  və onların dərman preparatları ilə  təmin edilməsi 

işində böyük irəliləyiş oldu. Şəhər və rayon xəstəxanaları 

rentgen, fizioterapiya aparatları ilə, müasir alətlərlə (cihazlarla) 

və başqa əmlaklarla təchiz edilməsi üçün böyük iş görüldü. 

1959-cu ildə Sovetlər ölkəsində yeni inkişaf dövrü – 

kommunizm cəmiyyətinin quruculuğunun genişlənməsi dövrü 

başlandı. 

SIKP-nın növbədən kənar XIX qurultayı 1959-1969-cu 

illər üçün SSRI xalq təsərrüfatının yeddiillik planını  təsdiq 

etdi. Planda iqtisadiyyatın gələcəkdə daha da qaldırılması, 

mədəni və maddi rifah halının yaxşılaşdırılması  məsələləri 

nəzərdə tutulmuşdur. 

Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə naziri T.Sultanovun qeyd 

etdiyi kimi Naxçıvan MSSR-də xalq təsərrüfatının yeddiillik 

planına uyğun olaraq respublikada 1959-1965-ci illərdə 

səhiyyənin inkişafına aid yeddiillik plan tərtib olundu. Planda 

gələcəkdə tibb müəssisələrinin, xəstəxana çarpayılarının sayını 




 

 

 



105

artırmaq, uşaq və qadın məsləhətxanalarının, uşaq 

xəstəxanalarının  şəbəkəsini genişləndirmək, xəstəxanaların 

tikintisi üçün vəsaiti artırmaq və s. nəzərdə tutulurdu. Planda 

habelə, respublikada gələcəkdə  xəstələrin, ümumi və  uşaq 

ölümünün aşağı salınması da nəzərdə tutulmuşdur. 

Yeddiillik  ərzində müalicə – sağlamlaşdırma 

müəssisələrinin tikilməsi üçün 1.100.000 manat sərf olunması 

nəzərdə tutulmuşdur. 

Perspektiv plana əsasən Naxçıvan  şəhərində 75 

çarpayılıq vərəm xəstəxanası, 100 çarpayılıq doğum evi, 50 

çarpayılıq psixonevroloji xəstəxana, 20 çarpayılıq radioloji 

şöbə, 180 yerlik körpələr evi və uşaq baxçası, II dərəcəli təcili 

tibbi yardım stansiyası, Ordubad şəhərində 50 çarpayılıq 

vərəm dispanseri, Noraşen rayonunda 100 çarpayılıq rayon 

xəstəxanası tikiləcəkdir; Badamlı  (Şahbuz rayonu) və Sirab 

(Naxçıvan rayonu) kəndlərində  hərəsi 100 çarpayılıq 

sanatoriyalar və 100 yerlik pansionlar tikilməsi nəzərdə 

tutulmuşdur. 

1953-1965-ci illərdə Naxçıvan MSSR-də  əhaliyə 

ambulator – profilaktika köməyi göstərən müəssisələrin sayı 

artdı. Əgər 1953-cü ildə tibb müəssisələrinin sayı 36 (onlardan 

16  şəhərdə, 20 kənd yerlərində) olmuşdursa, 1965-ci ildə 

onların sayı 50-yə (21 və 29) qədər artmışdır. 

Ambulator – poliklinika müəssisələrinin artması ilə 

yanaşı ambulator tibbi yardımın həcmi şəhərlərdə olduğu kimi 

kənd yerlərində də nəzərə çarpacaq dərəcədə artdı. 

 

 



 

 

 



 

 

 



106

25-ci cədvəl 

 

Naxçıvan MSSR-də 1953-65-ci illərdə həkimlərə 



gəlişlərin  sayı, profilaktik gəlişlər də daxil  

olmaqla (diş həkimlərinə gələnlərsiz) 

 

1953 1965 



 

şəhər  


kənd  

cəmi  


şəhər  

kənd  


cəmi  

Həkimlərə gəlişin 

sayı (1 nəfər sakinə) 

7,7 0,4 2,4 10,0 1,1 3,3 

Həkim müəssisələ-

rində, feldşer, feld-

şer-mama və başqa 

məntəqələrdə orta 

tibb işçilərinə gəliş-

lərin sayı (1 nəfər 

sakinə) 

- 3,8 3,8 - 4,1 4,1 

Gəlişlərin ümumi 

sayı (həkim və orta 

tibb işçilərinə) 

7,7 4,2 5,2 10,0 5,2 6,4 

 

Cədvəldən göründüyü kimi respublikada həkimlərə 



gəlişlərin orta sayı (bir nəfər sakinə) 1953-cü ildəki 2,4 

gəlişdən 1965-ci ildə 3,3 gəlişə qədər çoxalmışdır. O cümlədən 

şəhər əhalisinə eyni ilə 7,7-dən 10-a gəliş, kənd əhalisinə 0,4-

dən 1,1-ə gəliş olmuşdur. 

1953-cü ildən respublikada xəstəxana müəssisələrinin 

sayı  və  xəstəxana çarpayılarının sayı xeyli artmışdır. 

Xəstəxana çarpayıları ilə  təmin 1953-cü ildə 1000 nəfərə 6,7 

çarpayıdan (o cümlədən  şəhər yerlərində 17,0-dan və  kənd 

yerlərində 2,8-ə) 1965-ci ildə 8,2-yə (o cümlədən  şəhər 

yerlərində 21,1-ə, kənd yerlərində 3,8-ə) qədər artmışdır. 

Aşağıda xəstəxana müəssisələrinin və çarpayıların artımı 

illərlə göstərilib. 

 

 

 




 

 

 



107

26-cı cədvəl 

 

Naxçıvan MSSR-də xəstəxana müəssisələrinin 



və  onlarda çarpayıların sayı 

 

Xəstəxana müəssisələri Xəstəxana çarpayılarının sayı 



Illər 

Şəhər-


lərdə 

Kənd-


lərdə 

cəmi 


Şəhər-

lərdə 


Kənd-

lərdə 


cəmi 

1953 14  20  34  495 225 720 

1954 15  21  36  515 235 750 

1955 15  22  37  515 235 750 

1956 15  23  38  515 250 765 

1957 15  23  38  580 265 845 

1958 14  24  38  575 280 855 

1959 15  24  39  585 285 870 

1960 15  25  40  585 315 900 

1961 15  25  40  730 335 1065 

1962 15  25  40  770 370 1140 

1963 16  27  43  820 450 1270 

1964 19  28  47  905 475 1380 

1965 21  30  51  970 525 1495 

 

Cədvəldən göründüyü kimi 1965-ci ildə  xəstəxana 



müəssisələrinin sayı 1,5 dəfə, onlarda olan çarpayıların sayı isə 

eyni illərdə 2 dəfədən çox artmışdır. 

1953-cü ilə nisbətən 1965-ci ildə ixtisaslaşdırılmış 

çarpayıların sayı da artmışdır. Məsələn, terapevtik çarpayıların 

sayı 4 dəfədən çox, ginekoloji – 2 dəfə, yoluxucu – 2,5 dəfə, 

vərəm – 2,5 dəfə, doğum – 2,0 dəfə, cərrahi – 1,3 dəfə onkoloji 

– 2,5 dəfə, göz – 1,5 dəfə artmışdır. 

Çarpayı fondunun istifadə göstəricisi respublika üzrə 

1953-cü ildəki 225,7 gündən 1965-ci ildə 251,4 günə  qədər 

böyümüşdür. 

1953-cü ilə nisbətən xəstəxanalara daxil olan xəstələrin 

sayı 1965-ci illə müqayisədə 2 dəfə artmışdır. Belə ki, əgər 

1953-cü ildə respublikanın stasionarlarına 13230 xəstə (o 

cümlədən şəhər stasionarlarına 8590, kənd stasionarlarına 4640 

xəstə) daxil olmuşdursa, 1965-ci ildə 27015 xəstə (o cümlədən 

şəhərlərdə 16869, kəndlərdə 10146 xəstə) daxil olmuşdur. 

 

 

 



108

Sovet hökuməti tibb işçilərinin güzəranının yaxşılaşması 

üçün daima diqqət yetirirdi. 

1955-ci ildə SSRI nazirlər soveti tibb işçilərinin  əmək 

haqqlarının artırılması haqqında qərar verdi. Bu qərar tibb 

işçilərinin maraqla işləmələrinə,  əhaliyə daha əzmlə xidmət 

etməyə ruhlandırdı. 

1953-1965-ci illərdə respublikada tibb işçilərinin sayı 

xeyli artdı və onların hazırlığının keyfiyyəti yüksəldi. 

 

27-ci cədvəl 



 

Naxçıvan MSSR-də 1953-1965-ci illərdə 

tibbi kadrları haqqında məlumat 

 

Həkimlərin sayı (diş 



həkimlərsiz) 

Orta tibb işçilərinin sayı 

Illər 

şəhərdə 


kənddə 

cəmi 


şəhərdə 

kənddə 


cəmi 

1953 100  15  115  285  256  541 

1954 101  23  124  255  297  552 

1955 100  21  121  336  290  626 

1956 108  24  132  425  373  798 

1957 124  21  145  454  409  863 

1958 131  24  155  499  413  912 

1959 130  29  159  500  391  891 

1960 128  32  160  488  445  933 

1961 135  34  169  475  467  942 

1962 137  31  168  494  460  954 

1963 139  31  170  498  451  949 

1964 144  33  177  481  481  962 

1965 156  35  191  539  437  976 

 

Cədvəldən göründüyü kimi 1965-ci ildə 1953-cü ilə 



nisbətən həkimlərin sayı 1,6 dəfə, orta tibb işçilərinin sayı isə 

1,8 dəfə artmışdır. 

Respublikada habelə mütəxəssis həkimlərin sayı da 

çoxaldı. Bu müddətdə stomatoloqların sayı – 7 dəfə, 

ftiziatorların – 3 dəfə, cərrahların (xüsusən, onkoloqları  və  

travmatoloqları  əlavə etməklə) -–2 dəfə, pediatrların – 1,7 

dəfə, göz həkimlərinin – 1,2 dəfə, terapevtlərin 

(fizioterapevtləri, infeksionistləri  əlavə etməklə) – 1,5 dəfə, 




 

 

 



109

həkim – gigiyenistlərin (sanitar həkimlərin, epidemioloqların, 

bakterioloqların və s.) – 1,2 dəfə artdı 

Respublikada tibb müəssisələrinin həkim və orta tibb 

işçiləri ilə  təmin olunması  dərəcəsi göstərdi ki, 1965-ci ildə 

həkim kadrlarla təminat 82,2%, orta tibb işçiləri ilə  təminat 

90,1% olmuşdur. 

Respublikada tibb işçilərinin  təkmilləşməsi və 

ixtisaslaşması sahəsində xeyli iş görülmüşdür. Hər il 

həkimlərin 8-10%-i, orta tibb işçilərinin 5-6%-i müxtəlif 

təkmilləşdirmə institutlarında və orta tibb məktəblərində öz 

ixtisasını artırır. Onlardan çoxu  Moskvanın, Leninqradın, 

Kiyevin, Bakının, Xarkovun şəhərlərində institutlarda 

təkmilləşmə  və ixtisaslaşma kurslarını keçmişdir. Bundan 

başqa həkim və orta tibb işçiləri hər il öz ixtisaslarını cürbə-cür 

seminarlarda, iş yerlərində və s. artırmışlar. Məsələn, Naxçıvan 

şəhərində  şəhər doğum evinin bazasında kənd mamalarının 

ixtisasını artırmaq üçün ay yarımlıq kurslar, respublika 

traxoma dispanseri bazasında həkimlər üçün traxomanın 

profilaktikası  və müalicəsi məsələsinə aid seminar məşğələsi 

təşkil edilmişdir. 

1953-1965-ci illər  ərzində Naxçıvan tibb məktəbi 400-

dən çox orta tibb təhsilli ixtisasçı hazırlamışdır ki, onlar da 

respublikanın  şəhər və  kənd tibb müəssisələrində  işə 

düzəlmişlər. 

Kənd  əhalisinə tibbi xidməti yaxşılaşdırmaq məqsədilə 

Naxçıvan MSSR-i şəhərlərindən həkim və mamalar kənd 

yerlərinə göndərilirdi.

1

   


Respublikanın rayon və  kənd xəstəxanalarına, feldşer-

mama məntəqələrinə  və başqa müalicə – profilaktika 

müəssisələrinə metodiki və praktiki kömək göstərmək üçün 

Naxçıvan şəhər müalicə – profilaktika müəssisələri tərəfindən 

şef köməyi təşkil olunmuşdur. 

Köçəri heyvandarlara və maldarlara tibbi yardım 

göstərmək üçün səhiyyə orqanları demək olar ki, hər bir 

yaylaqda və qışlaqda həkim və feldşer səhiyyə məntəqəsi 

________________ 

 

1



 Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi, F.17, siyahı 2, 

qovluq 221, səh.19, 80.

 

 

 



 

110


təşkil edirlər. Bundan başqa qışlaqlarda mümkün olan yerlərdə 

artezian quyusu vururlar, evlər tikirlər. Kənd təsərrüfatının 

tarla işləri vaxtında kənd  əhalisinə tibbi kömək göstərmək 

məqsədilə  hər il respublikanın  şəhərlərindən ixtisaslı  həkim 

briqadaları, onların tərkibində  təcrübəli mütəxəssislər 

göndərilib. 

Kənd  əhalisinin dispanserizasiyası davam etdirilib. 

Kolxoz kəndlisinin kütləvi profilaktik müayinəsi geniş həyata 

keçirilib. 

Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə naziri Hüseyn Abbasov 

1954-cü ildə noyabr ayının 29-da 202№-li «Naxçıvan MSSR-i 

kənd əhalisinin dispanserizasiyasının tədbirləri haqqında» əmr 

verib.

1

     



Bu əmr respublikada kənd əhalisinin dispanserizasiyası-

nın daha da geniş miqyasda aparılmasına və onun 

keyfiyyətinin yaxşılaşmasına səbəb oldu. Əmrə  əsasən 

dispanserizasiyaya birinci növbədə kombaynçılar, traktorçülar, 

yüksək məhsul əldə edənlər, qabaqcıl maldarlar, süd sağanlar, 

briqadirlər, 15-18 yaşında olan yeniyetmələr, kolxoz, MTS və 

sovxoz rəhbərləri, ürək və damar sistemi xəstələri, mədə – 

bağırsaq, qripp xəstələri cəlb edilib. 

1953-1965-ci illərdə  kənd tibb müəssisələrinin tibbi 

kadrların sayının artması davam etdi və  kənd  əhalisinin 

ambulator və stasionar xidməti yaxşılaşdı. Kənd tibb 

 

müəssisələrinin diaqnostik müalicə aparatları  və avadanlıqları 



ilə təchizatı bir qədər yüksəldi. 

1965-ci ildə  kənddə  xəstəxana və ambulator müəssisələrinin 

sayı 1953-cü ilə nisbətən 1,5 dəfə, xəstəxana çarpayılarının 

sayı 2,3 dəfə, feldşer, feldşer-mama və başqa məntəqələrin sayı 

2,7 dəfə artmışdır. Kənd  rayonu  xəstəxanalarında  həkim   

mütəxəssislər – nevropatoloq, göz həkimi, sanitar həkim, 

stomatoloq və s. işləməyə başladılar. 

Ayrı ixtisaslar üzrə  çarpayıların sayı artdı: terapiya üzrə 

– 2,3 dəfə, doğum üzrə – 2 dəfə. Bundan başqa uşaq və vərəm 

çarpayıları açıldı. 

__________________ 

1

 Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi, F.17, siyahı 2, 



qovluq 221, səh.301.

 



 

 

 



111

          1965-ci  ildə  kənd  əhalisinin ambulator müəssisələrində 

həkimlərə gəlişlərin sayı 297,5 min olmuşdur. Kənd əhalisinin 

bir nəfərinə 1,1 gəliş düşürdü, 1953-cü ildə bu göstərici 0,4-ə 

bərabər olmuşdur. 

Feldşer ambulator xidmət köməyi də genişləndi. 1965-ci 

ildə  həkim müəssisələrində feldşer, feldşer-mama və başqa 

məntəqələrdə orta tibb işçilərinə  gəlişlərin sayı 561,4 min 

olmuşdur ki, bu da kənd  əhalisinin bir nəfərinə 4,1 gəliş  

düşmüşdür, 1953-cü ildə isə bu göstərici 3,0 olmuşdur. 

1965-ci ildə  kənd xəstəxanalarına 20748 xəstə daxil 

olmuşdur ki, bu da çarpayı fondundan istifadə göstəricisinin 

1953-cü ilə nisbətən 2 dəfə artmasını göstərir (1953-cü ildə bu 

göstərici 138,7 gün olmuşdursa, 1965-ci ildə 246,4 gün 

olmuşdur). 

1965-ci ildə  uşaqlara və qadınlara göstərilən tibb 

xidməti xeyli yaxşılaşmışdır. Pediatr sahələri kiçildi. Sahələrin 

sayı artdı, sahədə bütün yaşdan olan uşaqların sayı 1000 nəfərə 

endirildi

1



Bu sahə  həkimi pediatra imkan verdi ki, uşaqlara 

ixtisaslaşmış müalicə – rpofilaktika köməyi göstərilməsini 

təmin etsin, müalicə – profilaktika tədbirlərini geniş  həyata 

keçirsin; uşaqlar arasında yoluxucu xəstəliklərin və onlar 

arasında ölüm səviyyəsini aşağı salsın; sahədə  uşaqların bir 

yaşına çatana qədər olan vaxtda fəal patronajının təşkilini 

yaxşılaşdırsın. 

Qadınlara göstərilən müalicə profilaktika köməyinin 

keyfiyyəti daha da yaxşılaşmışdı. Hamilə qadınlara hamiləliyin 

ilk günlərində  və doğuşdan sonra tibbi xidmətin təmin 

olunması işində irəliləyiş olmuşdur. Ana ölümü və xəstəlikləri 

ilə mübarizədə müalicə – profilaktiki tədbirlərinin həyata 

keçirilməsi gücləndirildi, əhali arasında bu sahəyə aid sanitar – 

maarifi işi genişləndi. 

Respublikanın dövlət büdcəsindən çoxuşaqlı analara və 

tək analara verilən müavinətin həcmi artdı. Aylıq müavinət 

alanların sayı 13131 (o cümlədən şəhərlərdə 2010  

 

______________ 



 

 

 



112

1

 Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi.F.17, siyahı 2, qovluq 



168, səh.109.

 

və kənd yerlərində 11121) olmuşdur.



1

    


«Qəhrəman ana» fəxri adını alan anaların sayı 110, 

«Analıq şərəfi» ordeni ilə təltifolunanların sayı 3524, «Analıq 

medalı» medalı ilə 12391 olmuşdur; hamilə  və doğuş 

məzuniyyətinin vaxtının 77 təqvim günündən 112 günə qədər 

artırılması qadınlara göstərilən müalicə – profilaktika 

köməyinin yaxşılaşmasına səbəb olmuşdur. 

1953-1965-ci illərdə respublikanın rayonlarında 

(Noraşen rayonunun Ibadulla, Püsyan, Qarxunkəndləri; Culfa 

rayonunun Dizə  kəndi) kolxozlar tərəfindən birtipli kolxoz 

doğum evləri tikilmişdir. Artıq qadınların əksər hissəsi uşaqları 

bu doğum evlərində doğmağa başladılar. 

Rayonda doğulan uşaqlar xidməti məsləhətxanada, 

doğum evindən çıxandan sonra, birinci üç gündə  həkim 

potranajı ilə əhatə olunurlar.  

Bununla belə 1965-ci ildə  kənd yerlərində ümumi 

çarpayı fondundan və doğum çarpayılarından qeyri-qənaətbəxş 

istifadə olunmuşdur. 

1953-1965-ci illərdə Naxçıvan MSSR-i səhiyyə büdcəsi 

ilbə-il artmışdır. 1965-ci ildə  səhiyyə büdcəsi 1953-cü ilə 

nisbətən demək olar ki, 2 dəfə çox olmuşdur. Hər il 

sərmayənin artırılması tib müəssisələrini yeni aparatlarla, 

alətlərlə, avtomaşınlarla təchiz etməyə imkan vermiş, mövcud 

tibb müəssisələrinin  əsaslı  təmir edilməsinə  və yeni 

xəstəxanaların tikilməsinə şərait yaratmışdır. 

Naxçıvan  şəhərində 30 yerlik yasli – baxça, 100 

çarpayılıq vərəm əleyhinə dispanser tikilib istifadəyə verilmiş, 

100 çarpayılıq doğum evinin tikintisi qurtarmaq ərəfəsində 

olmuşdur. 

1953-1965-ci illərdə sanitar – epidemioloji stansiyalar 

malyariya stansiyaları ilə birləşdirilərək iriləşdi. Bundan sonra 

sanitar – epidemioloji stansiyalar daha da kompleks şəkildə 

tədbirləri müvəffəqiyyətlə həyata keçirməyə başladılar. 

Illər keçdikcə aydın oldu ki, Dövlət sanitar müfəttişliyi 

və sanitar – epidemioloji stansiyalar arasında 

_______________________ 



 

 

 



113

1

 Naxçıvan MSSR-i xalq təsərrüfatının inkişafı statistik məcmuə, 



Bakı, 1964-cü il, səh.134-135.

 

əlaqə və razılıq mövcud olmadığına görə xəbərdar edici və cari 



sanitar nəzarətinin arasında uyğunsuzluq  əmələ  gəlir, bu isə 

sanitar – epidemiya əleyhinə  tədbirlərin kompleks şəkildə, 

tələb olunan qaydada həyata keçirilməsini təmin etmirdi. Ona 

görə  təcrübə göstərdi ki, sanitar nəzarətin ayrı-ayrı hissələri 

arasında uyğunsuzluğu aradan qaldırmaq üçün bəzi təşkilati 

tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədə uyğun hesab edildi. 

Bunu nəzərə alaraq SSRI Səhiyyə nazirliyi 1955-ci ildə  

nazirliyin Baş sanitar müfəttişliyini Baş sanitar – epidemioloji 

idarəsi ilə birləşdirib vahid sanitar – epidemioloji stansiya 

idarəsini yaratdı. 

Belə birləşmə Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin 

aparatında 1955-ci ilin iyul ayında aparıldı. 

Nazirlikdə Dövlət sanitar müfəttişliyi vəzifəsi Səhiyyə 

nazirinin müavini səlahiyyəti hüququnda saxlanıldı, respublika 

sanitar – epidemioloji stansiyada isə  xəbərdarlıq edici sanitar 

nəzarət Dövlət sanitar müfəttişliyinin bazasında təşkil edildi.

1

    


1958-ci ildə Respublika sanitar – epidemioloji 

stansiyanın tikilməkdə olan binası istifadəyə verildi. 

Bir qədər sonra – 1956-cı ildə kənd səhiyyəsi də yenidən 

quruldu: - rayon səhiyyə şöbəsi ləğv olundu, rayon xəstəxanası 

isə rayon sanitar – epidemioloji stansiya ilə birləşdirildi. 

Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda  birləşmə SSRI-

nin başqa respublikalarından fərqli olaraq kənddə  səhiyyənin 

təşkili özünə uyğun quruluşda strukturası işlənib hazırlandı. 

Naxçıvan MSSR-də  1958-1959-cu illərdə  kənd tibb 

müəssisələri yenidən qurulmuşdur. Yeni kompleks müəssisəyə 

SXB (sanitariya xəstəxana birləşməsi) adı verilmişdir; həmin 

müəssisə rayon səhiyyə şöbəsinin funksiyasını daşıyır. SXB-yə 

rayonun baş həkimi rəhbərlik edir. O, habelə dövlət sanitariya 

inspektorudur, beləliklə  həmin  şəxs rayon səhiyyə  işlərinin 

təşkilatçısı sayılır. 

Belə quruluş  kənd tibb müəssisələrinin işində 

_______________ 

1

 Naxçıvan MSSR-i MDA. F.17, siyahı 9, qovluq 49, səh.10



 

 

 



 

114


profilaktik istiqaməti təmin edir. Səhiyyə  işlərinə  rəhbərlik 

yenidən təşkil olunduqdan sonra o, bir qayda olaraq müəyyən 

məqsədə doğru yönəldilmiş  və  işgüzar olmuşdur. Rayonda 

mövcud kadrlardan və maddi vəsaitlərdən daha səmərəli 

istifadə etmək üçün şərait yaranmışdır. Burada müalicə 

sanitariya – epidemioloji xidmət arasındakı  təşkilati 

rabitəsizlik aradan qaldırılmışdır. Işlərin yenidən qurulması ilə 

əlaqədar olaraq müalicə və sanitariya – epidemioloji xidmətin 

birgə gündəlik işi təmin edilmiş  və  xəstəliklərə qarşı bütün 

cəbhə boyu mübarizə başlandı. 

Səhiyyənin gələcəkdə daha da inkişaf etdirilməsi üçün 

böyük əhəmiyyət kəsb edən qərarlardan biri də SIKP Mərkəzi 

Komitəsinin və SSRI Nazirlər Sovetinin 14 yanvar 1960-cı il 

58№-li «SSRI-də  əhaliyə tibbi xidmət göstərilməsini və 

əhalinin can sağlığının qorunmasını daha da yaxşılaşdırmaq 

tədbirləri haqqında»kıqərarı oldu. Bu qərara  əsasən 

Azərbaycan KP Naxçıvan Vilayət Partiya Komitəsi və 

Naxçıvan MSSR-i Nazirlər Soveti 6 iyul 1960-cı il 75/110№-li 

eyni qərar qəbul etdi. Bu qərara  əsasən Naxçıvan MSSR-də 

tədbirlər işlənib hazırlandı. Bunlara tibb müəssisələrinin 

genişləndirilməsi, müalicə – profilaktika müəssisələrinin 

tikilməsi tempinin sürətləndirilməsi və keyfiyyətinin 

yüksəldilməsi və  həmin müəssisələrin avadanlıqla təchiz 

olunması, bir sıra yoluxucu xəstəliklərin (difteriya, poliomielit, 

traxoma) ləğv edilməsi, qarın yatalağı, bağırsaq infeksiyaları, 

brusselloz və digər xəstəliklərlə  xəstələnmə hallarının kəskin 

sürətdə azaldılması və s. tədbirlər aiddir. 

Bu qərar habelə, zəhmətkeşlərin can sağlığının 

qorunması  işində  əhalinin özfəaliyyətinin yeni inkişafı üçün 

zəmin yaratdı. 

Naxçıvan  şəhərində 1961-ci ildə respublika səhiyyə 

maarif evində iki illik sağlamlıq universiteti təşkil edildi. 

Universitetin işində böyük təcrübəyə malik olan ixtisaslı 

həkimlər, partiya və ictimai təşkilatların nümayəndələri iştirak 

edirdilər. Dərslər mühazirə  və  təcrübi məşğələ  şəklində 

aparılırdı. Bəzi hallarda müalicə – profilaktika və  uşaq 

müəssisələrində ekskursiyalar təşkil edilirdi. Demək olar ki, 

hər yerdə mühazirələr tematikaya uyğun olaraq sanitar-maarifi




 

 

 



115

elmi populyar və  sənədli filmlərin nümayişi ilə müşahidə 

olunurdu. 

Dərslərdə dinləyicilər insan anatomiyasının, 

fiziologiyasının  əsası,  şəxsi və ictimai gigiyena, istirahət və 

əmək rejimi, xəstəyə qulluq, həkimə  qədər ilk yardım 

göstərilməsi,  xəstəliklərin bəzilərinin profilaktikası  və s. ilə 

tanış olurdular. 

1965-ci ildə respublikada 5 sağlamlıq universiteti 

fəaliyyət göstərirdi. 

Respublikada yaradılmış sağlamlıq universitetləri 

sanitariya – maarifi sisteminin mühüm hissəsini təşkil edir ki, 

o da fəal ictimaiyyətçi kadrlar hazırlayır. 

Qırmızı Aypara Cəmiyyəti Naxçıvan MSSR-də 

səhiyyənin ictimai fəallarının  ən böyük dəstəsi hesab olunur. 

Cəmiyyətin üzvlərinin sayı ildən-ilə artır.  Əgər 1954-cü ildə 

respublika üzrə  Qırmızı Aypara Cəmiyyətinin üzvləri 37000 

idisə, 1965-ci ildə bu say 446 ilk təşkilatda 56000-ə çatmışdır. 

Sanitar postlarının sayı müvafiq illərdə 240-dan 474-ə, sanitar 

dəstələrin 20-dən 61-ə, donorların sayı 6000-dək artmışdır. 

Habelə ictimai sanitar müfəttişlərinin hazırlanması 700-ə 

qədər, komitet sədrlərinin və ilk təşkilatların hazırlanması 370-

ə qədər olmuşdur. 

Səhiyyə orqanları bütün profilaktika və sanitar 

sağlamlaşdırıcı tədbirlərin həyata keçirilməsində daima ictimai 

fəallardan lazımi kömək almışlar. 

Cəmiyyətin üzvləri kənd və  şəhərlərin abadlaşdırılması 

məsələsinin həllində, fəhlə  və kolxozçuların sağlamlığının 

qorunmasında, uşaqların və yeniyetmələrin sağlamlığının 

möhkəmlənməsində,  əhali arasında sanitar – gigiyenik biliyin 

yayılmasında, əhalinin tibb xidmətinin yaxşılaşdırılmasında və 

s. fəal iştirak etmişlər. 

Cəmiyyətin təşkilatları  və üzvləri  şəhər və  kəndlərin 

təmizliyi uğrunda ümumxalq hərəkatında yaxından iştirak 

etmişlər. 

1953-1965-ci illərdə partiya və sovet orqanlarının 

rəhbərliyi altında təmizlik, sanitar mədəniyyəti uğrunda geniş 

xalq hərəkatı inkişaf etdi. 

 

 

 



116

1954-cü ildə Azərbaycan SSR Göyçay rayonunun 

zəhmətkeşləri təmizlik uğrunda istehsalatda və  məişətdə 

sanitar mədəniyyətinin qaldırılması  uğrunda yenidən təşəbbüs 

göstərərək xalq hərəkatını qaldırdılar. 

Faktiki olaraq bu göyçaylıların 1940-cı ildə başladığı 

sanitar mədəniyyəti uğrunda xalq hərəkatının davamı idi. 

Azərbaycan partiya və sovet orqanları bu təşəbbüsü 

bəyəndilər, belə hərəkətin Azərbaycanın bütün rayonlarında və 

Naxçıvan MSSR-də genişləndirilməsini tövsiyə etdilər. 

Sanitar mədəniyyəti uğrunda hərəkət respublikada 

tezliklə yayıldı.  Hərəkətin canlanmasının əsas səbəbi, bu işin 

nə  qədər kütləvi sağlamlaşdırma tədbir olduğu, xalq arasında 

geniş izahat işinin aparılması nəticəsində olmuşdur. 

Belə izahat işini tibb işçilərinin nəzarəti və yaxından 

köməkliyi ilə rayon və şəhər sovet deputatları, partiya fəalları, 

Qırmızı Aypara Cəmiyyətinin üzvləri, komsomollar, pionerlər, 

müəllimlər, aqronomlar və s. sistematik olaraq aparırdılar. 

1956-1965-ci illərdə Naxçıvan respublikasının partiya 

və sovet orqanları bütün rayon və şəhər zəhmətkeşlərinin fəal 

iştirakı ilə  şəhər və  kəndlərin daha da abadlaşdırılması  və 

yaşıllaşdırılması sahəsində xeyli iş gördülər. 

Respublikada aptek şəbəkəsi də çox inkişaf etmişdir. 

Burada Azərbaycan SSR Baş Apteklər Idarəsinin Naxçıvan 

rayonlararası  şöbəsi təşkil edilmişdir. Hazırda (1962-ci il) 

respublikada 14 aptek, 50-yə yaxın aptek məntəqəsi, analitik 

laboratoriya, sanitariya – gigiyena mağazaları  və başqaları 

fəaliyyət göstərir. 

Naxçıvan MSSR özünün müxtəlif kimyəvi tərkibli, 

yüksək müalicə xassəsinə malik çoxlu mineral su mənbələri ilə 

şöhrət qazanmışdır.Belə mineral su mənbələrinə Badamlı 

(Narzan tipli), Sirab (Borjomi tipli), Nəhəcir (Yessentuki tipli), 

Qızılvəng (Batalinsk tipli), Darıdağ arsenli su mənbələri və 

başqaları aiddir. Uzun illər aparılan tədqiqatlar nəticəsində 

alimlər Naxçıvan MSSR-də 135 mineral su mənbəi kəşf etmiş 

və bu haqda məlumat vermişlər. Çoxlu balneoloji və kurort 

yerlərinin olması burada kurortların, sanatoriyaların və 

istirahət evlərinin təşkil edilməsi üçün yaxşı şərait yaradır. 




 

 

 



117

Səhiyyə işlərinə ayrılan vəsait ilbə-il artmışdır. Belə ki, 

1940-cı ildə 777,3 min manat, 1950-ci ildə 1428,0 min man., 

1960-cı ildə 2320,0 min man. və 1965-ci ildə 3862,0 min man. 

vəsait  ayrılmışdır. Buradan aydın olur ki, 1965-ci ildə 1940-cı 

ilə nisbətən 5 dəfə, 1950-ci ilə nisbətən 2,7 dəfə, 1960-cı ilə 

nisbətən təqribən 1,7 dəfə çox vəsait ayrılmışdır. 

 

 




Yüklə 1,59 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   48




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin