4. Müharibə illərindən sonra bərpa və sosialist
təsərrüfatının inkişafı dövründə
Naxçıvan MSSR-də səhiyyə
(1946 – 1953-cü illər)
Böyük Vətən müharibəsindən sonra sovet xalqının
bütün gücü xalq təsərrüfatının bərpasına, onun gələcək
inkişafına, sosializs quruluşunun başa çatmasına və tədriclə
kommunizmə keçməyə yönəldi.
Naxçıvan respublikasının zəhmətkeşləri bütün sovet
xalqları ilə birlikdə dinc quruculuq əməyə başladılar.
1946-cı ilin mart ayında SSRI Ali Soveti dördüncü
beşillikdə 1946-1950-ci illərə aid bərpa və xalq təsərrüfatının
inkişaf planını qəbul etdi. Naxçıvan MSSR-i üzrə səhiyyə
planında nəzərdə tutulmuşdur ki, 1950-ci ildə çarpayıların sayı
1940-cı ildəki 399-dan 735-ə, daimi uşaq yaslilərində yerlərin
sayı 247-dən 351-ə, feldşer – ambulator məntəqələrinin sayı
60-dan 107-yə, sanitar – epidemioloji stansiyaların sayı 1-dən
4-ə, qadın və uşaq məsləhətxanalarının sayı 3-dən 7-yə və s.
çatdırılsın.
1
Müharibə illərindən sonra respublikanın səhiyyə
orqanlarının əsas vəzifəsi nəinki, səhiyyənin şəbəkəsini
artırmaq, habelə tibbi xidmətin keyfiyyətini ixtisaslaşdırılmış
növ xidmətini inkişaf etdirməklə təmin etməkdən ibarət idi.
Bu ərəfədə Naxçıvan şəhər poliklinikası respublika
xəstəxanası ilə, Ordubad şəhər poliklinikası Ordubad şəhər
xəstəxanası ilə, Culfa şəhər poliklinikası Culfa şəhər
xəstəxanası ilə, Naxçıvan şəhər uşaq poliklinikası Naxçıvan
şəhər uşaq xəstəxanası ilə birləşdirildi.
2
Birləşmiş
xəstəxanalarda xəstələrin müalicəsini
yaxşılaşdırmaq və diaqnozun keyfiyyətini qaldırmaq məqsədilə
diaqnostik laboratoriya, fizioterapevtik və rentgen kabinələri
təşkil olundu.
______________
1
Naxçıvan MSSR-i MDA. F.17, siyahı 3, qovluq 101, səh.54.
2
Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi, fond 27, siyahı 2,
qovluq 152, səh.125.
92
Birləşmə müalicə işinin keyfiyyətini yaxşılaşdırdı,
həkimlərin ixtisasını yüksəltdi, hansı ki, əvvəllər onlar yalnız
ambulator şəraitində işləyirdilər.
Xəstəxanada işləyən həkimlər isə poliklinikalarda
xəstə qəbul etməklə evlərdə də yardım edirdilər. Belə xidmətin
göstərilməsi həkimlərə imkan verirdi ki, onlar xəstəliyin
poliklinika şəraitində və sahədə erkən stadiyası ilə daha
dərindən tanış olsunlar. Bu xəstəxanadan kənarda köməyin
keyfiyyətini yüksəldirdi.
1949-cu ilin fevralında Naxçıvan vərəm xəstəxanası
vərəm dispanseri ilə birləşdirildi. Doğum evləri rayon
xəstəxanaları ilə onun şöbəsi kimi (rayon mərkəzlərində),
onkoloji və zöhrəvi məntəqələr ambulatoriyalar (poliklinikalar)
ilə kabinet kimi, süd mətbəxləri uşaq-qadın məsləhətxanaları
ilə, qanköçürmə məntəqəsi Naxçıvan respublika xəstəxanası ilə
birləşdirildi.
1
1946-cı ilin mart ayında Xalq Səhiyyə Komissarlığı
nazirliyə çevrildi.
1946-cı ilin martında əhaliyə onkoloji xidmət
göstərmək üçün Naxçıvan şəhər poliklinikasının nəzdində
onkoloji kabinet açılır. Respublika xəstəxanasının ümumi
çarpayılarının hesabına 20 çarpayı onkoloji xəstələr üçün
ayrılır.
2
Bir vaxtdan sonra (may 1947) Ordubad şəhər, Şərur
rayon xəstəxanalarında hər birində 5 çarpayı olmaqla
onkoprofilaktik çarpayı ayrılır, bu rayonların poliklinikalarında
isə onkoprofilaktik kabinetlər təşkil edilir.
Onkoloji xəstəliklərlə mübarizə və müalicə 1951-ci
ildən (sentyabr) Naxçıvan şəhərində təşkil edilmiş respublika
onkoloji dispanserində aparılır.
Respublikada onkoloji dispanserin rəhbərliyi altında
respublikanın rayon və kənd xəstəxanaları xənçəng
________________
1
Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi, fond 27, siyahı 2,
qovluq 173, səh.11.
2
Yenə orada, qovluq 128, səh.25.
93
xəstəliyinin erkən formasını aşkara çıxartmaq məqsədilə
əhalinin kütləvi profilaktik müayinəsini aparmağa başladılar.
Respublikada vərəm xəstəliyinə qarşı mübarizə
tədbirlərini genişləndirmək məqsədilə Ordubad, Culfa və Şərur
rayonlarına hərəsinə 5 vərəm çarpayısı ayrıldı.
Naxçıvan şəhər doğum evində, rayon xəstəxanalarının
doğum şöbələrində yeni doğulanlara vərəm əleyhinə məcburi
vaksinasiya aparılması, habelə uşaq kontingentinin kütləvi
vaksinasiya edilməsi həyata keçirildi.
Vərəmin erkən diaqnozunu təyin etmək məqsədilə
uşaq bağçalarında və məktəblərdə uşaqların, uşaq müalicə –
profilaktika idarələrində, habelə ictimai yeməkxanalarda
işləyənlərin hər il müayinəsinə başlanıldı.
Müharibə illərindən sonra zöhrəvi xəstəliklərlə
mübarizəyə böyük diqqət yetirildi. Culfa rayonunda zöhrəvi
dispanser, Şərur, Əbrəqunus və Şahbuz rayonlarında isə
zöhrəvi məntəqələr təşkil edildi. Göbələk xəstəliyinə görə
kütləvi müayinəyə başlanıldı.
1947-ci ildə respublikanın əhalisinin 40%-i, 1952-ci
ildə isə 70%-i göbələk xəstəliyinə görə müayinə edildi. Aşkar
olunan xəstələr müalicəyə cəlb edildilər.
Zöhrəvi xəstəliklərə qarşı mübarizə tədbirlərinin
gücləndirilməsi nəticəsində 1952-ci ildə sifilisin aktiv forması
kəskin aşağı düşdü. 1946-cı ilə nisbətən xəstəlik demək olar ki,
4 dəfə azaldı.
1946-53-cü illərdə bədən tərbiyəsi idarələrinin
inkişafına da xüsusi diqqət yetirilirdi.
1949-cu ilin dekabrında respublika birləşmiş
xəstəxananın poliklinika şöbəsində bədən tərbiyəsi kabineti
açıldı, bir qədər sonra (avqust 1950-ci il) bu kabinet bədən
tərbiyəsi dispanserinə çevrildi.
Müharibə illərindən sonra respublikada tibb
müəssisələrinin şəbəkəsi inkişaf etdi və böyüdü. Xəstəxanalar
və onlarda çarpayıların sayı artdı. Bunu aşağıdakı cədvəldən
görmək olar.
94
22-ci cədvəl
Naxçıvan MSSR-də 1945-1953-cü illərdə xəstəxana
müəssisələrinin və onlarda çarpayıların sayı
Xəstəxana müəssisələri Xəstəxana çarpayılarının sayı
Illər
Şəhər Kənd
Cəmi
Şəhər
Kənd Cəmi
1945
9 7 16 420 90 510
1946 9 10 19 420 119 539
1947 9 10 19 420 122 542
1948 9 12 21 420 137 557
1949 10 13 23 450 148 598
1950 10 16 26 450 187 637
1951 12 19 31 480 205 685
1952 14 19 33 495 210 705
1953 14 20 34 495 225 720
Göründüyü kimi 1953-cü ildə
xəstəxana
müəssisələrinin sayı 1945-ci ilə nisbətən iki dəfə, çarpayıların
sayı isə 41,3% artmışdır.
Çarpayı fondundan istifadə olunması da yaxşılaşdı.
1945-ci ildə çarpayılar 132,4 gün işlədiyi halda 1953-cü ildə
bu göstərici 225,7 gün olmuşdur. Şəhər xəstəxanalarına qəbul
edilən kənd sakinlərinin sayı müqayisə edilən illərdə 2 dəfə
artmışdır.
1945-53-cü illərdə xəstəxanaların və onlarda olan
çarpayıların sayı, xüsusilə kənd yerlərində artmışdır. Belə ki,
kənd xəstəxanalarının sayı 1945-ci ildəki 7-dən 1953-cü ildə
20-yə, çarpayıların sayı eynilə 90-dan 225-ə çatmışdır. Başqa
sözlə müqayisəli illərdə xəstəxanaların sayı demək olar ki, 3
dəfə, çarpayıların sayı isə 2,5 dəfə artmışdır.
Çarpayıların artması ilə bərabər ixtisaslı tibbi yardım
da artmışdır. Bu ondan irəli gəlir ki, xəstəxanalarda
ixtisaslaşdırılmış müxtəlif şöbələr fəaliyyət göstərmişdir.
Terapevtik və uşaq çarpayıları 65,9%, cərrahi – 54,0%, göz –
37,5%, doğuş və ginekoloji – 18,0%, vərəm – 10,0% artmışdır.
95
Həmçinin onkoloji çarpayılar respublika dispanserində
açılmışdır.
Müharibə illərindən sonra səhiyyə kənd yerlərində
intensiv inkişaf etdi. Müalicə – profilaktika şəbəkəsi ilbə-il
artdı, kənddə həkimlərin sayı çoxaldı, əhaliyə göstərilən tibbi
xidmətin keyfiyyəti yaxşılaşdı, rayon xəstəxanaları
möhkəmləndi, kənd əhalisinə tibbi xidmətin ixtisaslaşdırılmış
növü təkmilləşdi.
Rayon xəstəxanaları təşkilatı mərkəz kimi əhaliyə
ixtisaslaşdırılmış tibbi xidmətin geniş surətdə göstərilməsini
təmin etməklə kənd sahə xəstəxanalarının müalicə –
profilaktika işlərinə, həm də rəhbərlik edirdi.
Respublika xəstəxanası təşkilatı – metodik mərkəz
kimi bir tərəfdən rayon xəstəxanalarının işinin keyfiyyətinin
qaldırılmasına, o biri tərəfdən kənd əhalisinə yüksək ixtisaslı
müalicə göstərilməsinə yaxından köməklik edirdi.
Tarla işlərinin vaxtında kənd əhalisinə tibbi köməyi
yaxınlaşdırmaq və yaxşılaşdırmaq üçün respublikanın
şəhərlərindən vaxtaşırı ixtisaslaşdırılmış briqadalar kəndlərə
göndərilirdi. Briqadaların tərkibində terapevt, cərrah, ftiziatr,
veneroloq, sanitar həkim, ginekoloq, göz həkimi və başqaları
olurdu.
Naxçıvan MSSR-də müharibə illərindən sonra tibbi
şəbəkənin artması ilə bərabər tibbi kadrların sayı da
çoxalmışdır.
1
96
_______________
1
Azərbaycan SSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi, F.1, siyahı 1, qovluq
66-79, səh.17-105.
97
23-cü cədvəl
Naxçıvan MSSR-də 1945-1952-ci illərdə
tibbi kadrların artması haqqında
Həkimlərin sayı (diş
həkimlərsiz)
Orta tibb işçilərinin sayı
Illər
Şəhər
Kənd
Cəmi
Şəhər
Kənd
Cəmi
1945 38 16 54 64 138 202
1946 52 16 68 119 158 277
1947 67 30 97 123 178 301
1948 81 35 116 160 224
384
1949 95 22 117 203 207
410
1950 107 24 131 235 223
458
1951 102 21 123 211 217
428
1952 109 19 128 281 227
508
Göstərilən rəqəmlərdən aydın olur ki, 1952-ci ildə
həkimlərin sayı 1945-ci ilə nisbətən 2,4 dəfə, orta tibb
işçilərinin sayı 2,5 dəfə artmışdır.
Tibb işçilərinin ixtisaslaşması və təkmilləşməsinə də
daim diqqət verilirdi.
Təkcə 1947-ci ildə 23,0%-dən çox həkim cürbə-cür
ixtisaslaşma və təkmilləşmə kurslarında olmuşlar.
Orta tibb işçilərini hazırlamaq üçün və dezinfektorları,
banifikatorları və xinizatorları təkrar hazırlamaq üçün qısa
müddətli kurslar təşkil edilirdi.
1
Naxçıvan MSSR-i səhiyyə orqanları müharibə illərindən sonra
ana və uşaqların mühafizəsinin yaxşılaşması üçün geniş
tədbirlər həyata keçirdilər. 1948-ci ilin oktyabr ayında
kolxozçu hamilə qadınların səhhətinin qorunması məqsədilə
kolxoz doğum evləri təşkil edildi.
2
Uşaq çarpayılarının sayı 1953-cü ildə 1945-ci ilə
nisbətən 1,7 dəfə, doğum çarpayılarının sayı 1,3 dəfə, o
_______________
1
Naxçıvan MSSR-i Səhiyyə nazirliyinin arxivi, f.17, siyahı 2, qovluq
153, səh.65.
2
Yenə orada.
98
cümlədən kənd yerlərində – 2,4 dəfə artmışdır. 1953-cü ildə
daimi yaslilərin sayı 1945-ci ilə nisbətən 9-dan 14-ə, onlarda
olan yerlərin sayı eyni ilə 1,3 dəfə çox olmuşdur.
1947-1949-cu illərdə Naxçıvan şəhərində yeni qadın
məsləhətxanası, Ordubad, Culfa və Şahbuz rayonlarında isə
uşaq və qadın məsləhətxanaları təşkil olundu. Bu illərdə
fəaliyyət göstərən feldşer və mama məntəqələri birləşdirilərək
feldşer-mama məntəqəsi adlandırıldı.
Belə dəyişiklik tibbi yardımın, xüsusən uşaqlara və
qadınlara göstərilən köməyin yaxşılaşdırılmasına səbəb oldu.
Bundan başqa feldşer-mama məntəqələrinin sayı artdı. 1953-cü
ildə artıq respublikada belə məntəqələrin sayı 54-ə çatdı.
1953-cü ildə uşaq və qadın müəssisələrinin sayı 1945-ci
ilə nisbətən 2 dəfə artdı. 1953-cü ildə artıq hər rayonda uşaq və
qadın məsləhətxanaları var idi. Bundan başqa Naxçıvan uşaq
xəstəxanasında ixtisaslaşdırılmış kabinələr: - burun-qulaq-
boğaz, nevroloji, dəri və göz xəstəlikləri – təşkil edilir.
Uşaqlara göstərilən müalicə – profilaktika xidmətini
daha da yaxşılaşdırmaq məqsədilə rayon uşaq
məsləhətxanalarında çalışan həkim – pediatrlar ambulatori-
yada böyük yaşlı uşaqları qəbul etməyə başladılar və bütün
yaşlardan olan uşaqlara stasionarda xidmət etdilər. Həkim
ginekoloqlar hamilə
və
xəstə qadınlara qadın
məsləhətxanalarında qəbul təşkil etdilər, həmçinin doğum
şöbələrində işləyərək ginekoloji xəstələrə stasionarda kömək
göstərdilər.
1948-50-ci illərdə səhiyyə büdcəsinin artması əsasən o
illərdə respublikada tikilən səhiyyə obyektlərinin hesabına
olmuşdur. Bu illərdə Ordubad şəhərində uşaq yaslisi, Noraşen
rayonunun (indiki Şərur) Qarabağlar kəndində kənd
xəstəxanası, Naxçıvan şəhərində həkimlər üçün yaşayış binası
tikildi. Habelə Batabat yaylağında yerli sağlamlaşdırıcı
«meydança» – istirahət evi tikilib istifadəyə verildi.
1
________________
1
Naxçıvan MSSR-i səhiyyə nazirliyinin arxivi, F.17, siyahı 3, qovluq
135, səh.80.
99
Müharibə illərindən sonra sanitar – epidemioloji
stansiyalar qarşısında çox vacib məsələlər dururdu: - yoluxucu
xəstəlikləri kəskin aşağı salmaq, yoluxucu xəstələrin hamısını
xəstəxanaya cəlb etmək, yeyinti və kommunal və uşaq
müəssisələri üzərində ciddi sanitar nəzarəti aparmaq və
profilaktik tədbirlərin geniş miqyasda aparılmasına nail olmaq.
Bu illər ərzində Naxçıvan MSSR-də sanitar –
epidnmioloji stansiyalar şəbəkəsi böyüdü və möhkəmləndi.
Sanitar -–epidemioloji stansiyaların sayı 2-dən 6-ya çatdı.
Beləliklə 1953-cü ildə respublikanın bütün rayonlarında sanitar
– epidemioloji stansiyalar, onların nəzdində sanitar –
bakterioloji laboratoriyalar fəaliyyət göstərirdi. Rayon sanitar –
epidemioloji stansiyalar kompleks tədbirlər həyata keçirməyə
başladılar.
Naxçıvan MSSR-i Xalq Səhiyyə Komissarlığı sanitar
idarələrinə rəhbərliyi gücləndirmək, epidemiya əleyhinə və
profilaktik tədbirlərin vaxtında həyata keçirilməsinə nəzarət
etmək məqsədilə 1946-cı ilin mart ayının 8-də 27№-li əmr
verdi. Bu əmrə əsasən respublikada bütün sanitar – epidemiya
əleyhinə aparılan işin ümumi rəhbərliyi Baş Dövlət Sanitar
müfəttişinə – Naxçıvan MSSR-i Xalq Səhiyyə komissarının
müavininə həvalə edilir.
1
1946-cı ildə səhiyyə nazirliyinin apparatına 2 vahid ştat
– kommunal və qida sanitariyaları üzrə Böyük Dövlət Sanitar
müfəttişi və bir Böyük Dövlət Sanitar müfəttişinin köməkçisi
ştatı verilir.
1947-ci il mart ayında deratizasiya (gəmiricilərə qarşı)
tədbirləri həyata keçirmək və əhali arasında yoluxucu
xəstəliklərin qarşısını almaq məqsədilə respublika sanitar -–
epidemioloji stansiyasında deratizasiya dəstəsi təşkil olundu.
1948-ci ildə sanitar – epidemioloji stansiyalarda yeni
nomenklatura təsdiq olundu. Şəhər və
kəndlərin
abadlaşdırılması üçün geniş sağlamlaşdırma tədbirləri
___________________
1
Naxçıvan MSSR-i səhiyyə nazirliyinin arxivi, F.17, siyahı 2, qovluq
128, səh.26.
aparıldı. Bir çox kəndlərdə kəhrizlər təmir olundu, rayon
mərkəzlərində yeni su kəmərləri çəkildi.
100
1953-cü ildə sanitar – epidemioloji stansiyalarda işləyən
həkimlərin sayı 1945-ci ilə nisbətən demək olar ki, 4 dəfə artdı.
Onlarda yüksək ixtisaslı mütəxəssislər - sanitar həkimlər,
epidemioloqlar, bakterioloqlar, parazitoloqlar və başqaları
işləməyə başladılar. Habelə burada işləyən orta tibb işçilərinin
də sayı artdı.
Əhali arasında geniş profilaktik peyvəndlər aparıldı.
24-cü
cədvəl
1946-1953-cü illərdə əhali arasında aparılan
profilaktik peyvəndlər haqqında məlumat
1
Çiçək əleyhinə
Difteriyaya qarşı
Ill
ər
Vaksi-
nasiya
Revak-
sinasiya
Qar
ın
yata
la
ğı
na
qar
şı
Dizent
eriya-y
a
qar
şı
Vaksi-
nasiya
Revak-
sinasiya
V
əbaya q
ar
şı
1945 10970 22353 18035 18031 11838
4563
Məlu-mat
yoxdur
1946 20866 13892 26707 35227 7263 7675
3803
1947 5454 23739 22813 34255 8041 10286
5548
1948 4568 17034 24002 26785 10140
8174
6040
1949 7270 82607 29734 29734 7716 9109
8191
1950 3448 14776
8006 30241 3263 3638
19641
1951 7054 19669 28524 30826 5759 2734
597
1952 7379 17417 21462 24817 9947 3954
-
1953 7034 9697 5389 15389 10450
4801
1492
Naxçıvan MSSR-də əhalinin maddi və mədəni həyat
tərzinin yüksəlməsi, yoluxucu xəstəliyin müalicə və
profilaktikası üçün yeni dərman preparatlarının təcrübədə
tətbiqi nəticəsində yoluxucu xəstəliklərin -–paratif, səpgili və
qayıdan yatalaq, difteriya, qara yara, malyariya, sifilis və başqa
xəstəliklərin azalmasına səbəb oldu.
_________________
1
Naxçıvan MSSR-i səhiyyə nazirliyinin 1945-53-cü illərə aid illik
hesabat materialları.
Profilaktik işin həyata keçirilməsi əhalinin, xüsusən
kənd əhalisinin dispanserizasiyası ilə səciyyələnir. Tibbi
101
yardımın dispanser metodu əhalinin sağlamlıq vəziyyətini
müntəzəm olaraq müşahidə etməyə imkan verir.
Tibb müəssisələri əhalinin kütləvi müayinəsini
aparırdılar, aşkar olunan xroniki qrip xəstələri hesaba götürüb,
onları vaxtaşırı nəzarətdə saxlamaqla səhhətləri ilə maraqlanır,
lazım gəldikdə onlara tibbi yardım göstərməklə işə
düzəlmələrinə də köməklik göstərirdilər.
1947-ci ildə respublika əhalisinin 83,0%-i malyariyaya,
45,0%-i göbələk xəstəliyinə, 27,0%-i traxomaya qarşı müayinə
edilmişdir.
Aşkar olunan xəstələrə müvafiq müalicə aparılması qeyd
olunub. Lakin bu işdə bir çox çətinliyə və nöqsanlara rast
gəlinib. Bir neçə rayonda (Naxçıvan və Noraşen) epidemik
xəstəliklərə qarşı mübarizə zəif aparılıb, bəzi yerlərdə
yoluxucu xəstələrin 100%-i xəstəxanaya cəlb edilməsi təmin
olunmayıb, hələ də xəstəlik ocaqlarında sanitar təmizləmə işi
qaneedici olmayıb. Bunun nəticəsində müharibədən sonrakı
illərdə Naxçıvan və Noraşen (Şərur) rayonlarında bir sıra
yoluxucu xəstəliklərin baş verib yayılması olmuşdur. Buna
misal, qarın yatalağını, qızılcanı, skarlatinanı, dizenteriyanı,
epidemik hepatiti, göy öskürəyi və başqalarını göstərmək olar.
Əhali arasında sanitar maarifi geniş inkişafını tapır.
Sanitar maarifinin şurası təsdiq olunur.
Respublika sanitar maarif evində mühazirə bürosu və
mühazirəçilər qruppası təşkil edilir. Səhiyyənin yenidən
qurulması və əhalinin müalicə – profilaktika xidmətinin
keyfiyyəti uğrunda mübarizədə sanitar, maarif işinin
əhəmiyyətini daha da yüksəltdi. Işin məzmunu dəyişdi,
tematikalar çox sahəli oldu. Sahələrdə, poliklinika şöbələrində
və stasionarda sanitar maarifini geniş yaymaq üçün kompleks
plan tərtib edildi və həyata keçirildi.
Ambulatoriya və poliklinikaların uyğun xəstəxanalarla
birləşdirilməsindən (1948-49) sonra birləşmiş xəstəxanalarda
sanitar maarifi kabinələri təşkil edildi, balaca sanitar maarif
punktları isə ləğv edildi.
Qırmızı Aypara Cəmiyyətinin fəaliyyəti başlıca olaraq
əhaliyə tibbi xidmətin yaxşılaşdırılması işində, xəstəliyin və
travmatizmin aşağı salınması ilə mübarizədə, kütləvi
102
profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsində
səhiyyə
orqanlarına kömək göstərməyə yönəldilir. Tibbi kadrların və
sanitar fəallarının hazırlanmasında da kömək göstərir.
1949-cu ildə Naxçıvan MSSR-i Qırmızı Aypara
Cəmiyyəti xətti ilə 25 tibb bacısı, 55 nəfərdən ibarət sanitar
dəstələri, 225 sanitar gözətçilərinin rəhbərləri, 625 sanitar
fəalları, 8500 SMH nişançı və 524 SMHO nişançı hazırlandı.
Naxçıvan respublikasında Bakıdan vaxtaşırı gələn
Azərbaycan elmi-tədqiqat institutuları elmi konfranslar
keçirirdilər. Gələnlər arasında olan professorlar və yüksək
ixtisaslı mütəxəssislər yerli həkimlərə məsləhətlər veriridilər,
lazım gələndə isə xəstələrə ixtisaslı tibbi yardım göstərirdilər.
Dostları ilə paylaş: |