...On doqquzuncu ildə, mayın axırında, yay tətili münasibətilə Bakıdan vətənə
qayıdırdım. Bir neçə ildən bəri ayrıldığım qohum-əqrəbam ilə tez görüşmək
arzusu, Kiçik Qafqaz dağları başında yayılmış gözəl ab-havalı və mənzərəli "Ş"
şəhərini yenidən bir də görmək şövqü mənə isti və tozlu yolun əziyyətini
unutdurdu. Günəş dağlar arxasına keçərək qayib olduqda mən də şəhərə varid
görcək boynuma sarıldı.
- Xoş gəlmisən, oğlum, nə əcəb bizi yad etdin? Buyur, buyur, - deyə məni
içəriyə saldı.
- Xeyr, bazara gedibdir, bu saat gələr. De görüm, çayı harada içəcəksən?
- Sona xala, zəhmət çəkmə, çay içmişəm.
- Onda sən sevgili bağçana buyur, mən də bu saat gəlirəm. - Bunu deyərək,
Sona xala otağa girdi. Mən də bağçaya getdim.
etdikdən sonra Yasəmən xiyabanında qoyulmuş skamyada oturdum.
Sona xala, yalan, yaltaqlıq, alçaqlıq sevməz, sağlam, erkək təbiətli, uca qamətli,
xasiyyətini bilib, ondan çəkinərdilər. Sona xalanın Bəşirdən başqa övladı
olmamışdı. Bu tək oğluna nəhayət dərəcədə məhəbbət bağlamışdı. Sona xalanın
bircə dərdi vardı, o da oğlunu evləndirmək idi. Bəşir isə bu işdən boyun qaçırırdı,
çünki orta təhsil görmüş bir cavan, oxumamış qız almaq istəmirdi. Oxumuş qız da
o zaman yox idi.
Sona xala əlində bir padnos, içində bir stəkan çay, mürəbbə, qaymaq, yağ, yağlı
fətir, qolunda süfrə bağçaya daxil olaraq, şüşəbənd otaqda masaya süfrə salıb məni
Milli Kitabxana
286
- Ye, oğlum, naharımız bir az gec olacaqdır. Bəşiri göndərmişəm bazardan
turac alsın, plov bişirəcəyəm... Ona kimi ac qala bilməzsən.
Burada Sona xala öz yaşayışından söhbət açıb, bu çağacan Bəşirin
evlənməməsinin ondan ötrü böyük bir dərd olduğunu da yanıqlı-yanıqlı söylədi.
- Yaxşı, Bəşir indi nə bahanə gətirir, daha ali məktəb təhsilindən əl çəkdi ki.
- Həmin dediyini yenə deyir: mən oxumuş, açıq gəzən azərbaycanlı qızı
alacağam. Mən belə qızı haradan tapım? Mollanın qorxusundan hansı müsəlman
cürət edib qızını oxuda bilər? Hələ açıq gəzmək kənarda qalsın... Bu ildən də Bəşir
bir söz araya atmış, deyir: mən yeni "peyğəmbərin" zühurunu gözləyirəm, o gələr,
müsəlman qadınlarının çadralarını başlarından atar, onlara oxumağı əmr edər,
hüququnu erkəklərlə bərabər edər, onda mən də özüm üçün qız bəyənib sevərəm,
alaram. Buna biz arvadlar deyərik: "Ölmə, eşşəyim, ölmə, yaz gələr, yonca bitər".
Bu halda qapı döyüldü. Sona xala cəld ayağa qalxaraq:
- Yəqin Bəşirdir. Mənim başım plov bişirməyə qarışacaqdır, sən calış onu yola
gətir. - Bunu deyərək Sona xala getdi.
Bəşir mənim adımı eşitcək qaçaraq yanıma gəldi. Öpüşdük, görüşdük.
- Nə gözəl oldu gəldin, məktubundan belə görünürdü ki, yayda müalicə üçün
sulara gedəcəksən. Bu xəbərdən çox məyus olmuşdum.
Bilmirdim bu yayı nə tövr keçirəcəyəm.
Bəşirin solğun bənizinə baxdıqda dedim:
- Əzizim, sənin də sular müalicəsinə ehtiyacın vardır. Bəşir gülümsünərək dedi:
- Mənim azarımın dərmanı yoxdur...
- Demək, yeni "peyğəmbərin" zühurunu gözləməli.
Bəşir bunu eşitcək əvvəl təəccüblə üzümə baxdı, sonra güldü:
- Görünür, anamla uzunca söhbət etmisən, -dedi.
- Bəli, özün də bilirsən nə barədə, hər hiyləni işlədib indi də zavallı qadını yeni
"peyğəmbərin" zühuru ilə aldadırsan.
Bəşir dedi:
- Bu fikir mənim deyil, bu günlərdə burada görüşdüyüm səyahətçi bir almanın
düşüncəsidir; belə ki, bir gün dağın başında oturub dəhşətli qayalarımıza və onların
arasından şaqqıltı ilə axan çaylara tamaşa edirdim. Bir də gördüm yanımda
səyahətçi libasında bir şəxs durbin ilə