Süleyman sani axundov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Milli Kitabxana

291

ZARAFAT

Şaki qırx yaşlı bir aktyor idi. 15 yaşından başlanmış könüllü sifətilə teatrlarda,

müsamirələrdə iştirak  etmişdi və hər növ əziyyətə qatlaşıb  indi  25  illik  səy və

zəhmətilə iqtidarlı bir aktyor olmuşdu. Yoldaşları Şakinin xatirini istərdilər, onunla

zarafat  etməyi  sevərdilər.  Lakin  Şaki  son  zamanlarda  çox əsəbi  olduğuna  görə

zarafatdan xoşu gəlməzdi, inciyərdi. Yoldaşları isə, buna baxmayaraq zarafatlarını

daha da şiddətləndirirdilər.

Şaki nənəsi ilə bərabər bir balaca otaqda yaşayırdı. Püstə nənə 70 yaşlı bir qarı

idi.  Uşaqlıqdan  yetim  qalmış  nəvəsi  Şakini  bəsləyib  böyütmüşdü.  O,  Şakini  çox

istərdi.  Yalnız  bircə narazılığı  Şakinin  aktyorluq  etməsindən  idi.  Dindar  qarı  çox

sey etdi ki, nəvəsini bu işdən daşındırsın, ancaq bacarmadı. Bu əməl  üstə Şakinin

axirətdə cəhənnəmdə yanmasına  bərk  inanmışdı,  ona  görə məhərrəmlikdə təkiyə

saxlardı, ildə bir ay əvəzinə üç ay oruc tutardı. Məscidə, pirə, seyidə nəzir edərdi

ki, bəlkə allah onun təqsirindən keçə. Püstə nənə mətbəxdə yatardı. Hər gecə Şaki

teatrdan gələnə kimi ayıq qalıb, onun yeməyini hazır edərdi, sonra özü rahat olardı.

Axır vaxtlar Şaki yuxudan qalxıb öz-özünə danışardı, gözlərinə dürlü-dürlü şəkillər

görünüb qışqırardı. Bu zamanlar Püstə nənə otağa gəlib deyərdi:

- Görürsən?  Bax,  allahın  qəzəbi  səni  tutmuş,  tövbə elə,  yola  gəl,  bu  şeytan

sənətini burax.

- Nənə,  get  rahat  ol.  Mənə heç  zad  olmamış,  mən  öz  rolumu  öyrənirəm.

Qışqırmağıma fikir vermə.

Belə sözlərlə Şaki Püstə nənəni sakit edərdi.

Püstə nənənin  tərbiyəsi  altında  böyümüş  Şaki  mövhumatdan  hələ büsbütün

özünü xilas edə bilməmişdi. Bunu aktyor yoldaşları bilirdilər.

* * *

Bir  dəfə Şaki  teatrda  olduğu  zaman  yoldaşları zarafat  üçün  qəfəs  içində bir

papağanı  (tutu  quşu)  gətirib  onun  otağında  gizlədirlər,  Şaki  gecə yarısı  mənzilinə

gəlir. Püstə nənənin yemək hazır etdiyini görüb deyir:

---

Milli Kitabxana

292

- Nənə heç  zad  yeməyəcəyəm,  sən  get rahat  ol,  mən  də yorulmuşam,  tez

yatacağam.

Püstə nənə gedib yatır, lakin Şaki nə qədər səy edirsə də yata bilmir. Öz-özünə

söylənməyə başlayır:

- Ah,  yenə bu  fikir beynimi  dəlir,  məni  bir  an  rahat  qoymur.  Mən kiməm?

Nəyəm?  Nə üçün  yaranmışam?  Axırda  çürüyüb  bir  ovuc  torpaq  olmaq  üçünmü?

İnsana  bu  məşəqqət,  bu əziyyət,  bu  cəfalar  nə üçündür?  Yeyərmiş,  içərmiş,

yatarmış, durarmış. İnsanda bu ədavət, bu rəzalət, bu kin-küdurət, bu büxl-həsəd nə

üçündür?  Bir  neçə il  ömür sürəcək  insana,  bu  toplar,  tüfənglər,  nizələr,  oxlar,

partlayan  bombalar nə üçündür?  Haqq  birdir əgər,  bu  müsəlman,  bu  xristian,  bu

kəbr, yəhudi nə üçündür? Ah, bu fikir beynimi deşir, mənə bir an rahatlıq vermir...

Kürreyi-ərz  yarandıqdan  bəri  tarixi-bəşər,  qan,  cinayət  ilə tam  doludur.  Ey  özü

gizli, adı haqq, cahanda olacaqmıdır elə zaman ki, insan daha qan tökməyəcəkdir?

Bu halda papağan Şakinin səsindən oyanıb bu öyrəndiyi kəlməni deyir:

- Yox, yox, yox.

Bunu eşitdikdə Şaki heyrət və təlaş ilə qalxır. Ürəyi elə bərk döyünür ki, səsini

özü  eşidir.  Su  töküb  içir,  nəhayət,  başını  tutaraq,  otaqda  dəli  kimi  gəzməyə

başlayır.

- Mən  ya  dəli  olmuşam  ki,  qulağıma  səs  gəlir,  ya  da  ki,  həqiqətən, qeybdən

"yox" cavabını aldım. Demək insan qan tökməkdən ötrü yaranmış?

Papağan: - Bəli,  bəli, - deyə qışqırır.  Bunu  eşitdikdə xəstə aktyor  həqiqi dəli

kimi elə bir dəhşətli qəhqəhə çəkir ki, bütün qonşuları yuxudan oyadır. Sonra yerə

yıxılır  ürəyi  gedir.  Püstə nənə bu  səsdən  diksinib  yerindən  qalxır  və cəld  özünü

otağa  atır.  Şakini  yerə sərilmiş  görüb  qışqırıq  salır.  Qonşular  onun  harayına  cəm

olurlar və çox səydən sonra Şakini özünə gətirirlər.

---