Mehman ağayev

Böyrəklərin inkretor funksiyası.  Böyrəklərin ekskretor funksiya-
sından  əlavə inkretor funksiyası da vardır. Buna görə  bəzi orqan və 
sistemlərin fəaliyyətinə təsir edən bioloji aktiv maddələr ifraz olunur. 
Belə maddələrə renin, kininlər, prostaqlandinlər, eritropoetin, endote-
lin, 1,25 dihidroxolekalsiferol, urokinaza və b. aiddir.  
Renin, yukstaqlomerulyar aparatın (YQA) epiteloid hüceyrələrində 
əmələ gəlir, renin-angiotenzin-aldosteron sisteminin mühüm komponenti 
olub, fizioloji şəraitdə arterial təzyiqin tənzim olunmasında və patoloji 
halda arterial hipertenziyanın patogenezində əhəmiyyətli rol oynayır.  
Böyrək  kininləri (bradikinin, bradikininogen) və kallikrein güclü 
damargenişləndirici təsirə malik olmaqla böyrək qan dövranının 
tənzim olunmasında və natriumun ekskresiyasında aktiv iştirak edir.  
Böyrəklərin beyin maddəsində geniş  təsir spektrinə malik olan 
bioloji aktiv birləşmələr – prostaqlandinlər əmələ gəlir. Belə ki, pros-
taqlandin E
2 
böyrək qan dövranını və natriumun ekskresiyasını artı-
rır, beləliklə, hipotenziv təsir göstərir. 
Əmələ gələn yeri YQA olması güman olunan eritropoetin sümük 
iliyində sütun hüceyrələrə  təsir edərək eritropoezi stimulə edir. 
Eritropoetinin əmələ gəlməsinin azalması və ya eritropoezin ingibi-
siyası XBÇ zamanı anemiyanın baş verməsinin patogenetik faktoru 
rolunu oynayır. Böyrəklərdə həmçinin urokinaza əmələ gəlir, o qanın 
fibronolitik aktivliyinə təsir edir və onu artırır.  
Bundan başqa böyrəklər heparin, vitamin D
3 
və başqa aktiv 
birləşmələrin səviyyəsinin tənzimində iştirak edirlər. 
Beləliklə, fizioloji şəraitdə böyrəklərin qeyd olunmuş bütün funk-
siyaları 4 əsas proses nəticəsində (köməyi ilə) həyata keçirilir: 1 – 
yumaqcıq ultrafiltrasiyası; 2 – kanalcıq reabsorbsiyası; 3 – qandan 
maddələrin kanalcıq daxilinə sekresiyası; 4 – kanalcıq hüceyrələ-
rində əmələ gələn maddələrin qana verilməsi və ya kanalcıq daxilinə 
sekresiyası (şəkil 8).  

---

 
 
 
Şəkil 8. Sidik əmələgəlmənin əsas prosesləri. 
1 – yumaqcıq kapsulunun boşluğuna ultrafiltrasiya; 
 2 – maddələrin kanalcıq daxilindən qana və kanalcıqyanı mayeyə 
reabsorbsiyası; 3 – kanalcıq hüceyrələrində əmələ gələn maddələrin qana 
və kanalcıq daxilinə sekresiyası; 
4 – maddələrin qandan kanalcıq daxilinə sekresiyası; 5 – hüceyrələrin 
luminal membranında natrium kanalı; 6 – natriun nasosu; 7 – hüceyrə 
kontaktları (oxla maddələrin hüceyrəarası mayedən nefronun mənfəzinə və 
əks istiqamətdə diffuziyası göstərilmişdir).