Mehman ağayev
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Böyrəyin biopsiyası
Böyrəyin biopsiyası (BB) – diaqnostik manipulyasiya olub, böy- rək toxumasının (qabıq və beyin maddəsindən) bir fraqmentinin morfoloji cəhətdən müayinə üçün əldə edilməsidir. Dəridən keçmək- lə böyrəyin punksion biopsiyası XX əsrin 40-cı illərin axırından başlanmışdır. 70-ci illərdə yeni texniki imkanların (elektron və im- munoflyuoresent mikroskopiyası) istifadəsi bu metodun imkanlarını artırmaqla diaqnostik əhəmiyyətini yüksəltdi. Böyrək toxumasının morfoloji müayinəsi nefropatiyaların diffe- rensial diaqnozunu aparmağa, ilkin xroniki qlomerulonefritin (XQN) variantını təyin etməyə, qırmızı qurd eşənəyinin (QQE) və başqa ikincili xəstəlikləri aşkar etməyə, böyrəklərdə immun iltihabı və sklerotik prosesin dərinliyini açmağa, böyrək ara toxumasının və arteriolalarının zədələnmə dərəcəsini qiymətləndirməyə xidmət edir. Bu informasiyalara əsasən xəstəliyin proqnozu, aktiv immuno- 83 supressiv müalicənin məqsədəuyğunluğu, yaxud başqa müalicə imkanlarının seçilməsini təmin edir. Əsaslandırılmamış müalicə vasitələrinin xəstələrə yetirdiyi ziyan punksion biopsiyanın həyata keçirilməsi nəticəsində ola biləcək ağırlaşmaların riskindən qat-qat çoxdur. Biopsiya birincili XQN, QQE, sistem nekrozlaşdırıcı vaskulitlər- də, böyrək amiloidozunda, kanalcıqların kəskin nekrozunda, tubulo interstisial nefritdə, antifosfolipid sindromla əlaqəli olan nefropatiya- larda, bəzi irsi nefropatiyalarda diaqnozu qoymaq üçün əvəzedilməz metod sayılır. XQN-ın müasir morfoloji diaqnozu qoyulur və klassifikasiyası biopsiyaya əsasən dəqiqləşdirilir. Bu zaman alınan nəticəyə əsasən müalicə texnikası seçilir, proqnoz dəqiqləşdirilir. Bu zaman tubulointerstisial komponentin aşkarlanması, immun iltihab prosesinin aktivlik dərəcəsini göstərən əlamətlərin aşkarlan- ması, damar sklerozunun olması böyrək çatışmazlığının proqress sürətini proqnozlaşdırmağa imkan verir, müxtəlif terapiya rejimlə- rinin məqsədəuyğunluğunu əvvəlcədən təyin edir. Böyrək amiloidozu zamanı biopsiya nəticələrinin həssaslığı diş ətinin və düz bağırsağın selikli qişasının biopsiyasından alınan nəticələrdən daha artıq, nəticələri daha dəqiq olur, çünki amiloidin tipini, lokalizasiya və yayılmasını dəqiqləşdirir. Tubulointerstisial dəyişikliklərin, kəskin kanalcıq nekrozunun mahiyyətini açmağa, yəni dərman preparatlarının təsirindən və başqa səbəblərdən baş verməsini dəqiqləşdirməyə imkan verir. Böyrək transplantatının biopsiyası onun funksiyasının kəskin və xroniki proqressiv azalmasının səbəbini dəqiqləşdirməyə imkan verir. Böyrək biopsiyasına göstərişlər. Vacib göstərişlərdən biri renal KBÇ sayılır, çünki morfoloji müayinə 70% xəstələrdə diaqnozu və müalicə taktikasını dəyişir. Böyrək funksiyalarının (filtrasiyanın) sürətli aşağı düşməsi, yəni son 3 ayda kreatininin qanda səviy- yəsinin 2 dəfədən çox artması sürətli proqress edən qlomerulo- 84 nefritin (SPQN) aşkarlanmasında həlledici rol oynayır. Bu zaman erkən və aktiv immunodepressiv terapiya (yüksək doza kortikos- teroidlər və sitostatiklər) nəinki xəstəliyin stabilləşdirilməsinə xid- mət edir, hətta böyrək funksiyasını bərpa etməyə imkan verir. Digər xəstəliklərdə isə kliniki aşkarlığa baxmayaraq immunodepressiv terapiya xəstənin vəziyyətini və böyrək funksiyasını pisləşdirir. Renal KBÇ zamanı SPQN-a yaranan şübhələr aşkar sidik əlamət- lərinin, kəskin nefritik və nefrotik sindromların olmasına əsasən, həmçinin böyrəkdən xaric əlamətlərin aşkarlanmasına görə baş verir. Bu əlamətlər də sistem vaskulitləri və QQE zamanı da mü- şahidə olunur. Biopsiyaya qədər KBÇ olan xəstələrdə onun pre – və postrenal genezi inkar olunmalı, apostematoz nefrit, böyrək arteriyasının trombozu və emboliyası, sidik turşusu blokadası, mieloma xəstəliyi və sistem sklerodermiya, böyrək zədələnmələri inkar olunmalıdır. Qeyd olunan xəstəliklərdə böyrək biopsiyasının böyük diaqnostik əhəmiyyəti yoxdur. Dərman mənşəli kəskin interstisial nefriti (müalicəsində steroidlər istifadə olunmalı) qeyri-iltihabi dərman mənşəli KBÇ-dən ayırmaqda böyrək biopsiyasının rolu böyükdür. Sonuncular sırasına kəskin kanalcıq nekrozu, kanalcıqdaxili blo- kada, kortikal nekroz aid edilir. Böyrək parenximasının xroniki diffuz xəstəliklərində biopsiyaya göstəriş kəskin nefritik və ya kəskin nefrotik sindromlar, həmçinin güclü sidik sindromu (proteinuriya 1q/gün çox, yaxud hematuriya), arterial hipertenziya, mötədil sidik sindromu, böyrək damarlarının patoloji dəyişiklikləri hesab olunur (cədvəl 1). Böyrək biopsiyası sistem autoimmun xəstəliklərdə, QQE, anti- fosfolipid sindromunda, amiloidozda, səbəbi məlum olmayan XBÇ (böyrək ölçüləri normal olduqda) olduqda məqsədəuyğundur, çünki bu zaman immunosupressiv müalicəyə qarşı müsbət cavab almaq olur. Böyrək transplantantının biopsiyası onun zədələnmə dərə- cəsinin dinamikasını qiymətləndirməyə imkan verir. |