MUSTAFA MƏRDANOV (28.2.1894- 8.12.1968)
Milli komediya teatrımızın nadir istedad sahibi, görkəmli teatr xadimi, gözəl tərcüməçi,
xeyirxah insan Mustafa Haşım oğlu Mərdanov 28 fevral 1894-cü ildə Gürcüstanın Tiflis şəhərində
tanınmış ailədə doğulub. Atası Hacı Haşım şəhərdə və xüsusən azərbaycanlıların gur yaşadıqları
"Şeytanbazar" məhəlləsində sayılıb-seçilən adam idi. Elmə böyük nıaraq göstərən Mustafa ilk
təhsilini mollaxanada alıb. Sonra Tiflisdəki 3-cü gimnaziyanı bitirib (1905-1916).
O, dostları İbrahim İsfahanlı və Nadir İbrahimovla Sultanməcid Qənizadənin təbdilində
"Xor-xor" vodevilini tamaşaya hazırlayıb. 28 fevral 1909-cu ildə qonşuları kaşiyevin zirzəmisində
göstərilən tamaşada özü Seyfulla rolunu ifa edib. 1910-cu ildən isə gimnaziyada təhsil almaqla
yanaşı, Tiflis "Müsəlman dram aktyorları" heyətinə daxil olub. Burada çoxlu rol oynayıb, İrana və
Türkiyəyə qastrollara gedib. 1921-ci ildə o, Tiflis Dövlət Azərbaycan Dram Teatrında direktor və
aktyor kimi çalışıb. 1922-1924-cü illərdə Moskvada Teatr Sənəti İnstitutunda aktyor təhsili alıb.
1924-cü ilin yayından ömrünün sonuna qədər Milli Dram Teatrında aktyorluq edib,
Realist aktyor məktəbinin parlaq simalarından olan Mustafa Mərdanovun zəngin
yaradıcılığını dörd qismə ayırmaq olar: dramatik rollar, psixoloji-xarakterik obrazlar, əsasən komik
personajlar və müxtəlif səpkili tərcümə surətləri. Aktyor romantik-monumental tamaşalarda
oynadığı rolları da realist səpkidə ifa edib. Onun rollar qalereyası bədii təravəti, ifa bütövlüyü,
aktyor səmimiyyəti ilə seçilib.
Parlaq yaradıcılıq nailiyyətlərinin az bir qismi bunlardır: Əbdül, İmamverdi ("Solğun
çiçəklər" və "1905-ci ildə", Cəfər Cabbarlı), Hacı Qara, Xan ("Hacı Qara" və "Lənkəran xanının
vəziri", Mirzə Fətəli Axundzadə), Vəzir ("Vaqif", Səməd Vurğun), Mindilli ("Nişanlı qız", Sabit
Rəhman), Həsənov, Alışov ("Həyat" və "Kəndçi qızı", Mirzə İbrahimov), Malvolio, Loğman-Poloni,
Rodriqo, Kapuletti ("On ikinci gecə", "Hamlet", "Otello" və "Romeo və Cülyetta", Vilyam Şekspir),
Hofmarşal ("Məkr və məhəbbət", Fridrix Şiller), Fiqaro ("Fiqaronun toyu", Pyer Bomarşe), Filibert,
Markiz Forlipopoli ("Məzəli hadisə" və "Mehmanxana sahibəsi", Karlo Haldoni), Robinzon, Şmaqa
("Cehizsiz qız" və "Günahsız müqəssirlər", Aleksandr Ostrovski), Luka ("Həyatın dibində", Maksim
Qorki), Jorj Danden, Sqanarel, Jordan ("Jorj Danden", "Don Juan" və "Bağa qınını bəyənməz", Jan
Batist Molyer), Dando, Bob ("80 gün dünya səyahəti" və "Kapitan Qrantın uşaqları", Jül Vern),
Xlestakov ("Müfəttiş, Nikolay Qoqol). Mustafa Mərdanov teatr fəaliyyəti ilə yanaşı, çoxlu bədii
filmə çəkilib.
Ümumilikdə üç yüzə yaxın səhnə obrazı ifa etmiş Mustafa Mərdanov 1935-ci ildə
Azərbaycan respublikasının əməkdar artisti və 17 iyun 1943-cü ildə xalq artisti fəxri adları ilə təltif
olunub. Mustafa Mərdanov 1962- 1968-ci illərdə Azərbaycan Teatr Cəmiyyətinin (bugünkü Teatr
Xadimləri İttifaqı) sədri olub. İttifaqın və Aktyor evinin hazırda Xaqani küçəsi, 10-da yerləşən
binası Mustafa Mərdanovla Zəfər Nemətovun zəhməti və səyləri hesabına hasilə gəlib.
8 dekabr 1868-ci ildə Bakıda vəfat edən Mustafa Mərdanov Fəxri xiyabanda dəfn olunub.
Mustafa Mərdanov tipik xarakterlər yaratmağın ustası idi. Rolları cazibədar, duzlu və ən
əsası, yapışıqlı idi. Milli koloritə xüsusi fikir verirdi. Fransız, rus, italyan... xalqlarının folklorunu
dərindən bildiyi üçün həmin əsərlərdə rol oynayanda o millətin meydan tamaşalarının yumor
estetikasından bacarıqla barınırdı. Obrazın ictimai və sosial mənşəyini koloritli boyalarla rəsm
edirdi.
Dostları ilə paylaş: |