MƏMMƏD BÜRCƏLİYEV (25.4.1914 - 25.11.1994)
Yaradıcılığı milli gülüş mədəniyyətimizin, karnaval etikasının, xalq meydan teatrının
məsxərə və məzhəkə janrlarının ifadə xüsusiyyətləri, poetika prinsipləri əsasında köklənən
sənətkarlardan biri də Məmməd Bürcəliyevdir. O, sırf Azərbaycan realist aktyor məktəbinə daxil
olan sənətkarlardandır.
Ömrünün son nəfəsinə qədər teatrdan ayrılmayıb, səhnədə yeni-yeni nailiyyətlər sorağı ilə
inamla, coşğunluqla çalışıb. Yumorunun hüsnü-təravəti, satirasının kəskinliyi və şirəliliyi, səhnə
danışığındakı duzlu, şirəli koloriti, vücudunun göz oxşayan səhnə cazibəsi ilə yadda qalıb.
Məmməd İsmayıl oğlu Bürcəliyev 1914-cü il aprelin 25-də Nuxa şəhərində (indiki Şəkidə)
doğulub. Beşillik ibtidai təhsilini burada alıb və 1930-cu ildə Bakıda "Fabrik-zavod məktəbi"nə
daxil olub. Bir ilə yaxın Bakıda oxuyan Məmməd Bürcəliyev 1933-cü ildə Şəki Dram Teatrında
aktyorluq fəaliyyətinə başlayıb. 1935-ci ildə Gəncə Dövlət Dram Teatrına gəlib. Truppaya çox tez
uyğunlaşan aktyor xarakterik və tiplk rollarda daha böyük sənət uğurları qazanıb.
İmamverdi və Qubernator, Baloğlan, Xaspolad, Altunbay, Səlim, Cavad xan, Qurban ("1905-
ci ildə", "Almaz", "Oqtay Eloğlu", "Od gəlini", "Aydın", "Nəsrəddin şah" və "Solğun çiçəklər",
Cəfər Cabbarlı), Rotsınan ("Qaçaqlar", Fridrix Şiller), Rodriqo ("Otello", Vilyam Şekspir),
Kərbəlayı Qulam ("Hacı Fərəc", Nəcəf bəy Vəzirov), Qəşəm Məmişov ("Məhəbbət", Mirzə
İbrahimov), Kürd Musa ("Vaqif", Səməd Vurğun), Leonido ("Nə yardan doyur, nə əldən qoyur",
Lope de Veqa), vəkü, Ohan yüzbaşı, Mirzə Həbib ("Mürafiə vəküləri", "Hacı Qara" və "Lənkəran
xanının vəziri", Mirzə Fətəli Axundzadə), Mirzə Salman, Səfər ("Nişanlı qız" və "Əliqulu evlənir",
Sabit Rəhman), Hacı Baxşəli ("Ölülər", Cəlil Məmmədquluzadə), Şair ("Kəllə", Nazim
Hikmət), Əmrah ("Pəri cadu", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev), Gərşivəz, Bəy, Serqo ("Səyavuş",
"Maral" və "Şeyx Sənan", Hüseyn Cavid), Səməndər ("Kişilər", Altay Məmmədov), Likxit ("Üç
quruşluq opera", Bertolt Brext), Qulu ("Bahar suları", İlyas Əfəndiyev), Cavad kişi ("Qız atası",
Əfqan), Şəkərlinski ("Kəndçi qızı", Mirzə İbrahimov), Effer ("Bura gəlin", Əziz Nesin), Yeqor
Qulumov ("Quduz pullar", Aleksandr Ostrovski), Qeyza Qaliba ("Qəribə dilənçi", Yan Saloviç),
karıno Pikkio ("Aygül diyarı", Mustay Kərim), korifey ("Antiqona", Sofoki), Möhsün ("Ata mülkü",
Əkrəm Əylisli), Əjdər Zahidoviç ("Gözıllik ondur", Salam Qədirzadə), Lord Xeytinqs ("111
Riçard", Vilyam Şekspir), Şəhid atası ("Cavad xan", Nüşabə Məmmədova) rolları aktyorun şövqlə
yaratdığı səhnə surətləridir.
Məmməd Bürcəliyev "Azərbaycanfilm"də istehsal olunmuş "Mən ki, gözəl deyildim"
(Əsgər), "Dəli Kür" (Allahyar), "Gözlə məni" (Bəy), "Qəm pəncərəsi" (Rəşid bəy), "O dünyadan
salam" (Hacı Baxşəli), "Köhnə bərə" (kolxozçu), "Firəngiz" (Sürücü) kinolentlərində çəkilib.
1950 - 1952-ci illərdə teatrda direktor işləyib. Bacarığını quruluşçu rejissor kimi də sınaqdan
çıxarıb. Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər", Altay Məmmədovun "Həmyerlilər", "Bəraət", Yusif
Əzimzadənin "Anacan", Teymur Məmmədovun "Ürək yanarsa...", Rəsul Həmzətovun "Dağlar qızı",
Şəfaət Mehdiyevin "Mirzə Fətəli", Sabit Rəhmanın "Əliqulu evlənir", Qərib Mehdiyevin "Oxşarlar",
Abdulla Şaiqin "Tü1kü Həccə gedir" pyeslərini tamaşaya hazırlayıb.
Altmış ilə yaxın Cəfər Cabbarlı adına Gəncə Dövlət Dram Teatrında çalışan Məmməd
İsmayıl oğlu Bürcəliyev 24 iyul 1955-ci ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti, 20 may
1958-ci ildə isə xalq artisti fəxri adları ilə təltif olunub.
Məmməd Bürcəliyev 25 noyabr 1994-cü ildə vəfat edib. Məzarı Gəncə şəhərində Bağbanlar
məhəlləsindəki Fəxri xiyabandadır.
|