01 tutunamayanlar
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
When I was a little child,
Bir yokluktu Ankara. Après moi dull and wild Town ne oldu, que sera? İTHAF VE MUKADDİME King Solomon Speare’di adının İncilcesi Süleyman Kargı dosttur Türkçeye tercümesi Hamlet için Horatio neyse öyleydi bana. Kıbrıs dolaylarından göçmüş anavatana.
Yıkık bir sur üstüne büyük, cesur ve mağrur. Saplanmış bayrak gibi, Ankara’da oturur. Selim Işık tek ve Türk. Ve duygulu, amansız. Sabırsız ve olumsuz, yaşantısında cansız Sanılırdı; gerçekti, hayır gerçek değildi. 10 Tutunamayanların tarihine eğildi. Kelime ve yalnızlık hayatın tadı tuzu Kucaklamak isterdi ölümü ve sonsuzu. BİRİNCİ ŞARKI Dokuz yüz otuz altı. Tarih düşüldü. Niçin? Doğumu önemlidir-yani kendisi için.
Buruşuk yüzler, bezler arasında bir canlı Başparmağını emdi (yıkanmamış ve kanlı) Cahildi, ne bilsindi libidonun adını Duymuştu belki belki aşkın kokusunu, tadını
Sonradan uzun olan yumuk parmaklarında. 20 Yıkandı çinko tasın sıcak ırmaklarında. İlk resminde beyazdı kundağı gibi yüzü. Bir taşra konağında yaşadı ilk gündüzü. Büyükanne, Osmanlı sabrıyla ağır ağır Sallıyor beşiğini. Dede bunak ve sağır. 25 Gelin ürkek ve şaşkın, dede doksanı aşkın, Gözlerinde kalmamış ışığı hiçbir aşkın. Ne zaman yemeğini yediğini bilmiyor. Gördüğü karısı mı gelini mi bilmiyor. Asırlık ayakları, evde bir hastalıktı 30 Geceleri dolaşan. Dalgın karnı acıktı; Kalktı yer yatağından, iki ayaklı hüzün. Selim’in beşiğine uğradı, beyaz tülün Altında yatan teni okşadı. Titrek elin Tuttuğu son canlıydı. Sanki, “Mutfağa gelin!” 35 Diyen bir sese doğru yönelirken, bir ağrı Saplandı. Ölü buldu onu sabah rüzgârı. İlk rüyanın teriyle (bilincin eşiğinde) Islanarak uyandı; kıvrandı beşiğinde Kundağıyla büyük ve beyaz bir elma kurdu 40 Esirlik türküsünü bütün eve duyurdu. Baba geniş yatakta döndü; yorganı kaptı; Anne, meme vermenin sancısıyla haraptı. İlk ve son kocasının, “Çocuğa bak Müzeyyen!” Mırıltısıyla kalktı kadın kokan yerinden. 45 Corridos adasında Permanlar arasında Elinde kendi gibi kuru bir barracinda Tutarak, on ikinci derece bir denklemi 115 Kaygısız çözmesiyle, Ferrania Sandolem’i İndirerek tahtından kadın saltanatına 50 Son veren Panton Hipyos ya da önce atına Sonra kadına tapan Hun gibi Numan Işık (Oysa ilk yıllarında anneme nasıl âşık). Uykulu göğüsleri-kim bilir ne tazeydi. İpek geceliğinin içinde sert ve diri 55 (mektuplarda Numan Bey, aşkını eski Türkçe -evlenmeden elbette- anlatırmış anneme) Kayarken karanlıkta, dede bir taş yığını Gibi, genç lohusanın acıttı ayağını. Acı bir çığlık kesti Selim’in nefesini 60 Belki o anda duydu korkunun ilk sesini. Evin arka bahçesi otlar ve tahta perde. Anılar başladı mı? Paslı bir kilim yerde, Koruyor dış dünyadan. İlk böcekler elinden Kayıp geçiyor. Nine, düşürmüyor dilinden 65 Belirsiz anlamlarla uyutan ninnileri Hu diyen dervişleri ürkünç ecinnileri. Dandini ve dasdana, kov bostancı danayı Yemesin lahanayı, yemesin lahanayı. Bir yaşında kızamık, iki yaşında sıtma, 70 Yakaladı Selim’i. Yavrum terleme, koşma! Terli bir uyanıştan sonra tam üç yaşında Düştü yatağa baygın. Ağlayarak başında Kuran okur annesi; bir açılsa gözlerin. Ne diyorsun Allahım, duyulmuyor sözlerin. 75 Baba mırıldanıyor: Selim Işık, güzel şey! Ağlıyor gürültüyle; hey rahmetli Numan Bey!
Kasabanın tek doktoru topal Muvakkar. Muvakkar’ın tek gözü birazcık şehla bakar. “Topal doktor kalksana, lambaları yaksana,
Selim elden gidiyor, çaresine baksana.” Muvakkar’ın gözü varmış derler annemde. Babama severek varmış derler annem de. O zaman kaç senesi; tıp, bildiğiniz gibi. Bütün umut Allah’tan; hep bildiğiniz gibi. 85 “Zatürrée. Geceyi atlatırsa ümit var. Kışın olsa giderdi.” (Dışarda ıslak bahar.) Birden gözünü açtı: karanlık pencereler, Yağmur izleri. Selim, “Atatürk’ü gördüm,” der. Taşrada yetişirken öğrendiği tek dildi 90 Türkçe, cahil Selim’in. Bu kadar diyebildi. Oysa bilseydi (canım) biraz da Fransızca “Voila Atatürk maman!” derdi muhakkak orada. Az gelişmiş babanın az gelişmiş tek oğlu, Şimdi hatırladım da gene gözlerim doldu. 95 Donuk aydınlığında idare lambasının, Üzerine eğilen gölgenin (babasının) Varlığından habersiz, soluk bir ateş gibi Küçücük yatağında. Bir aydınlık belirdi: “İşte güneş doğuyor. Kurtuldu, yaşayacak!” 100 Yamalı bir yıldızdı ilerde ışıyacak. “İzin ver Selim biraz, Hegel, Fichte diyelim, Felsefeyle ilişkin bir de ekmek yiyelim.” Böyle buyurdu Kargı, thus spake King Solomon Yerindedir bu yargı, evet haklı Platon,
Demekle özetliyor: bu dünyada yalnızız. 117 Özür dilerim senden bu sütunda açıkça, Çocukluk günlerine kapılmışım çocukça. Kelimenin anlamı: sevmek demek Yunanca.
Hatırlarsın pasajda Lefter’in meyhanesi, Servis yapar, şarkı söyler; biraz kısıktı sesi. “O Sofya mu, Sofya mu. Sensiz içmek olur mu?” Kır saçlı laternacı biraz mahzun dururdu.
Tarih felsefesinde, ‘Armoniko Muzikos...’ “Gene sapıttın Selim. Seni kim durduracak?” Söylemiştim Süleyman: ben başlamazsam ancak Durdurulabilirim. Ayrıca fakir dilim
Hecenin çarmıhına çivilenmiş ellerim. Kafiye Tanrısına kurban oldum. Efendim? “Bir şarkının sonuna kadar sabredemedin.” Bundan kaybediyorum, böyle olduğum için.
Allahın, senin ve tüm sevenlerin izniyle Çözülsün zincirlerim, tutulan kol çalışsın. Bir espri uğruna harcatmayın, alışsın Selim Işık insana. Söylesin şarkısını
Çıkarsın bedeninden. Ey ölü ruh! kıyam et! Beğendin mi Süleyman? “Beğenmedim, devam et.”
İKİNCİ ŞARKI Orta Asya’daki pembe elipsin içinden Çıkan kırmızı oklara binerek, Bozkurtlar (kanatlı) Çin’den
135 Nasıl uçmuşlarsa Tanca’ya kadar, Ben de (altı yaşımda) dar Ve yüksek çamurluklu tenezzühle (Ford T Modeli) Ankara’ya ulaştım Sağ salim. ‘Yağmur Çayevi’nin önünde dolaştım Uyuşan bacaklarımı oynatarak Ankara’nın toprağında. 140 Taşhan, Bana dünyanın en büyük meydanı gibi geldi. Gözüne güneş gelmesin diye elini Siper eden Mehmetçik heykeli ne güzeldi. Ve büstlerinden yalnız göğsüne kadar tanıdığım Atatürk
145 Kabartmalı ve yüksek Bir mermerin üstüne çıkmıştı atıyla. (Böylece tanışmış oldum heykel sanatıyla.) Baba, ordaki kadın sırtında ne taşıyor? “Bomba.” Neden? “Türk yurdu topyekûn savaşıyor.”
Oysa, bir türlü bitmez okul kitaplarından ince Sesimle okuduğum Şiirlerde (Zafer Bayramı münasebetiyle). “Oğlum, Bu ne Şeker ne de Kurban Bayramı,”
30 Ağustos günü elini öperek ondan Para istediğim zaman. (Babama şiir okumayı bile düşünüyordum o sırada.) 119 Babam şiir sevmezdi. Evimize arada 160 Gelen Mimar Cemil Uluer yalnız şiir yazardı. (Babam bu adama nedense kızardı.) “Bir kere, mimar değil bu herif..” Diye başladı mı, hafif Üzülürdü annem. “Canım Numan Bey
Olma (şey derdi annem sık sık). Adamcağıza yazık.” Mimar Cemil, şiir bina ederdi. Kışlık kömürü bizim evden giderdi.
Ve kimin okuduğu belli olmayan hikmetleriyle Dolu kitabını sunar; bir kat giyilmiş elbiseler alır (yazlık). Şair ve mimar olmaktan böylece vazgeçtim (yazık). Sevmedim okulu önce, 175 “Öğretmenim” tutmadı yerini annemin (bence.) Beni çingenelere vermek istemeseydi Babam, bir dev anası gibi Görünen öğretmenden kaçardım (ne iyi olurdu). Korkuyu
Horoz tanıttı bana. Bir de “öğretmenim” Rânâ. “Kulağını çekerim, konuşma, terbiyesiz, Yakarım ağzınızı, çişim geldi derseniz.
Yarına satır satır ezberlensin dersiniz.” Yorganı üstümden attım o gece, Çıplak ayakla taşlara bastım o gece. Kırk derece 120 Ateşim çıksın diye bekliyordum. Sakın 190 Göndermesin babam beni okula yarın, Olur mu Allahım -Allahım diye başlamışken Dua edeyim hemen: Allahım ne olur Sen anneme Babama, bana ve nineme
Ve mahalledekilere ve rahmetli dedem Hüsrev kuluna Ve Ankara’dakilere ve Türkiye’dekilere Ve dünyadaki bütün iyilere Rahatlık ver.
Hırsız, fena Ve kötülük etmek için insana Fırsat bekleyenlere Ve beni azarlayan kapıcımız Kamber’e
Ve ezberimi bilmezsem ceza Verecek öğretmene Rahatlık verme. (Ceza vermezse rahatlık ver.)
Bu kadar. Allah kızar sonra çok istersen. Yalnız unuttum; ne olur rahatlık versen Galatasaray takımı oyuncularına. Yarın Maçları var da; yenilmesinler sakın.
Olsaydı pısırık olacağına. Hiç kimseyle konuşmaz Sınıfta. Tek başına koşar durur bahçede. Onu Eve kapatmak doğru mu? Çalışkan fakat korkak.” Annem üzüldü
220 Fakat belli etmedi. “Öğretmenim” çok güldü Çarpınca ağaca “Affedersiniz” Dediğimi anlatırken. Annem sözü kısa kesti: “Dersiniz Başlayacak. Vaktini aldım Rânâ. İnşallah büyüyünce lazım olur vatana.”
Aramayınca. Okul boyunca Ne futbol takımına alındı, ne sınıf mümessili olabildi. Nedense bir yönüyle -belki de her yönüyle- saf kalabildi. 230 Yalnız bir korku kaldı kuşkuyla karışık; Sonunda kötü bir şey olur korkusuyla yaşadı Selim Işık Her olayı. Eski bir yara izi içinde sızladı, her eğilişinde İnsanlara. Dünyaya bir daha gelişinde Çocuk ve korkusuz yaşamak ister sürekli. 235 Büyümek, yalnız tutunanlara gerekli. İkinci gelişinde çırıl çıplak dolaşacak. Kelimenin bütün anlamıyla çırıl çıplak Hep birlikte (son sınıflar) toplandık arka bahçede. “Çıktık açık alınla”yı söyledik bir ağızdan
Herkes pekiyi aldı, imtihan iyi gitti, Son günüydü okulun, müjde ilkokul bitti. Yaz sıcağında evde Canı sıkılmasın ve
Kış günü
Eski hastalığının izlerini taşıyan göğsünü Üşütmesin düşüncesiyle 122 Eve kapandığı zaman -yani okul dışındaki bütün saatlerde- 250 Divanda otururdu Durmadan dergi okurdu. (Siz, “Libidonun Ölümü” Filmini gördünüz mü?) Binbir Roman, Yavrutürk,
Adam olacak.” Misafirler saygıyla bakar yüzüme, Sevgili büyüklerim: işte size manzume Sabah erken kalkarım Ne yüzümü yıkarım
Kışın soba yakarım Yazın camdan bakarım Hayattan yok çıkarım. Öğlen olur yemek yerim
Acaba ne yapsam derim Kovboy filmine giderim Dönünce kızar pederim. Akşam olur güneş batar
Cici çocuk erken yatar Hayat sıkıcı ne kadar.
ÜÇÜNCÜ ŞARKI Siz de benim gibi, Günleri
Değil de, takvimden yaprak koparır gibi gerçek Bir sıkıntı ve nefretle yaşadınızsa, Ankara güneşi sizin de Uyuşturmuşsa beyninizi, Ata’nın izinde Gitmekten başka bir kavramı olmayan
Pis pis gezdinizse (o sıralarda adı Opera Meydanı olan) Hergele Meydanı’nda, bu sarı ve tozlu alan İğrendirmediyse sizi, Bir taşra çocuğu sıfatıyla özlemeyi bilmiyorsanız denizi,
Oysa,
Aynı Hergele Meydanı’nda, Gölgede on beş, güneşte yedi buçuğa tıraş eden Berberleri görmeden
Ver hergele ve beygir olduğunu duymadınızsa atın, Sakalı uzamış seyyar satıcılara kese kâğıdı satmadınızsa, İçinde süt ve salebin olmadığı “dondurma kaymak”tan tatmadınızsa (Aynı Hergele Meydanı’nda) 295 Kazandınız. (Kimse yoktu -çirkinlikten başka- Selim’in yanında) En bayağı ve en müstehcen (Fakat fiyatı ehven) Romanları kiralamak için gecesi beş kuruşa, Samanpazarı’na çıkan yokuşa 300 Değil de sağa sapın. Etiler’in at oynatmış olduğu Ankara’da 124 Hamalların gittiği Sümer sinemasıyla aynı sırada, Pardayan, Pitigrilli ve Fantoma Ve Hayber Kalesi ve Tahir ile Zühre bir arada Yığılmış bir tezgâhın üstüne. “Geceleri Okumayınız” 305 Orhan Çakıroğlu’nun maceralarını. Selim Işık, dünü bugünü yarını İşte bu ortam içinde öldürdü. Eksiklik duygusunun acısıyla güldürdü. Ucuz düşüncelerindeki ucuz düzen, ucuz romanların ucuz yaşantısı 310 Ucuz huysuzlukların ucuz saplantısı Ucuz ucuz ucuz ucuzdu. Dalgın, sinirli, suskun huysuzdu. Altımızda kalabalık bir aile otururdu. Masasının üstünde bir kuru kafa dururdu,
(Sırıtan bir kâbustu benim için.) Ne olur şu kuru kafayı kaldırınız Beni korkutmaya yok hakkınız Herkes doktor olmaz ki,
Nâzım’dan şiirler okuyun. Hani şu “Culûs-u Hûmayun” Diye sözlerini pek anlamadığım Fakat mısralarının sesini sevdiğim şiir,
Sonra da Liszt’in İkinci Macar Kampanasını Ve Puccini’nin Tosca Operasını (Canım, mandolinle çaldığım arya) Çalarsınız gramofonda.
330 Bir yumuşama gelir yüzüne Kafatası durur gene (Fakat bir tülbentle örtülü) Caruso’nun eski plakta hırıltılı sesi duyulur yalnız Sonra tıp talebesiyle kurşun asker oynarız.
Sacrum patella carpus Nasıl ezberlenir Allahım Arapça dua eden insanın Latince kemikleri? Saffet kulun anatomiden çaktı,
Alt katta bir kiracı daha: Ecmel Karakaş Ve gayrı meşru karısı (yavaş Söyle duymasınlar) Bana yüz vermiyor bahçede güzel kızı (Oysa, bahçede geçirdim bütün yazı) 345 Dut ağacına çıkıyor benden kaçarak, “Sen de arkasından çıksana ahmak!” Daha daha: pısırık, beceriksiz, korkak. En üst katta, karşımızda, Arif Beyin refikası Laima Hanım ut çalardı (Sarahaten acaba söylesem darılmaz mı?) 350 İster taşrada ister İstanbul’da olsun İster burnunuza mangal dumanı dolsun İster merdiven sahanlıklarınızda Kalorifer dairesinden gelen linyit kokusu, Hepsinden daha kuvvetli ve etkilidir dokusu
yavaşça
Derinin altına (çiçek aşısı gibi). Arkadaşça 126 Sokulur okşayarak, “Sine-i sûzânımı” eder helak. Pek tesiri duyulmasa da gündüz
Ya da paydos zilini bekleriz dairede) Saat beş oldu mu, bin altı yüz kırk sekiz metrede Ve bilmem kaç kilosikılda başladı mı yayına Türkiye Postaları, Yatağında zevkle inletir hastaları 365 Hemen fasıl heyeti, Duyulur dört bucağında yurdun. Akşam nöbeti Tutan sınırdaki erden, İki kere mars oldu üst üste diye, terden Pantalonu iskemleye yapışan pişpirik İsmail’e kadar
Sırtı hafif kamburlaşmış ve dar göğüslü Tamburlardan yavaşça yayılır havaya, akşamüstü. Efendiyi ve uşağı birlikte mesteden Makamdan makama ve besteden
“Tek tek ataraktan, bâde süzerekten” “Çıkmam Allah etmesin meyhaneden” Çıkmam kokusuyla alaturkasıyla beni kahreden İçki Evinden, ölmeden önce.
Alyuvarlar, akyuvarlar, bir de alaturkadan mürekkeptir kanımız.’ Dinlerken sıkılsa da canımız, Nasıl bir şeydir (acaba güzel midir?) Kim bilir. 127 385 Benim kanıma giren başka bir sanat: Darülbedayi’de tuluat. (Taşırım bugün de izlerini.) Annem, ölü doğurduktan sonra ikizlerini, Bana gebe kaldığının yedinci ayında,
(Darülbedayi’de) Hâzım’ın “Lüküs Hayat” oyununda, O kadar gülmüş o kadar gülmüş ki, sonunda Korkmuş, bir şey olacak diye karnındaki Selim. Oysa Selim, bildiğiniz gibi, elim
Büyük bir inhiraf oldu gâyede. DÖRDÜNCÜ ŞARKI Baharın son günleri; kömürlükler arasında Çamaşır ipleriyle kesilen Üç ağaçlı bahçemizin yanındaki papatyalı arsaya bitişik 400 Sert kaldırımlı ve yokuşu dik Yolda, ayakkabılarımın burnunu Çarpmamaya çalışarak sekiyorum. (Becermek mümkün değil bunu.) Bir satıcı eşeğinin küfeleriyle sığmadığı dar Boğazı aşıyorum 405 Ve servi ağaçlarıyla kasvet Ve daha birtakım ağır duygular veren Küçük meydana ulaşıyorum. Burada duvarları yıkık Bir mezarlık ve içinde bir türbe,
Bankasının -tövbe de- Yanında “bir küçük hesap sahibi” sayılırdı.)
Türbenin parmaklıklarına düğümlenmiş çaputları. Sudan çıkarılmış bir ölünün parmaklarına takılı Yosunlar gibi görürdüm. Ve duvarın önündeki kara çalı,
kara sakallı. Çarpık mezar taşları arasında, Ölülerin beslediği çimenlerin ortasında Türbedeki taş tabutlar kadar Kayıtsızca uzanmış çocuklar. 420 (Korkuları yaşları kadar) Oysa,
Saffet Ağabeylerdeki ortanca hizmetçi Gülsüm Abla, Anlatırken ne biçimde gidilir cehenneme Ve bakarken namaz kılan anneme
İçimde. Şair Ve mimar Cemil Uluer, buruşuk derisi ve dişsiz ağzıyla Gülsüm Abla da her akşam vaazıyla 430 Korkuturdu beni. Hayattayken sağ elle burun silmenin Ve öldükten sonra kıyamette, (Cehennemde veya cennette) Her kılında bir mızıka bulunan Deccal’ın eşeğini bilmenin Günah olduğunu öğrenmiştim. 435 Zavallı Selim, zavallı Selim: Kendi kendimi yerdim Ne yapmalı, ne yapmalı, diye Oysa küçük hizmetçileri Hediye. Boş verip bütün bu cezalara,
Adem’in buğday ağacından memnu meyveyi Yemesine -yoksa elma ağacı mıydı?-
Kıyamet günü yanlışlıkla çevirince başını Mızıkalı eşeğin sesine, nasıl yanılacağına, kaşını 445 Fazla almanın da ayrıca günah olduğuna, Sağ elle temizlenen bütün pisliklerin cehennemde Boğazına dolduğuna Yüzünü çok yıkayan kadının Bu nedenle alnının yazısını okuyan kadının Başına gelenlere 450 Aldırmazdı. Şu karşıki apartmandaki Helen’lere Kaçarak dudaklarını boyardı. Benimse çok daha ciddi niyetlerim vardı. Türbenin hemen yanında, gene dar bir sokakta, Kerpiç bir evde, fakir arkadaşım Sabri’yle, sıcakta,
Pencereden giren güneş sefaleti keskinleştiriyor. Temmuz Ayının bitkinliği ve ölüm korkusu Kelimeleri ağırlaştırırken, terimi silmiyorum Dinsel bir korkuyla. Daha, “Eüzü mineşşeytanı racim”i bilmiyorum
Hareketlerini taklit ediyor. Bende saygılı bir telaş, Namaz surelerini ezberlemekle geçiriyoruz Bizi ölüme yaklaştıran zamanı. Yıl bin dokuz yüz kırk dokuz. Ankara’nın bütün küçük kubbeli camilerini 465 Ve kararmış kiremitli mescitlerini dolaştık. “İnna ateyna Kelkevser, fesalli lirabbike... hüvel ebter.” Körpe dizlerde derman biter Yatsı namazında, yanlış mırıldanılan kelimeler sırasında
Palabıyıklı, sakallı ve yırtık çoraplı cemaat arasında 470 Dini bütün iki Türk çocuğu kilimler üstünde yatar kalkar
Sürekli (kendine amansız.) İlahiler, dualar... Allahın peşinde Yirmi bin fersah. Temmuz güneşinde, ağustos güneşinde, Kirli şadırvanların çamurlu taşlarına 475 Uzatırlar ayaklarını yalnız başlarına. Tozlu ayakları çamurlaştıran sular, Avuç içinden bileklere, dirseklere kayar. Hangi elimle yıkayacaktım hangi kulağımı? Ne tarafa dönecektim? “Selamlasana sağını!”
Duydun mu gazetedeki haberi Pabuç hırsızlarına dair? “Haydi Selim, herkesle birlikte çevir Sola başını.” Neden Sabri bu ilahiyi öğretmedi bana?
Şol cennetin ırmakları, akar Allah deyu deyu. Öğle namazında güneş, yakar Allah deyu deyu. Geç katıldı bu kervana, Allahım yakındır sana, Bir o yana bir bu yana, bakar Allah deyu deyu.
Bu imtihansa hepisi çakar Allah deyu deyu. Bu kervanda herkes yaya, rastlanmaz beye, ağaya, İnsan aklını duaya, takar Allah deyu deyu. Dualar bağlı toprağa, düşünce saplı batağa,
Selim Işık yaz dindarı, yetti ona bu kadarı Cemaat kışın ne yapar, bilmez artık orasını Hacı Bayram Camii’nin çevresindeki küçük evlerden birinde.
Yeni bir rüzgâr esti (olumsuzluk rüzgârı). Yokluk Tanrısının emrinde. 500 Yeni bir savaşa katıldı bütün kavgaların yedek neferi Selim. (Ben neyim, ne değilim?) Herkes mutlu ve sorumsuz Herkes olumlu, ben olumsuz. Yaşıtlarım, artık uzun pantalon giymenin bağımsızlığını yaşarken
Yıkıcı fikirleriyle aklımın ince örgüsünü karıştıran Otuz üç yaşında benimle söz yarıştıran Nihat Ağabeyin yanında işim neydi? Gene böyle yıldızlı ve ılık bir geceydi
derken.
Karşımda, bardak bardak koyu çay ve paket paket ucuz sigara içerken Çırpınıyordum: Dumlupınar, Sakarya İstanbul’un fethi, Kosova Birden başını kaldırıp gülümseyiverdi
Bütün inançlarımı eritti. Anlıyorsun, bilinç, inanç bugünün sözcükleri O, şuur ve tahripten bahsederdi. Bunca Türk büyüğünün -bir kitaba göre elli kadardı-
(Ahşap evin beyaz perdeli odasında) Ne Mohaç, ne Mercidabık, ne yeni, ne sabık Zaferlerimiz dayanmadı. Yalnız kromda ve güreşte birinciydik artık. Eski kahramanlıklardan başka 132 525 İleri sürecek neyimiz kalmıştı dokuz yüz kırk dokuzda. Selim Işık yenilmişti, bitmişti. Neyse tam o sırada, Marşal Amca yetişti. BEŞİNCİ ŞARKI Tutunamayanların destanıdır bu şarkı, Dostum Süleyman Kargı. 530 Eller boşta kalıyor, tutunamıyorlar toprağa Anlatamıyorlar anlatılamayanı. Anlatmak gerek: Düşman sarmış her yanı Oysa, mesela Selim Işık Anlatmadan anlaşılmaya âşık.
(Darılma ama) Yaklaşmaz hiçbir güzellik, Doğduğu günden beri kalbinde bir delik, Almak için bütün sızıları içine.
Elim varmıyor yazmaya, inmeyelim derine. Taş devri, Sabri devri, Nihat devri, Tunç devri Âşık oldu -söyleyemez- utanç devri. Hep utandı hayatı boyunca,
Sınıfta birinci olduğu gün, eve geç kaldım, diye üzüldü. Canı sıkıldı güldü, kalbi incindi güldü. Allah’ı ya da ona engel olan gizli kuvvetleri Hiçbir zaman kızdırmak istemedi.
Camide korkarak taptığı Zamanlar da sürdürdü bu uzlaşımcı varlığı. Annesinin yün fanilasına taktığı nazarlığı 133 Çıkaramadı yıllar boyunca. İlk defa domuz eti yerken, 555 Arkadaşlarının ısrarıyla geneleve giderken, Hep ONUNLA (O kimdi?) bozmamaya çalıştı arayı, İki gün oruç bile tuttu bir Ramazan ayı. (Sapı silik ve tutuk bir tabancaydı.) Bir gün ölürse, ona bu vatan bir mezarlık yer verecek.
Sazını ve cesaretini aldı eline (bütün cesareti, Daha kötü şeyler olması korkusundadır.) Canını dişine takarak, Yazılmış eski destanlara bakarak,
İşte şöyle buyurdu: Numanoğlu Selim derler adımız Gürültüye geldi her feryadımız Nedense tamamdır itikadımız
Çocukken güneşin tadın bilmedik Büyüdük kadının adın bilmedik Bizi anlayacak kadın bilmedik Sevgisiz bir hayat çöl gelir bize
“Yasaktır” “Memnudur” dendi, inandık Hep “Girilmez” levhasına aldandık Bu tutulan, yanlış yol gelir bize Benim cefalı yârim kafamdır
Mülkiyet benimçün büyük evhamdır Senin olanları nideyim gayrı
Dostun vefalısı bütün isteğim Kız peşinde olan dostu nideyim 590 Her an yaşamalıyım kendi gerçeğim Kendi içimdeki indeyim gayrı Dostlar dedi: bu can bizden değildir Düşman kırdı, oysa buzdan değildir Gene de herhalde bizden değildir
Bana ilham getirdin (Hem de yaktın bitirdin) Ey! Elesius dağlarından esen rüzgâr Kıssamız burada biter
SÜLEYMAN KARGI’NIN AÇIKLAMALARI Ben Süleyman Kargı. Bekâr ve çocuksuz. Kabuğu, “ev sa- hibi”nin “mülkiyetinde” olan, bir “ev içi”nin sahibi. Şarkı- ların büyük bir kısmı bu evde yazıldı. İlerde burası müze olursa, eşyaya dokunmakta bir sakınca yoktur. Yalnız “sol” yayı bozuk kanepeye otururken dikkat ediniz. “Tuvalet”, “antre”nin hemen sağındadır. Ev hakkında daha fazla açık- lamayı gereksiz buluyorum. Selim Işık yalnızlığa dayanamazdı. İlk bakışta, yalnızlığın ve çevreyle uyuşmazlığın, yaşantısında önemli bir yer tuttu- ğu kolayca ileri sürülebilirdi. Selim, bu yargıya da dayana- mazdı. Bütün dünya, ona dargın olabilirdi; fakat bu, aceley- le varılmış bir sonuçtu. Kimse onun kadar çevresine yakın- lık duyamazdı. Bugün için bilinemeyen bazı gerçekler, bazı üstü örtülü olaylar, küçük ya da büyük bazı topluluklara 135 gösterilen ilgisizlikler, tarihin tozlu raflarında unutulduğu için hemen önemi sezilmeyen yaşantılar ve yanlış yorumla- malar nedeniyle sınıflamalarda alt katta kalmış insanlar gü- neş ışığına çıkarılabilseydi (bu güneş bile bildiğimiz güneşe benzemeyecekti elbette) Selim’in yalnızlığının sadece bir görünüşten ibaret olduğu anlaşılacaktı. Tarih, işine gelme- yen bütün belgeleri, Selim ve Selim gibilerden gizlemişti. Tutarlı bir tarih felsefesinin zorunlu olduğu endişesi, birçok gerçeğin, bile bile bir yana bırakılması sonucunu doğur- muştu. Başka türlü olamazdı. Selim’i, geçmişten ve gelecek- ten ayırmaya kimsenin hakkı yoktu. Bunun hesabı sorul- malıydı, sorulacaktı. Dün, bugün ve yarın, onun yaşantısıy- la birleşmeliydi. Dünü, bugünü, yarını yalnızlığının dışında yaşamalıydı Selim. Şarkıların ortak adı böylece çıktı ortaya. Dün, gerçekten ne olmuştu? Bugün ve yarını hazırlayan dünü, bütün çıp- laklığıyla ortaya çıkartmak gerekiyordu. O zaman Selim - mısra 237’de belirtiği gibi- çırıl çıplak dolaşabilirdi ikinci gelişinde. Kimseden korkmadan, soyununca utanmadan - mısra 545- doğduğu gibi kalabilirdi. Tarihin aldatıcılığın- dan kurtulmak istiyordu. İşte o zaman, kendinden ve ken- disi gibi olanların yerine utanmamak için -mısra 540-(evet yalnız bunun için) oturdu bir destan yazdı.... canını dişine takarak Burada bana da bir görev verildi: bu şarkıları, belgelerle kanıtlamak. İnsanlarla ilgili birçok bilimle uğraşmış olmam Selim’i umutlandırdı. Fakat bilinmeyeni bulup çıkarmak, tarihin akışını değiştirmek ne ağır bir görevdir. Selim gibi - bu belgelerin var olması gerektiğini içinde kuvvetle duyan- birine bu güçlüğü anlatmak ne kadar zordur. “Bir yerlerde bulunmalı bütün gerçekler; bulmalısın Süleyman Kargı,”
diye diretti. “Kimlerin hakkı yenmişse, bir bir ortaya çık- malı.” Sabırsız ve amansızdı (Mısra 7 ve 8.) “Seni boş yere saplamadık Ankara’ya bir bayrak gibi; dalgalanmalısın.” Anlamıyordu. “Birşeyler bırakmışlar arkalarından. Büsbü- tün erimeye razı olmamıştır kimse,” diye çırpınıyordu. Araştırmalarım sırasında, bana çok yardım etti. Şarkıların anlaşılmayan yerlerinin açıklanmasına katıldı; çalışırken tuttuğu notları verdi; bazı belgeleri de o buldu. Sonunda öyle bir yaratık ortaya çıktı ki, şarkıların hepsine birden tek bir ad vermek nasıl mümkün olmadıysa bu yaratığa da uy- gun bir sıfat bulmak çabasından vazgeçildi. “Açıklama” gi- bi, renksiz ve korkusuz bir başlıkla yetinildi. Selim bile - sarhoş olduğu bir gece- “Açıklamalarla durum daha da ka- rıştı,” dedi sonunda. Sonra da -daha sarhoş olduğu bir ge- ce- “Onlar utansın sonuçtan,” diye kestirip attı. “Hangi on- lar Selim?” dedim. “Onlar işte,” dedi. “Onlar, canım. Onlar, onlar, onlar.” “Öyle ya,” dedim. “Onlar. Yani biz değil.” “Anlamadın,” dedi birden kızarak ve oturdu, onları anlat- tı bana uzun uzun. Ben de onları, açıklamaların uygun bir yerine ekledim. (Aslında, her yer uygundu belki onlar için.) Şarkıların açıklanmasında, kendi düşüncelerimin değil, sunduğum belgelerin ve Selim’in tamamlayıcı sözlerinin “esas” olduğunu belirtmek isterim. Ben, sadece “uzlaştırıcı” ve “birleştirici” yorumlarla yetinmeye çalıştım. Bununla birlikte, bazı tutarsızlıklarla gerçeğe aykırı görünen belge ve yorumların sorumluluğu benimdir. Şarkıların ortak adı olan “Dün Bugün Yarın”ı ele alarak işe başlıyorum. Selim, “Dün” kelimesiyle ne demek istiyor? “Bugün” ve “Yarın”a onu bağlayan nedir? Bana göre, “Tek ve Türk” (mısra 7) olan Selim, elbette Türklerin tarih için- de nasıl yer aldığı meselesine değinmek istiyor. “Dün”, yani Orta Asya’daki Türkler. Dün, yani Orta Asya’daki Türklerin
site medeniyetindeki yerlerini almadan önceki durumları. Bu durum nasıldı? İngilizlerin dediği gibi “dull and wild” mıydı? (Bak: ithaftan önceki dörtlük, mısra 3). Bu konuda başvurduğum “Kamus-u Berceste-i Türki” şunları yazıyor: “Türkler, Orta Asya’dan anavatana göç etmeden önce, bütünüyle bir kabile hayatı yaşıyorlardı. Çadır medeniyeti- nin gereklerine göre kurulmuş bir toplum düzenleri vardı. Bu düzenin, bugünkü hayat şartlarından ne kadar uzak ol- duğunu, artık dilimize yerleşmiş olan, cam, hasır, kravat, kira (ev kirası), kiraz, hafif, masa, tabak, tabut, müzik, tah- sil, mezar, karyola, kelime, cümle gibi kelimelerin bu dilde bilinmemesiyle (Öztürk dili demek istiyor) kanıtlayabiliriz. Bu kelimelerin, Türkçe’nin eksik bir kolu olan Öztürkçe’de bulunmaması, bizi aşağıdaki sonuçlara vardırıyor bu kabi- lenin yaşayışı hakkında: Türkler camdan dışarı bakmazdı. Türkler hasır üstünde oturmaz ve meseleleri hasıraltı et- mezlerdi. Bu âdet, Osmanlılarla başlamıştır. Türkler kravat takmazdı. Türkler hafiflikten hoşlanmazdı. Türkler ev kirası vermezdi. Ev kirası, Türklerin iptidai komünizmden, toprak burjuvazisine geçmeleriyle başla- mıştı.
Türkler kiraz yemezdi. Türkler yemeklerini masada yemez, yerken tabak kullan- mazlardı. Yemek ortadan yenirdi. Türkler öldükleri zaman tabuta konmaz ve mezara gir- mezdi. Eski Türklerin böyle bir âdeti yoktu. Türkler müzik dinlemezdi. Türkler mektepte tahsil etmezdi. Türkler düşüncelerini, kelime ve cümle gibi kalıplar için- de ifade etmezlerdi.”
Selim, daha sonra olanları pek iyi bilmiyor. Kuruluş yıl- larında Ankara için “yokluk” deyimini kullanıyor; fakat kendisinden sonra ne olduğunu açıkça belirtmiyor. Gene de XIV. Louis (1638-1715) gibi “Après moi...”dan sonra “Le déluge” gibi sert bir kelimeyle bitiremiyor dörtlüğü; “que sera” diyerek yarına endişeyle baktığını belirtmekle yetiniyor. Orta Asya’dakilerin de “yarın”a endişeyle baktığı gibi ka- ramsar bir sonuca varmamalıyız. King Solomon Speare ya da Süleyman Kargı’nın macerası, Selim’in yanıldığını göste- riyor. İTHAF VE MUKADDİME Mısra I ve sonrası: King Solomon........ Birinci mısrada adı geçen Solomon IV (Speare), “Encyc- lopedia Israelica”dan edindiğim bilgiye göre, Milattan Önce 563 yılında Ben-i İsrail kavminin Tefazuli kabilesinin (Tri- bus Intergralis) bir söylentiye göre başkanı, bir başka kay- nağa göre de (Bak: İbni Mahmut el Silâhi, Milletler ve Mız- raklar Tarihi, Cilt VII, S.967-9) kargıcı başısı imiş. Matema- tik problemleriyle uğraşmış birçok amatör bilim adamı ye- tiştirdiği söylenen bu kavmin adına, M.S. VII. yüzyıldan iti- baren tarih kitaplarında rastlanmıyor. Hayatının ilk yıllarında büyük bir varlık gösteremeyen Salomon Speare’nin yıldızı, otuz beş yaşından sonra parlı- yor. Speare, hayatını kazanmaya, ister -İbni Mahmut’a göre- kargıcı başılıkla, ister -Ansiklopediye göre- matematikçilik- le başlamış olsun, önemli olan, kabile tarihinde bu yaştan sonra yer almasıdır. Belki de iki işi aynı zamanda yapıyor- du. Yalnız burada, Edward Spiral’in, “Trivial Aspects of Gre-
|