2015 Number 2, Volume 1, 2015

89 | Elxan Mikayılov

.

 Milli standartlaşdırma sisteminin qida təhlükəsizliyinin təmin edilməsində 

 rolu: mövcud vəziyyət və beynəlxalq təcrübə   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

əsasında ölkə üçün daha yüksək SPS mühafizəsinin uyğun olduğunun müəyyən edildiyi təqdirdə 

ölkə beynəlxalq standartlartdan daha yüksək SPS tələbləri müəyyən edə bilər.  

Digər bir fərq SPS Sazişinin təcili hallarda  (xəstəliklərin yayılma riski olduğu hallarda) hətta 

kifayət qədər elmi əsas olmadığı təqdirdə belə üzv ölkələrə müvəqqəti əsasda önləmə tədbirləri 

tətbiq etməyə icazə verməsidir. TBT sazişinin isə belə bir müddəası mövcud deyil.  

Bütün bu fərqlər göstərir ki, ÜTT Üzv ölkələrində və ÜTT-yə üzvlük prosesində olan 

ölkələrdə  müvafiq  qanunvericilik  hazırlanarkən  bu  məqamlar  nəzərə  alınmalı,  SPS  və  TBT 

tədbirlərinə  fərqli  yanaşılmalıdır.    TBT  Sazişi  ilə  tənzimlənən  texniki  reqlamentlər  yeyinti 

məhsullarına dair SPS tədbirlərini əks etdirə və bununla əlaqəli olaraq həmin texniki reqlament 

əsasında yeyinti məhsulu məcburi uyğunluq sertifikatlaşdırılmasından keçirilə bilməz. Yeyinti 

məhsullarına dair SPS tədbirləri qida təhlükəsizliyi sahəsində digər normativ hüquqi aktlarda öz 

əksini  tapır  və  uyğun  olaraq  yeyinti  məhsulları  baytarlıq,  fitosanitar  və  gigiyenik 

sertifikatlaşdırmadan keçirilir. Yeyinti məhsullarının bəzi aspektləri TBT tədbirləri hesab olunur 

ki, onlar irəlidə izah olunacaq və həmin tələblərin yerinə yetirilməsi üçün sertifikatlaşdırma yox, 

bazara nəzarət tədbirləri həyata keçirilir.  

Yeyinti məhsullarının insan və heyvanların həyat və sağlamlığına təhlükə törədə biləcək 

əksər aspektləri SPS, digər aspektləri isə TBT sazişi ilə tənzimlənir.  Bunu daha aydın görmək 

üçün bəzi misallar gətirək: 

Yeyinti məhsullarında mövcud əlavəedicilər; zəhərli maddələr; baytarlıq dərmanların va 

ya pestisidlərin qalıqları; yeyinti məhsulunun təhlükəsizliyi ilə birbaşa əlaqəli olan nişanlama; 

yeyinti  məhsullarının  təhlükəsizliyi,  heyvan  və  bitki  sağlamlığı  ilə  əlaqədar  sertifikatlaşdırma; 

bitki/heyvan karantini, hər hansı bir ərazinin zərərvericilərdən və xəstəliklərdən azad olmasını 

bəyan  etmək;  ölkəyə  zərərverici  və  xəstəliklərin  daxil  olması  və  yayılmasının  qarşısının 

alınması  SPS  tədbriləri  hesab  olunur. Yeyinti  məhsullarına  dair  minimum  keyfiyyət  tələbləri, 

yeyinti məhsullarının və dərmanların tərkibi və ya keyfiyyəti barədə nişanlama, qablaşdırmanın 

həcmi, forması və görünüşü TBT tədbirləri hesab olunur. 

Müvafiq  olaraq,  SPS  tədbirləri  sanitariya  və  fitosanitariya  norma  və  qaydaları  ilə,  TBT 

tədbirləri  isə  texniki  reqlamentlərlə  tənzimlənməlidir.  Uyğun  olaraq  yeyinti  məhsulları 

baytarlıq,  gigiyenik  və  fitosanitar  sertifikatlaşmadan,  digər  məhsullar  isə  uyğunluq 

sertifikatlaşmasından keçməlidir.  

Beləlik  yuxarıda  izah  edilənlərdən  aydın  olur  ki,  beynəlxalq  təcrübəyə  əsasən  ərzaq 

məhsullarının  təhlükəsizliyinə  digər  məhsullardan  fərqli  yanaşılır  və  buna  görə  qida 

təhlükəsizliyində  milli  standartlaşdırma  sisteminin  elə  bir  rolu  olmur.  Milli  standartlaşdırma 

sistemi  isə  daha  çox  qeyri-ərzaq  mallarının  təhlükəsizliyin  təmin  edir.  Buna  uyğun  olaraq 

yeyinti  məhsullar  üçün  normativ  sənədlərin  hazırlanması  milli  standartlaşdırma  sisteminin 

tərkibə daxil deyil. Bu sənədlər səhiyyə və kənd təsərrüfatı nazirlikləri tərəfindən hazırlanır və 

təsdiq  edilir.  Yeyinti  məhsullarının  sertifikatlaşması  isə  yenə  də  həmin  nazirliklər  tərəfindən 

gigiyenik,  baytarlıq  və  fiotsanitariya  göstəriciləri  üzrə  həyata  keçirilir  və  heç  bir  Avropa 

ölkəsində  milli  standartlaşdırma  sistemi  vasitəsilə  yeyinti  məhsullarına  uyğunluq  sertifikatı 

---

AzJESS 

Azərbaycanın İqtisadi və Sosial Araşdırmalar Jurnalı                                                           Number 2, Volume 1, 2015