354
Dünya ədəbiyyatı
Yunus Əmrə
1238/40-1320/1
2015
Kitabların bildirdiyi tarix və
məlumatlara görə Yunus Əmrə 1240(1)-
1320(1)-ci illərin arasında yaşamışdır.
Bəzi mənbələrdə 1238-ci ildə Porsuq
çayının Sakaryaya
töküldüyü yerdə -
Sərfi kəndində anadan olmuşdur. Do-
ğulduğu yerin tam aydın olmaması
bəzi müzakirələrə gətirib çıxardığın-
dan mənbələrin çoxu artıq Yunusun
Əskişəhərin Mihalıççık kəndində do-
ğulması ilə bağlı fikri qəbul etmişlər.
Həmçinin, təhsili haqqında da heç bir
məlumat tapılmayıb. “Əmrə”
sözünün
mənası Anadoluda müxtəlif xalq ozan-
larının, aşiğin və dərvişin adında iştirak
edən Əmrə/Emre sözünün (məsələn,
Yunus Əmrə, Tapdıq Əmrə) türkcədə
“Aşiq” mənasını verdiyi elmi baxımdan
öz təsdiqini tapmışdır.
Həyatı və şəxsiyyəti haqqında
çox az
məlumat olan Yunus Əmrənin yaradıcı-
lığı, Anadolu Səlcuq dövlətinin dağıl-
ması və Anadolunun çeşidli bölgələrə
kiçik-böyük Türk bəylikllərin qurul-
maya başladığı dövrləri əhatə edir.
Həmçinin yaşadığı dövr, Osmanlı impe-
riyasının qurulmağa başladığı dövrdür.
Yunus Əmrə uzun müddət Hacı-
Bektaşı Vəli Dərgahında işləmişdir.
Yunusun yaşadığı illər ərzində,
Anadolu türkləri ilə Moğol imperiyası
arasında sıx ittifaq və münaqişə olmuş-
dur. Həmçinin, Yunus Əmrənin yaşayış
tarixçəsi, yalnız siyası baxışlarla deyil,
həmçinin məzhəb və inanclarında toq-
quşduğu və müharibələrin geniş vüsət
aldığı illərlə zəngindir.
Yunus Əmrə yaradcılığının ilham
qaynağı Mövlana Cəlaləddin Rumi,
Hacı Bektaşi-Vəli, Əhli
Evrani Vəli və
sair şairlərdir. Yunus Əmrə bu insanlar
sayəsində Allaha sevgini, məhəbbət və
əxlaqi düşüncələri,
digər başqa batil
inanclara qarşı yöntəmləri öyrənmişdir.
Bir sıra mənbələr Hacı Bektaşi-Vəlidən
dərs aldığını söyləyirlər.
Yunus Əmrə şeirləri Divani Lüğət
adlı bu divanda toplanılmışdır. Şeirlər
əruz ölçüsü və heca vəznində yazılıb.
Yunus Əmrədən qalan bütün infor-
masiya və şeirlər məhz həmin kitabda
cəmləşib.
Hər il may ayında
Türkiyənin ən
gözəl şəhərlərindən olan Əskişəhərdə
Yunus Əmrə günləri keçirilir.
Yunus Əmrə xalq ozanı idi. Təkkə
şeirinin öncülüdür. Təmiz türk di-
linin bayraqdarı “Vəhdəti vücud”
fəlsəfəsinin qaranlıqlarını dələn bir filo-
sofdur. O, sufizm fəlsəfəsini sadə xalq
dilində, əsasən heca vəznində yazdığı
qoşmalarda, gəraylılarda, ilahilərdə,
eləcə də əruz vəznində yaratdığı qəzəl
və məsnəvilərdə ifadə etmiş, şeiri-
mizi yüksək bədii səviyyəyə qaldır-
mış,
özündən sonra yaranan Türkiyə,
Azərbaycan və Türkmən ədəbiyyatlarına
güclü təsir göstərmişdir.
Türk şairi Yunus Əmrə 1320/21-ci
ildə vəfat edib, doğulduğu Sarıköydə
dəfn olunmuşdur.
Dostları ilə paylaş: