370 Tarixdə bu gün 95 illiyi Azərbaycan Tarixi Muzeyi 1920 2015 Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi Azərbay-
can tarixinin bütün dövrlərinə aid maddi və
mənəvi mədəniyyət abidələrinin toplanıl-
ması, öyrənilməsi, nümayişi və təbliği ilə
məşğul olan elmi tədqiqat və mədəni-maarif
müəssisəsidir. Muzey 1920-ci il iyun ayının
15-də “Doğma diyarın tədris muzeyi” adı ilə
Azərbaycan SSR XMK-nın məktəbdənkənar
işlər şöbəsində təzəcə təşkil olunmuş “Mu-
zekskurs” yarımşöbəsinin nəzdində yaradıl-
mışdır. Əsas bazasını AXC Parlamentinin
ildönümü münasibətilə 1919-cu il dekabr
ayının 7-də açılmış “İstiqlal” muzeyinin ma-
terialları təşkil edirdi. 1920-ci ilin iyul ayın-
dan həmin muzeyin şərəfinə “Doğma diyarın
tədris muzeyi – İstiqlal”, 1920-ci ilin oktyab-
rından 1936-cı ilin martınadək Azərbaycan
SSR Dövlət Muzeyi adlandırılmışdır. Tarix
Muzeyi 1920-ci ilin iyulundan məşhur neft
sahibkarı və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin
Tağıyevin 1895-1901-ci illərdə tikdirdiyi
sarayda yerləşdirilmiş və ilk tamaşaçılarını
1921-ci ilin mayında qəbul etmişdir.
Yarandığı ilk illərdə muzeydə tarix, arxeo-
logiya və etnoqrafiya, botanika və zoologiya,
mineralogiya və geologiya, təsviri incəsənət
və bədii sənət, xalq təhsili, köməkçi tədris
müəssisələri şöbələri, eləcə də Azərbaycan
Doğma Diyarın Tədqiqi Cəmiyyəti və
Qədim abidələrin mühafizəsi komissiyası
fəaliyyət göstərirdi. 1923-cü ildə yaradılan
və muzeylə sıx əlaqədə fəaliyyət göstərən
Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cəmiyyəti
muzeyin tərkibindəki cəmiyyəti və komissi-
yanı özündə birləşdirdi. Sonrakı illərdə döv-
rün tələbinə uyğun olaraq muzeydə dəfələrlə
struktur dəyişikliyi edildi.
1936-cı ildə Azərbaycan Dövlət Muze-
yinin yenidən qurulması, tarix profilli yeni
muzeyin yaradılması və onun Azərbaycan
Tarixi Muzeyi adı ilə yenicə təşkil edilmiş
SSRİ EA-nın Azərbaycan Filialına verilməsi
ilə nəticələndi. Bu, keçmiş Dövlət Muzeyi-
nin tərkibindən 1934-cü ildə çıxmış Teatr
Muzeyindən başqa qeyri-tarix profilli digər
sahələrin ayrılmasına və yeni muzeylərin
(Təbiət Tarixi Muzeyi, İncəsənət Muzeyi, Din
və Ateizm Tarixi Muzeyi, Ədəbiyyat Muzeyi
və s.) yaranmasına səbəb oldu. 30-cu illərin
sonu - 40-cı illərin əvvəllərində baş verən
kütləvi repressiya və müharibə alimlərin,
muzey işçilərinin sıralarını seyrəltdi. 1941-ci
ildən bu vaxtadək müstəqil qurum olan Ta-
rix Muzeyi SSRİ EA Azərbaycan Filialının
Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda muzey
şöbəsinə çevrildi. Azərbaycan Tarixi Muze-
yi 1945-ci ildə yaradılmış Azərbaycan SSRİ
EA-nın tərkibində eyni adla fəaliyyətə baş-
ladı.Muzey müharibə və sonrakı illərdə elmi
tədqiqat işlərinə daha çox üstünlük verdi.
1953-cü ildə Tağıyev mülkü yenidən
muzeyə qaytarıldı.
Muzeyin zəngin kolleksiyası müxtəlif
illərdə nəşr edilmiş buklet, kataloq, albom
və məqalələrin əsasını təşkil etmişdir. Muzey
tərəfindən nəfis şəkildə nəşr edilmiş “Milli
geyimlər”, “Zərgərlik bəzəkləri”, “Şərq si-
lahları”, “Mis məmulatı”, “Xalçalar və xalça
məmulatı”, “Azərbaycan tikmələri”, “Ar-
xeoloji material”, “Numizmatika”, “Sualtı
arxeologiya” adlı kitablar yüksək rəğbətlə
qarşılanmışdır.
2005-ci ildən Azərbaycan Tarixi Muze-
yində bərpa və yenidənqurma işləri aparıl-
mış, 2005-ci ilin noyabr ayında Nazirlər Ka-
binetinin sərəncamı ilə muzeyə milli statusu
verilmişdir. 2007-ci il dekabr ayının 28-də
isə Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin açı-
lışı olmuşdur.