ZabiTƏ teymurlu



Yüklə 1,53 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/145
tarix02.01.2022
ölçüsü1,53 Mb.
#46648
növüDərs
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   145
Zabite Xanim Design SONUNCU 20192 (1)

Zabitə Teymurlu 

 
10
 

 
bir neçə mərhələdən ibarət olduğunu bildirir: “1) VII-XII  əsrlər - 
“Dədə Qorqud kitabı”ndan Həsənoğluya qədər; 2) XIII-XVI əsrlər – 
divan ədəbiyyatı dilinin aparıcı dil kimi fəaliyyəti mərhələsi; 3) Milli 
ədəbi dilin yeni mərhələsi – XVII-XXI əsrlər” (32, 75, 90). 
“Oğuzların Midiya-Albaniya (Azərbaycan) ilə bağlılığı ən yaxşı 
halda ilk orta əsrlərin sonlarına aid edilir, ən çox da bu tarixi səlcuq-
larla (XI əsrdən) başlayırlar. Halbuki, dil faktları, ayrı-ayrı sözlərin 
morfonoloji təhlili, Azərbaycan şivələrinin faktlarına müraciət dili-
mizdə oğuzcanın çox qədimlərə getdiyindən xəbər verir” (32, 76). 
Azərbaycan dili özünün tarixi inkişafında aparıcı oğuz ünsür-
lərini mühafizə etməklə özünəməxsus əlamətlər kəsb edərək Azər-
baycan xalqının milli dili kimi formalaşmışdır. 
“Səlcuqilər Azərbaycana tayfa kimi yox, dövlət faktı kimi, ordu-
qoşun kimi gəliblər. Gələn dövlət ordusunun əsgərləri qohumdilli 
olduğundan yerli camaatla tez qaynayıb-qarışır, qalıb evlənənlər, 
ailə quranlar, buranı ömürlük yaşayış yeri seçənlər olur” (16, 27). 
T.Hacıyev qeyd edir ki, azərbaycanlıların başqa oğuz dilləri ilə əla-
qəsi yalnız ədəbi-yazılı səviyyədə gedib. Müasir dildə ən qədim oğuz 
qatı fonetik faktlarla daha güclü qalır (32, 76). 
Azərbaycan dilinin formalaşmasına dair E.Əzizovun mülahizə-
ləri diqqəti xüsusilə cəlb edir: “Azərbaycan dilinin formalaşmasın-
dan bəhs olunarkən, nədənsə, Azərbaycan əhalisinin türkləşməsi 
məsələsi Azərbaycan dilinin yerli dil olması faktına qarşı qoyulur. 
Fikrimizcə, “türkləşməni” Azərbaycan dilinin gəlmə bir dil kimi for-
malaşması mənasında yox, Azərbaycan dilinin Azərbaycan ərazisin-
də  yaşamış  müxtəlif  xalqlar  arasında  ümumi  ünsiyyət  vasitəsinə 
çevrilməsi,  Azərbaycan  dilinin  təsir  dairəsinin  genişlənməsi  faktı 
kimi başa düşmək lazımdır. Gəlmə türk tayfaları yerli əhaliyə nəin-
ki öz dilini verirdi, əksinə, onların öz dili yerli türkcəyə uyğunlaşır-
dı. Deməli, dilin tarixində elə bir dövr yaranır ki, əvvəllər adacıqlar 
şəklində mövcud olmuş yerli türk tayfa dilləri tarixən həmin ərazi-
də məskun olmuş və ya sonradan gəlmiş müxtəlif etnoslar (qohum 
və ya qeyri-qohum) üzərində qələbə çalır, Azərabaycan dili geniş 
bir ərazidə əhali arasında ünsiyyət vasitəsinə çevrilir. Bu prosesdə 
bəzi yerli dillər və gəlmə dillər assimilyasiya olunur, lakin tamamilə 



Yüklə 1,53 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   145




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin