Fitoterapiya



Yüklə 2,69 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/32
tarix01.01.2017
ölçüsü2,69 Mb.
#4318
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32

III. YAkuniynazorat 
30 ball 
Semestrningoxirg
iikkihaftasida 
Jami: 
100 ball 
 
 
Asosiy 
adabiyotlar: 
1.
 
Maxsumov M.N., Malikov M.M. Farmakologiya. T. Ibn  Sino nash. 2006 y.  
2.
 
Azizova S.S. Farmakologiya. T. Ibn Sino 2002 g. 
3.
 
Xarkevich D.A. Farmakologiya. M. Meditsina 2005 y.  
Qo„shimcha 
adabiyotlar: 
 
1.
 
Yunusxodjaev A. N. Oslojnenie lekarstvennыx sredstv. O„zbekistonda 
sog„liqni saqlash, 2005, № 1.  
2.
 
Samura B.A. va boshќalar Farmakoterapiya. Xarkov 2000 1-2 tom. 
3.
 
Vengerovskiy A. I. Leksii po farmakologii dlya vrachey i farmatsevtov. M. 
2006.  
4.
 
Yunusxodjaev A. N. i dr. Gosudarstvennыy reestr lekarstvennыx sredstv i 
izdeliy meditsinskogo naznacheniya. T. 2004.  
5.
 
Aliev.X.U. Farmakologiyadanma‟ruzalarmatni. 2000.  
6.
 
Yunusxodjaev.A.N. i dr. Spravochnik osnovnыx lekarstvennыx 
sredstv Respubliki Uzbekistan. T. 1998 g. 
7.
 
Klinicheskie rekomendatsii i farmakologicheskiy spravochnik. Pod 
red. I.N. Denisova, Yu.l.Shevchenko, F.G.Nazirova. M.2005 g.  
 
 
 
 
 
 
 
 

24 
 
III-FANNI O„QITISHDA FOYDALANILADIGAN INTERFAOL TA‟LIM METODLARI 
1.“Keys-stadi” metodi 
 
Keys-stadi  interaktiv  ta‟lim  metodi  sifatida  talabalar  tomonidan  eng  afzal  ko„riladigan 
metodlar  qatoriga  kirmoqda.  Ushbu  texnologiya  asosan  farmatsevtika  fanlaridan  dars  beruvchi 
o„qituvchi  va  talabalarning  umumiy  intellekua  lva  kommunikativ  salohiyatini  rivojlantirishga 
qaratilgan. 
Buning  sababi  sifatida  ushbu  metod  talabalarga  tashabbus  bildirish,  nazariy  holatni 
o„zlashtirishda  hamda  amaliy  ko„nikmalarni  shakllantirishda  mustaqillikka  ega  bo„lish 
imkoniyatini  berishida  ko„rish  mumkin.  O„z  navbatida  vaziyatlarning  analizi  (tahlili) 
talabalarning kasbiy  shakllanish jarayoniga kuchli ta‟sir  o„tkaza olishi, ularning kasbiy  jixatdan 
“ulg„ayishiga”  xizmat  qilishi,  ta‟lim  olishga  nisbatan  qiziqish  va  ijobiy  motivatsiyaning 
shakllantirishi  alohida  ahamiyatga  ega.  Keyslar  metodi  o„qituvchining  tafakkurturi  sifatida, 
alohida  paradigma  ko„rinishida  gavdalanib,  ijodiy  salohiyatni  rivojlantirish,  noan‟anaviy  tarzda 
fikrlash imkoniyatini beradi. 
 
“Keys metodi” ni amalga  oshirish bosqichlari 
Ish bosqichlari 
Faoliyat shakli va mazmuni 
1-bosqich:  Keys  va  uning  axborot 
ta‟minoti bilan tanishtirish 

 
Yakka tartibdagi audio-vizualish; 

 
Keys bilan tanishish(matnli, audio yoki media 
shaklda); 

 
Axborotni umumlashtirish; 

 
Axborot tahlili; 

 
Muammolarni aniqlash 
2-bosqich:Keysni  aniqlashtirish  va 
o„quv topshirig„ni belgilash 

 
Individual va guruhda ishlash; 

 
Muammolarni dolzarblik ierarxiyasini aniqlash; 

 
Asosiy muammoli vaziyatni belgilash 
3-bosqich:Keysdagi 
asosiy 
muammoni  tahlil  etish  orqali  o„quv 
topshirig„ining  echimini  izlash,  hal 
etish yo„llarini ishlab chiqish 

 
Individual va guruhda ishlash; 

 
muqobil echim yo„llarini ishlab chiqish; 

 
har  bir  echimning  imkoniyatlari  va  to„siqlarni 
tahlil qilish; 

 
muqobil echimlarni tanlash 
4-bosqich:Keys  echimini  echimini 
shakllantirish va asoslash, taqdimot.  

 
Yakka va guruhda ishlash; 

 
Muqobil 
variantlarni 
amalda 
qo„llash 
imkoniyatlarini asoslash; 

 
ijodiy-loyiha taqdimotini tayyorlash; 

 
yakuniy  xulosa  va  vaziyat  echimining  amaliy 
aspektlarini yoritish 
 
Keys. Pnevmoniya bilan  og„rigan  bemorni 5 kun davomida  etazol bilan 1.0 dan kuniga 6 
maxaldan  davolandi.  Laboratoriyada  aniqlandiki,  bu  bemordagi  pnevmoniya  qo„zg„atuvchisi 
sulfanilamidlarga  sezgir.  Shunday  bo„lsa  ham  bemorning  klinik  ahvoli  yaxshilanmadi. 

25 
 
Etazolning  etarli  bo„lmagan  ta‟sirining  sababini  mada  va  qanday  qilib  etarli  darajadagi  ta‟sirga 
erishish mumkin?  
Talabalarga  tavsiya  etiladigan  material:“Pedagogik  talab”  va  uning  mohiyatini  yoritishga 
oid materiallar.  
Keysni bajarish bo„yicha topshiriqlar: 
1. Keys mohiyatini etarlicha anglab oling. 
2.Manbalar asosida muammoning echimini toping. 
3.Aniqlangan  omillar  orasidan  muammoga  barchasidan ko„proq  dahldor  bo„lgan omil (yoki 
ikki taomil)ni ajrating. 
4. Ana shu omillar asosida echimni asoslashga harakat qiling. 
5. Echimni bayon eting. 
 
Muammo 
Yechimi 
Natijasi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.
 
“ Asalari to‟dasi” isho‟yini. 
“Asalari to‟dasi” ish o‟yinini o‟tkazish usuli. 
Ish uchun zarur: 

 
Situatsion  masala  va savollar to‟plami yozilgan alohida  variant. 
2  Toza qog‟oz varag‟i va ruchka 
Ishni bajarish tartibi. 

 
Hamma talabalar 4 tadan alohida guruhlarga bo‟linadi. 

 
Guruhlar alohida stol atrofiga va toza oq qog‟oz, ruchka tayyorlanadi. 

 
Qog‟ozga sana va guruh soni, fakultet, talabalar ismi, sharifi va o‟yin nomi  yoziladi. 

 
Guruhlardan bittadan talaba konvertdan topshiriq variantini oladi 

 
Guruh talbalari o‟zaro savollarini tahlil qilishadi va 1 ta talaba varaqqa yozadi. 

 
Topshiriqni  yechish  uchun  15  daqiqa  vaqt beriladi. 

 
O‟qituvchi o‟yinni bajarilishini kuzatib boradi. 

 
Vaqt tugashi bilan ish o‟yinlari yig‟i b olinadi. 

 
O‟qituvchi va talabalar birgalikda  natijalarni tahlil qilishadi eng aniq to‟g‟ri javob 
bergan    variant    uchun  yuqori  maksimal  ball  beriladi.  2  chi  o‟rindagi  variantga  85,93urindagi 
guruhga70,9ball belgilanadi. 

 
Javobvariantlariyozilganvaraqqao‟qituvchiballvaimzoqo‟yadi. 

 
Jaridaga ish o‟yinining nomi. Guruh sardori imzosi qo‟yilishi lozim. 

 
Talabalar olgan ballari joriy baholashda hisobga olinadi. 
 
2.
 
“ Qorbo‟ron” ish o‟yini. 
Maqsad :guruh talabalarining hammasini 1 vaqtning o‟zida bilimini nazorat qilish. 
Ish o‟tkazish tartibi: 
Guruh 2–3 talabadaniboratkichikguruhlargabo‟linadi .Guruh talabalarining hammasi bitta 
savol yoki vaziyatni o‟zaro tahlilqilishadi . Har bir to‟g‟ri javob bergan guruhchaga ball sifatida 
“qorbo‟ron” yozib qo‟yiladi. Natijada eng ko‟p qorbo‟ronlar to‟plagan guruhcha g‟olib bo‟ladi. 
Ish o‟yinini o‟tkazish uchun savollar to‟plami: 

 
Nur energiyasi bilan shikastlanish. 

 
Kasallikning ichki faktorlari. 

 
Kasallikning kelib chiqishida yoshning ahamiyati. 

26 
 
 
Gipoksiya 
Qonda yog‟ 
kislotalarnin
g oshishi 
 
Gipoksiya 
Qonda yog‟ 
kislotalarnin
g oshishi 
Hujayralar 
distrofiyasi 
 
Gipoksiya 
Qonda yog‟ 
kislotalarnin
g oshishi 
Hujayralar 
distrofiyasi 
 
Gipoksiya 
Qonda yog‟ 
kislotalarnin
g oshishi 

 
Kasallining kelib chiqishida irsiyatning ahamiyati. 
 
3.
 
“Kaskad” sxemasi. 
Yakka  (juftlikda)  sxema  tuziladi.  Juftlarga  birlashiladi,  sxemalarini  taqqoslashadi  va 
qo‟shimchalar  kiritishadi.  Kaskad  sxemasi  u  yoki  bu  holatni  qayta  mushohada  qilishga  imkon 
beradi. Yakka holda  yoki juftlikda sxema tuziladi, asosiy muammo kichik muammolar yoziladi, 
keyin  muammo  yoki  masalaning  ikkinchi  darajali  jihatlarini  yozish  davom  ettiriladi.  Buning 
natijasida  bitta  g‟oya    rivojlanishining  barcha  tomonlari  yetarlicha  chuqur  o‟rganib  chiqiladi. 
Talabalar  juftlarga  birlashiladi  O‟z  sxemalarini  taqqoslaydilar  va  qo‟shimchalar  kiritadilar. 
Umumiy sxemaga jamlaydilar. 
Masalan: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4.
 
“Nima uchun”? sxemasi, 
 “Nima  uchun  ?”  sxemasi  –  muammoning  dastlabki  sababini  aniqlash  bo‟yicha  bir 
butun  qator  qarashlar  janlanmasidir.  Tizimli,  ijodiy  tahliliy  mushohada  qilish  ko‟nikmalarini 
rivojlantiradi. Yakka tartibda muammo  shakillantiriladi. “Nima uchun”  so‟rog‟i bilan  strelka va 
ushbu  savolga  javob  yoziladi.  Ushbu  jarayon  muammoni  keltirib  chiqargan  ildiz  yashiringan 
sababi o‟rnatilmaguncha davom ettiriladi. Mini guruhlarga birlashadi. Talabalar o‟z sxemalarini 
taqqoslashadi va qo‟shimchalar kiritishadi. Umumiy sxemaga jamlashadi. 
M-N:   Miokard infarkti:  
                            Nima uchun?               Nima uchun? 
 
 
 
 
 
 
Nima uchun?                      Nima uchun? 
 
 
 
 
 
 
 
Микоз 
 
дизбактериоз 
 
тератоген 
 
Salbiy ta‟sir 
turlari 
Мутаген  
Миокард 
инфаркти 
 
Ishemiya 
Qon 
aylanish 
ining 
buzilishi  

27 
 
 
Aritmiya 
5.
 
“Baliq skeleti” sxemasi 
Baliq skeleti sxemasi muammoning butun doirasi ifoda etish va uning yechimini topishga 
imkoniyat beradi  
Tizimli ijodiy tahliliy mushohada qilish ko‟nikmalarini rivojlantiradi. 
Talabalar  mini  guruhlarga  birlashadilar.  O‟z  shemalarini  taqqoslaydilar  va  qo‟shimcha 
ma‟lumotlar kiritadilar. Umumiy sxema jamlaydilar  
“Suyak” yuqori qismiga  muammo ichidagi  muammo  yoziladi,  pastki  qismiga  esa ushbu 
muammo ichidagi muammo amalda mavjud ekanligini tasdiqlovchi faktlar yoziladi. 
Masalan:  Aritmiyalar  
                             Sinusli tahikardiya  Sinusli bradikardiya         Ekstrasistoliya 
 
 
  
 
 
 
 
                             Diastolik                  Diastolik  
         O‟tkazuvchanlik 
                                    depolyarizasiyaning     depolyarizasiyaning   
                   
buzilishi                                    tezlashishi                         kamayishi 
 
7. “Stol o‟rtasida ruchka” o‟yini: 
Har  bir  talaba    bitta  qog‟ozga  javoblar  variantini  yozib  olib  uni  qo‟shnisiga  uzatadi  va 
o‟zini  ruchkasini  stol  o‟rtasiga  so‟radi.  O‟qituvchi  guruh  ishini  va  u  yerda  har  bir  talabani 
qatnashishini  nazorat  qilib  turadi.  Javoblarni  tahlil  qilib  chiqqach  daftarga  to‟g‟ri  javobni 
yozishni taklif etadi. 
8.
 
Insert usuli 
Insert  –  samarali  o‟qish  va  fikrlash  uchun  belgilashning  interfaol  tizimi  hisoblanib  , 
mustaqil  o‟qib  o‟rganishda  yordam  beradi.  Bunda  mavzu  va  materiallar  talabalarga 
oldindan  vazifa  qilib  beriladi.  Uni  o‟qib  chiqib  v  ,  +  ,  -  ,  ?    belgilari  orqali  o‟z  fikrini 
ifodalaydi. 
Insert jadvali mustaqil o‟qish jarayonida olinadigan ma‟lumotlarni bir tizimga keltirishga 
imkoniyat  beradi.  Oldindan  olingan  ma‟lumotni  yangisi  bilan  o‟zaro  bog‟lash  qobiliyatini 
shakllantirishga  imkon  beradi.  Talabalar  jadval  tarkibi  va  uni  to‟ldirish  qoidasi  bilan 
tanishishadi. Shaxsan uni rasmiylashtirishadi 
Matnni belgilash tizimi. 
“ V “ – men bilgan narsani tasdiqlaydi “ + “ – yangi ma‟lumot. 
“  “ – men bilgan narsaga zid. 
“ ? “ – meni o‟ylantirdi. Bu borada menga qo‟shimcha ma‟lumot zarur. 
Masalan: 
Tushuncha 




Analgin 
 
 
 
 
Baralgin 
 
 
 
 
Aspirin 
 
 
 
 
Indometatsin 
 
 
 
 
Paratsetamol 
 
 
 
 
Ibuklin 
 
 
 
 
Ibuprofen 
 
 
 
 
9.„SWOT“ – tahlil jadvali. 
 
SWOT 
tahlili  talabalarga  tizimli  mushohada  qilish,  taqqoslash,  solishtirish,  tahlil, 
sintezni  amalga  oshirish  ko‟nikmalarini  rivojlantiradi.  Talabalar  mini  guruhlarga  birlashishadi, 
taqqoslashadi, to‟ldirishadi, o‟zgartirishadi. Umumiy SWOT jadvalga jamlanadi. 

28 
 
SWOT – tahlil nomlanishi ingilizcha bosh harflardan olingan. 
Strenghts – kuchli tomoni nazarda tutiladi; 
Weakness – kuchsiz tomoni yoki ichki muammolar mavjudligi; 
Opportunities –tashqaridagi mavjud imkoniyatlar; 
      Threats – xavflar, tashqi muhitdagi mavjud xavf-xatarlar 
 
 
10. “Nilufarguli” sxemasi 
Muammoni  hal  etish  usuli.  O‟zida  Nilufar  guli  obrazini  mujassam  etgan  9ta  katta  vadratlar 
chiziladi  va  ularning  har  birini  ichiga  kichik  9ta  kvadrat  chiziladi.  Asosiy  muammo  markaziy 
kvadratning  markaziga  yoziladi.  Uni  halqilish  g‟oyalari  markaziy  kvadrat  atrofida  joylashgan 
qolgan  8ta  kvadratlarga  yoziladi.  Juftlarga  birlashiladi,  o‟z  sxemalarini  taqqoslaydi  va 
qo‟shimchalar  kiritadi.  Umumiy  sxemaga  joylaydilar.  “Nilufar  guli”  sxemasi  tizimli,  ijodiy, 
tahliliy mushohada qilish ko‟nikmalarini beradi.  
Masalan:
“Nilufar guli 
 
 
 
segmenta

 
 
 
ishemiya 
   
Tomir 
tortish 
 
 
 
tutqano

   
metabo
lik 
 
 
  trofik 
 
 
Tremor 
 
 
 
 
Isteriy

 
 
 
Gipoksi
ya 
 
reoksigen
asiya 
 
bulbar 
 
 
afoniya 
 
 
falajlar 
Gomeo
staz 
buzilis
hi 
 
 
ishemiy

 
 
 
 
     
ataksiya 
 
 
    xoreya 
  nevraste
niya 
 
Ruhiy 
travma
lar 
   
Giperf
aol 
neyron
lar 
 
 
Notsise
pt 
uzilish 
 
 
 
Giperk
inez 
 
 
 
Nevro

 
 
 
Og‟riq 
 
 
     atetoz 
 
 
epilepsiy

Ijtimoiy 
omil 
 
Stress 
 
nevro
ma 
 
Algik 
sistema 
 
 
 
 
  
Paraplegi
ya 
 
Refleksla
rning 
ezilishi 
   
  
trofinlar 
 
 
trofoge
nlar 
  Aqliy 
ojizlik 
 
qarilik 
S  Farmakologik guruh
 
W         Ta‟sir mexanizmi
 
O  Farmakologik ta‟sir
 
T            Preparatlar 
 

29 
 
 
 
 
 
Spinal 
    shok 
 
 
 
Distro
fiya 
 
 
 
dendritl
ar 
patologi
yasi 
 
 
spazm 
 
Lokomot
or 
tormozsiz
lanish 
 
  
viruslar 
 
 
toksinl
ar 
Alsgey
mer 
 
Tikanc
halar 
reduksi
yasi 
 
Metod “Blits o„yini”. 
 
Metod o„tkazilish tartibi. Har bir gurux talabalariga quyida ko„rsatilgan vazifa tarqatiladi. 
Talabalar  to„g„ri  deb  hisoblangan  raqamni  “yakka  baho”  qatoriga  yozib  chiqiladi.  O„qituvchi 
to„g„ri  javobga  e‟lon  qilgandan  keyin,  har  bir  gurux  o„z  hatolarini,  “gurux  hatosi”  qatoriga 
yozadi. Natijada to„g„ri, noto„g„ri javoblar solishtirilib, gurux bahosi hisoblab chiqiladi. 
 
 
Pedagogik texnologiya usullari. “Qora quti”. 
Bunda qutiga quyidagi savollar joylashtiriladi.  
1. “Terapevtik kenglik- dozalar urtasidagi fark“ 
2. Terapevtik kenglik – zaxarplovchi dozaning maksimal ko„rsatkichi 
3. Terapevtik kenglik- davolovchi dozaning kichik va maksimal dozalari orasida belgilanadi.  
4. Terapevtik indeks nima 
5. Konsentratsiya effekt nima? 
Kabi  savollarni  talabalar  kutichadan  olishadi,  javobga  vaqt  ajratiladi.  Talabalarning  javoblari 
baxolanadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

30 
 
IV.NAZARIY MATERIALLAR 
Ma‟ruza № 1 
Mavzu: Fitoterapiya fani ahamiyati va turi
1.1.
 
Fitoterapiya  va farmakologiya fanlarining bir-biri bilan bog„liqligi 
1.2.
 
Fitoterapiya  qisqacha tarixi 
1.3.
 
Dori vositalarining yaratilishi va tibbiyot amaliyotiga tatbiq etilishi. 
Tayanch iboralar: Farmakologiya,dori  vositalari, doza 
 
1.1.
 
Fitoterapiya  va farmakologiya fanlarining bir-biri bilan bog„liqligi 
Fitoterapiya  deb,  dorivor  o„simliklar,  ulardan  tayyorlangan  va  olingan  preparatlar  bilan 
bemorlarni davolash to„g„risidagi fanga aytiladi. 
Fitoterapiya  fani  farmakologiyaning  ajralmas  qismi  bo„lgani  bois  ma‟lumotni 
farmakologiya to„g„risidagi tushuncha bilan boshlaymiz. 
Farmakologiya yunoncha Farmakon-dori, logos-ta‟limot, so„zlaridan olingan bo„lib, dorilar 
to„g„risidagi ta‟limot, ma‟nosini bildiradi. 
Lekin hozirgi farmakologiya faniga bunday umumiy  ta‟rif berish mutlaqo kifoya qilmaydi. 
Uning tub ma‟nosida aniq maqsad va vazifalar yotadi. Ular asosan quyidagilardan iborat. 
1.  Farmakologiya  turli  kimyoviy  birikmalarning,  shu  jumladan  o„simlik  moddalarining 
ham, inson va jonivorlar organizmiga ta‟sirini, shu tufayli a‟zolar va sistemalar faoliyatida sodir  
bo„ladigan  o„zgarishlarni o„rgatadi. 
2.  Mazkur  o„zgarishlarning  kelib  chiqish  sabablarini,  nima  bilan  bog„liqligi  va 
izohlanishini yoki, boshqacha aytganda, kimyoviy moddalarning ta‟sir mexanizmini aniqlaydi. 
3. YAngi dori moddalarini (fitopreparatlarni ham) izlash, topish, tajribada tekshirib ko„rish, 
o„rganish va ularni tibbiyot amaliyotiga tatbiq etish bilan shug„ullanadi. 
4. Dori vositalari bilan bemorlarni davolash va kasallikning oldini olish maqsadida ularning 
dozalarini aniqlash, ishlatilish qoidalari,  nojo„ya ta‟sirlari va boshqa masalalarni hal qiladi. 
Turli kimyoviy moddalarning,   chunonchi  dorivor  o„simliklardan tayyorlangan  va olingan 
moddalarning ham, organizm a‟zolari va sistemalari faoliyatiga ta‟siri laboratoriya jonivorlarida 
sinab  ko„riladi.  SHuning  uchun  ham  farmakologiyaning  ushbu  asosiy  yo„nalishi  eksperimental  
farmakologiya deb yuritiladi. 
Farmakologik  tekshirishlarning    ko„lami  juda  keng.  Ular  bir  butun  organizmga  qaratilgan 
bo„libgina  qolmay,  balki  to„qima  hujayralarini,  hujayra  ichki  muhitini,  resteptorlarni, 
biokimyoviy va boshqa jarayonlarni o„z ichiga oladi. 
Farmakologiya  fani  ushbu  vazifalarni  ilmiy  va  amaliy  tomondan    amalga  oshirishda  
kimyo,  biokimyo,  farmakognoziya,  botanika,  biologiya  va  tibbiyot  fanlarining  yutuqlariga 
tayanadi va ular bilan uzviy bog„langan.  Avvalo fiziologiya, patologik fiziologiya va biokimyo 
fanlari  bilan  yaqindan  aloqada  bo„ladi.    Masalan,  dorivor  o„simliklar  va  boshqa  kimyoviy 
moddalarning hayvonlar organizmiga ta‟sirini o„rganishda uning fiziologik faoliyatida namoyon 
bo„ladigan  o„zgarishlarni  aniqlaydi.    Patologik  jarayonlarga    davolash    ta‟sirini    aniqlash  
maqsadida  patologik  va  fiziologik  uslublardan  (kasalliklarning  eksperimental  modellari  va  b.) 
foydalaniladi.  Ushbu va  boshqa farmakologik izlanishlarda biokimyoviy usullar keng miqyosda 
qo„llaniladi.  Farmakologiyaning  rivoj  topishi,  bir  tomondan  ushbu  fanlar  yutuqlariga  bog„liq 
bo„lsa, ikkinchi tomondan, aksincha, farmakologiyaning rivojlanishi turli fiziologik, patologik va 
biokimyoviy jarayonlarning kelib chiqish  sabablarini o„rganishga, binobarin, ushbu jarayonlarni 
farmakologik vositalar yordamida boshqarishga imkoniyat tug„dirdi. 
SHu  bilan    birga  farmakologiya    farmastiya  fanlari  bilan  (farmakognoziya,  farmastevtik 
kimyo, dorilar texnologiyasi, biotexnologiyasi) ham yondashadi: masalan, dorivor o„simliklardan 
tayyorlangan  yoki  olingan  moddalarning  farmakologiyasini  tekshirish,    dori  vositalarining 
farmakologik ta‟siri  ularning kimyoviy tuzilishiga bog„liqligini va shu tariqa yangi biologik faol 
kimyoviy moddalar yaratish va nihoyat ushbu  dorilarning   shaklini  va  olinish texnologiyasini 
ishlab chiqish shular jumlasidandir. 

31 
 
Turli  kimyoviy  birikmalarning  (fitopreparatlarning    ham)  organizmga  ta‟sirini  va  ta‟sir 
mexanizmini  o„rganish    farmakodinamika  so„zi  bilan  ifodalanadi.  Ularni  organizmga  kiritish 
yo„llari,  so„rilishi,  oqsillar  bilan  bog„lanishi,    metabolizmga  uchrashi,    tanada  tarqalishi  va 
yig„ilishi,  organizmdan  chiqib  ketish  yo„llarini  o„rganish  esa  farmakokinetika  ning  vazifasidir. 
Dori  vositalarining  farmakodinamikasi  bilan   bir  qatorda ularning  farmakokinetikasi  ham katta 
ahamiyatga  ega,  chunki  dori  vositalarning  effekti-samarasi,  ta‟siri  ularning  farmakokinetikasi 
bilan uzviy bog„liqdir. 
Farmakologiyaga  juda  yaqin  bo„lgan  toksikologiya  fani  odam  va  jonivorlar  organizmiga 
turli  kimyoviy  birikmalar,  shu  jumladan  o„simliklarning  zaharli  ta‟sirini  o„rganadi.  Umuman 
olganda,  ko„pchilik  dori  vositalari  katta  miqdorlarda  organizm  uchun  zaharli  bo„lishi  va, 
aksincha,  ko„pchilik  zaharli moddalar ma‟lum bir dozada organizmga ijobiy ta‟sir etib, foydali 
bo„lishi mumkin. 
 
 
Yüklə 2,69 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin