Çağının Tanığı Olarak Abbâsî Sarayı Tabipleri
Physicians of Abbasid Court as Eyewitnesses to Their Era
Selahattin POLATOGLU
e-mail:s_polatoglu@yahoo.com
Yuzuncu Yil University Faculty of Theology, Department of Islamic History,
Van/TURKEY
Guest Researcher at The University of Jordan, Amman/JORDAN
Özet
Her bilimin mazisi tarihe konu olduğu gibi, tarih de farklı alanlardan gelen kimse-
ler tarafından kaleme alınmıştır. İslam toplumunda h. III./ m. IX. asırdan itibaren tıp
ve tabipler tarihine dair eserler yazılmaya başlamıştır. Bu bağlamda, tabiplerin de
çağının tanığı olarak tarih yazdıklarını görmekteyiz. İslam dünyasında tabiplerin
tarih yazıcılığının ilk örneklerine Abbâsî Devleti’nde rastlamaktayız. Saray
tabipleri halife ve devlet ricalinin tedavisiyle vazifeli iken, aynı zamanda siyasi ve
toplumsal hadiselere de bizzat yakından şahit oluyorlardı. Bu hekimlerden bazısı
kronik tutarak çağını kayıt altına almış, bazısı da hatırat yazarak müşahedelerini
gelecek nesillere aktarma yolunu seçmiştir.
Bu araştırmada Abbâsî saraylarında tabip olarak hizmet etmenin yanı sıra tarih eseri
yazan şahsiyetleri tespit etmeye çalışacağız. Bu tabiplerin dönemin tarih
yazıcılığına ne tür katkı sağladıkları, tarih eserlerindeki hususiyetler ve Abbasi
sarayınca istihdam edilen tabiplerinin gündelik yaşamlarının öne çıkan yönleri ele
alınacaktır. Özellikle Abbâsî sarayı tabiplerinden Huneyn b. İshak (ö. 260/873) ile
Sâbit b. Sinân’ın (ö. 365/975-76) tarih eserleri üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Abbâsî devleti, saray tabipleri, tarih yazıcılığı, Huneyn b.
İshak, Sâbit b. Sinân
Summary
As the past of every science is dealt in history, history has also been written by the
people from different fields. In Islamic society, the works on history of the medicine
and physicians (Ṭabīb) began to be written in the 3rd AH / 9th AD century. In this
context, we see some physicians who also write history as a witness of their era.
Where we find the first examples of history-writing by the physicians in the Islamic
world is Abbasid state. While physicians charged at the Abbasid court with the
treatment of the caliphate and statesmen, at the same time, they were eyewitnesses
to the political and social events. Some of these doctors recorded their era by
writing the annals and some others, writing the memories, preferred transferring
their witnesses to the next generations.
In this research we try to identify personalities wrote books of history in addition to
their service as a physician at the Abbasid courts. Their contribution rates to the
historiography of the period, the characteristics of their historical works and the
prominent aspects of everyday life of physicians employed by the Abbasid courts
will be also studied. Especially, this study will focus on works done by physicians
of Abbasid palace, Hunayn b. Ishāq (d. 260/873) and Thābit b. Sinān (d. 365/975-
76).
Keywords: Abbasid state, the court physicians, historiography, Hunayn b.
Ishāq, Thābit b. Sinān
166
Doğu Bilgelerinden Farabi ve Müzikle Tedavi Bahsi
Music Therapy in the Works of al-Farabi, One of the
Foremost Eastern Scholars
Hülya ÖZTÜRK*
*Araştırma Görevlisi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıp
Tarihi ve Etik Anabilim Dalı.
hulyaozturk-53@hotmail.com/
hulyao@ogu.edu.tr
Özet
Farabi, 870 yılında doğmuştur. Tam adı Ebu Nasr Muhammed bin
Muhammed bin Turhan bin Uzluk el-Farabi el Türki olup Türkistan’ın Farab
kentinin yetiştirdiği en önemli şahsiyetlerin başında gelmektedir.
Türk düşünce tarihinin en büyük isimlerinden olan Farabi, aklı insanın
sahip olabileceği en yüce değer olarak benimsemiş, grek düşüncesinden büyük
ölçüde etkilenmiş, bu alanda yaptığı çalışmaları kendisine Aristoteles'ten sonra
ikinci öğretmen lakabının verilmesine sebep olmuştur. Doğunun batıya açılan
düşünce tarihinde köşe taşlarından biri olma özelliğini taşıyan Farabi adeta “Doğu
Bilgeliğinin Kapısı” olmuştur.
Farabi, mantık-matematik-astronomi-astroloji-fizik-psikoloji-doğa tarihi-
müzik-genel felsefe-ahlak, siyaset-dil-bilim-tasavvuf-din gibi pek çok alanla
ilgilenmiştir. Bunlardan müzik alanında verdiği eserlerinde daha çok tasavvufi
anlayış ağır basmaktadır. İslam Medeniyeti tarihinde özellikle tasavvuf ekolü
mensupları müzikle uğraşmış, akli ve asabi hastalıklarda müzikle tedaviyi
önermişlerdir.
Bu dönemde yaşamış büyük Türk-İslam alimleri ve hekimlerinden olan
Zekeriya Er-Razi, İbn-i Sina ve Farabi, müzikle tedavinin psişik hastalıkların
tedavisinde kullanılabileceğini söylemiş ve kullanmışlardır.
Çalışmamızda Farabi’nin hayatı, eserleri ve sağlık alanına olan etkisi üzer-
inde durulduktan sonra bu alandaki eseri olan Musiki-ul-Kebir adlı eserinde
müziğin önemi, ruha olan etkileri ve müzikle tedavinin ne şekilde yapılabileceğiyle
ilgili verdiği bilgiler açıklanmaya çalışılmıştır.
Musiki, Farabiye göre ilimler sınıflamasında matematiğin bir dalı olarak
ele alınmıştır. Bu konuda Oklides’in eserlerinden de yararlanan Farabi musiki
alanıyla ilgili, el-medhel, sanaa’el musiki, kitab fi ihsa-ul ika’va-l ikaat, sanaate fi-l
musiki ve el musiki-l kebir adlı büyük eserlerini kaleme almıştır. Bunlardan bugüne
kadar ulaşan el-musiki-l kebir adlı eseri bu alandaki en önemli ve Ortaçağ’ın en
büyük eseridir. Sonuç olarak İslam medeniyetinde müzikle tedavi şekli daha
sonraları daha da geliştirilerek gerek Selçuklu gerekse Osmanlı hekimleri
tarafından tatbik edilmiştir.
Summary
Al-Farabi was born in 870. His full name is Abu Nasr Muhammad ibn Muhammad
ibn Tarhan ibn Uzalag al-Farabi. He is one of the most prominent figures who was
born in Farab, Turkestan.
One of the greatest figures in the Turkish history of thought, Farabi predicated that
reason is the most sublime value that a person may have. He was considerably influ-
enced by the Greek thought, and his studies in this field earned him the title of
“Second Teacher”, following Aristotle. One of the pillars in the history of thought,
opening from east towards the west, Farabi was the “Door of the Eastern Wisdom”.
Farabi was interested in plenty of disciplines including logic, mathematics,
astronomy, astrology, physics, psychology, history of nature, music, general
philosophy, ethics, politics, languages, sciences, sufism and religion. In his works
related to music, the influence of Sufism is tangible. In the history of the Islamic
civilization, particularly the members of the mystic school were interested in music
and suggested the use of music in the treatment of mental and neural disorders.
Great Turkish-Islamic scholars and physicians who lived in that age, including
Zakariya al-Razi, Ibn Sina (Avicenna) and Farabi used musical therapy for the treat-
ment of psychic diseases.
After providing an overview of the biography and works of Farabi as well as his
influence on the field of medicine, this study offers information on the importance
of music, mental effects of music and methods of music therapy, as dealt with in his
work Kitab al-Musiqa al-Kabir (The Great Book of Music).
In Farabi’s classification of disciplines, music is a subfield of mathematics. Making
use of Euclid’s works, Farabi produced great works related to music, i.e.
Al-Madhal, Sanaa’al Musiqi, Kitab Ihsa’ al-Iqaat (Classification of Rhythms),
Sanaate fi-l musiqi and Kitab al-Musiqa al-Kabir. Among these works, Kitab
al-Musiqa al-Kabir, which reached our present day, is his most notable work in this
field and the greatest work on music written in the medieval age. In the Islamic
civilization, music therapy increasingly developed and was used by the Seljuk and
Ottoman physicians.
MODERN MEDICINE IS INDEPTED
Surgical Instruments Introduced by a Muslim Physician Abu
al-Qasim Khalaf
İbn al-Abbas al-Zahrawi
*Masroor A. QURESHİ, **Humaira BANO, ***İrfan AHAMAD, ****Mu-
hammad RAZA
REGIONAL RESEARCH INSTITUTE OF UNANI MEDICINE, DEPART-
MENT OF AYUSH MİNİSTRY OF HEALTH AND FAMİLY WELFARE
GOVERNAMNET OF İNDİA OPPOSİTE DEPARTMENT OF OPTHAL-
MOLOGY J.J.HOSPİTAL, BYCULLA, MUMBAI-8
*ASSİSİTANT DİRECTOR (SCİENTİST (IV))
**RESEARCH OFFİCER (SCİENTİST, (II))
***RESEARCH OFFİCER
****RESEARCH OFFİCER (SCİENTİST (IV))
e-mail: drmasrooralig786@hotmail.com
Summary
Abu al-Qasim Khalaf ibn al-Abbas Al-Zahrawi (936–1013), was a Muslim Physi-
cian and considered the greatest surgeon in the Islamic world. He contributed many
technological innovations, particularly devices and surgical instrument which he
used in particular surgeries. He draws diagrams of each tool used in different proce-
dures to clarify how to carry out the steps of each treatment. His ground-breaking
contributions to the field of surgical procedures and instruments had huge impact in
the world. He introduced over 200 surgical instrument and some of his discoveries
are still applied in medicine. Original photographs and video clips of Surgical
instruments and devices which he invented and used during surgery, taken by author
from Sharja Museum of Islamic Civilization will be shown at the time of presenta-
tion.
167
Doğu Bilgelerinden Farabi ve Müzikle Tedavi Bahsi
Music Therapy in the Works of al-Farabi, One of the
Foremost Eastern Scholars
Hülya ÖZTÜRK*
*Araştırma Görevlisi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıp
Tarihi ve Etik Anabilim Dalı.
hulyaozturk-53@hotmail.com/
hulyao@ogu.edu.tr
Özet
Farabi, 870 yılında doğmuştur. Tam adı Ebu Nasr Muhammed bin
Muhammed bin Turhan bin Uzluk el-Farabi el Türki olup Türkistan’ın Farab
kentinin yetiştirdiği en önemli şahsiyetlerin başında gelmektedir.
Türk düşünce tarihinin en büyük isimlerinden olan Farabi, aklı insanın
sahip olabileceği en yüce değer olarak benimsemiş, grek düşüncesinden büyük
ölçüde etkilenmiş, bu alanda yaptığı çalışmaları kendisine Aristoteles'ten sonra
ikinci öğretmen lakabının verilmesine sebep olmuştur. Doğunun batıya açılan
düşünce tarihinde köşe taşlarından biri olma özelliğini taşıyan Farabi adeta “Doğu
Bilgeliğinin Kapısı” olmuştur.
Farabi, mantık-matematik-astronomi-astroloji-fizik-psikoloji-doğa tarihi-
müzik-genel felsefe-ahlak, siyaset-dil-bilim-tasavvuf-din gibi pek çok alanla
ilgilenmiştir. Bunlardan müzik alanında verdiği eserlerinde daha çok tasavvufi
anlayış ağır basmaktadır. İslam Medeniyeti tarihinde özellikle tasavvuf ekolü
mensupları müzikle uğraşmış, akli ve asabi hastalıklarda müzikle tedaviyi
önermişlerdir.
Bu dönemde yaşamış büyük Türk-İslam alimleri ve hekimlerinden olan
Zekeriya Er-Razi, İbn-i Sina ve Farabi, müzikle tedavinin psişik hastalıkların
tedavisinde kullanılabileceğini söylemiş ve kullanmışlardır.
Çalışmamızda Farabi’nin hayatı, eserleri ve sağlık alanına olan etkisi üzer-
inde durulduktan sonra bu alandaki eseri olan Musiki-ul-Kebir adlı eserinde
müziğin önemi, ruha olan etkileri ve müzikle tedavinin ne şekilde yapılabileceğiyle
ilgili verdiği bilgiler açıklanmaya çalışılmıştır.
Musiki, Farabiye göre ilimler sınıflamasında matematiğin bir dalı olarak
ele alınmıştır. Bu konuda Oklides’in eserlerinden de yararlanan Farabi musiki
alanıyla ilgili, el-medhel, sanaa’el musiki, kitab fi ihsa-ul ika’va-l ikaat, sanaate fi-l
musiki ve el musiki-l kebir adlı büyük eserlerini kaleme almıştır. Bunlardan bugüne
kadar ulaşan el-musiki-l kebir adlı eseri bu alandaki en önemli ve Ortaçağ’ın en
büyük eseridir. Sonuç olarak İslam medeniyetinde müzikle tedavi şekli daha
sonraları daha da geliştirilerek gerek Selçuklu gerekse Osmanlı hekimleri
tarafından tatbik edilmiştir.
Summary
Al-Farabi was born in 870. His full name is Abu Nasr Muhammad ibn Muhammad
ibn Tarhan ibn Uzalag al-Farabi. He is one of the most prominent figures who was
born in Farab, Turkestan.
One of the greatest figures in the Turkish history of thought, Farabi predicated that
reason is the most sublime value that a person may have. He was considerably influ-
enced by the Greek thought, and his studies in this field earned him the title of
“Second Teacher”, following Aristotle. One of the pillars in the history of thought,
opening from east towards the west, Farabi was the “Door of the Eastern Wisdom”.
Farabi was interested in plenty of disciplines including logic, mathematics,
astronomy, astrology, physics, psychology, history of nature, music, general
philosophy, ethics, politics, languages, sciences, sufism and religion. In his works
related to music, the influence of Sufism is tangible. In the history of the Islamic
civilization, particularly the members of the mystic school were interested in music
and suggested the use of music in the treatment of mental and neural disorders.
Great Turkish-Islamic scholars and physicians who lived in that age, including
Zakariya al-Razi, Ibn Sina (Avicenna) and Farabi used musical therapy for the treat-
ment of psychic diseases.
After providing an overview of the biography and works of Farabi as well as his
influence on the field of medicine, this study offers information on the importance
of music, mental effects of music and methods of music therapy, as dealt with in his
work Kitab al-Musiqa al-Kabir (The Great Book of Music).
In Farabi’s classification of disciplines, music is a subfield of mathematics. Making
use of Euclid’s works, Farabi produced great works related to music, i.e.
Al-Madhal, Sanaa’al Musiqi, Kitab Ihsa’ al-Iqaat (Classification of Rhythms),
Sanaate fi-l musiqi and Kitab al-Musiqa al-Kabir. Among these works, Kitab
al-Musiqa al-Kabir, which reached our present day, is his most notable work in this
field and the greatest work on music written in the medieval age. In the Islamic
civilization, music therapy increasingly developed and was used by the Seljuk and
Ottoman physicians.
A Review paper on JIMA (Intercourse) -in the Light of
Legend Greek-Arab Philosophers
Azizur RAHMAN*, Imtiyaz AHMAD**
*P.G. Scholar, Dept. of Kulliyat Umoor-e-Tabiya, National Institute of Unani
Medicine, Bangalore, Karnataka, India, 560091, contact no-7411124624
E- mail: azizalig@gmail.com
** P.G. Scholar, Dept. of Ilmul Saidla, National Institute of Unani Medicine,
Bangalore, Karnataka, India, 560091
E-mail: imtiyazalig84@gmail.com
Summary
Jima (intercourse) is a natural process of Istifragh (elimination) like other i.e.
defecation, micturation etc, but Jima is an elimination of Fuzla-e-Saleha. According
to Unani philosophers Mizaj of Mani (semen) is Hot Moist. Effects of Jima appear
on the health of human being according to Mizaj (temperament), age, habits and
seasons etc. Greek-Arab philosophers have given the great thoughts and other
instructions about Jima. They described the benefits and harms of Jima. Hazrat
Mohammad (PBUH) also narrated about Jima in Hadith. Hkm Ibn Al Qayyum Jozi
stated in his legend book Tibb-e-Nabwi “Palpitation, Junoon, Epilepsy etc are being
developed due to retention of semen in the body but proper Jima saves the body
from fatal diseases. Jima is best source for the prevention of health”. Unani philoso-
phers have stated that, excess of Jima leads to dryness and lethargies in the body.
These philosophers also described the drugs, related to Mowallid-e-Mani (semen
producing), Moghalliz-e-Mani (semen viscositive), Mumsik-e-Mani (semen avari-
cious) and Moqawi-e-Bah (aphrodisiac).
MODERN MEDICINE IS INDEPTED
Surgical Instruments Introduced by a Muslim Physician Abu
al-Qasim Khalaf
İbn al-Abbas al-Zahrawi
*Masroor A. QURESHİ, **Humaira BANO, ***İrfan AHAMAD, ****Mu-
hammad RAZA
REGIONAL RESEARCH INSTITUTE OF UNANI MEDICINE, DEPART-
MENT OF AYUSH MİNİSTRY OF HEALTH AND FAMİLY WELFARE
GOVERNAMNET OF İNDİA OPPOSİTE DEPARTMENT OF OPTHAL-
MOLOGY J.J.HOSPİTAL, BYCULLA, MUMBAI-8
*ASSİSİTANT DİRECTOR (SCİENTİST (IV))
**RESEARCH OFFİCER (SCİENTİST, (II))
***RESEARCH OFFİCER
****RESEARCH OFFİCER (SCİENTİST (IV))
e-mail: drmasrooralig786@hotmail.com
Summary
Abu al-Qasim Khalaf ibn al-Abbas Al-Zahrawi (936–1013), was a Muslim Physi-
cian and considered the greatest surgeon in the Islamic world. He contributed many
technological innovations, particularly devices and surgical instrument which he
used in particular surgeries. He draws diagrams of each tool used in different proce-
dures to clarify how to carry out the steps of each treatment. His ground-breaking
contributions to the field of surgical procedures and instruments had huge impact in
the world. He introduced over 200 surgical instrument and some of his discoveries
are still applied in medicine. Original photographs and video clips of Surgical
instruments and devices which he invented and used during surgery, taken by author
from Sharja Museum of Islamic Civilization will be shown at the time of presenta-
tion.
168
Doğu Bilgelerinden Farabi ve Müzikle Tedavi Bahsi
Music Therapy in the Works of al-Farabi, One of the
Foremost Eastern Scholars
Hülya ÖZTÜRK*
*Araştırma Görevlisi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıp
Tarihi ve Etik Anabilim Dalı.
hulyaozturk-53@hotmail.com/
hulyao@ogu.edu.tr
Özet
Farabi, 870 yılında doğmuştur. Tam adı Ebu Nasr Muhammed bin
Muhammed bin Turhan bin Uzluk el-Farabi el Türki olup Türkistan’ın Farab
kentinin yetiştirdiği en önemli şahsiyetlerin başında gelmektedir.
Türk düşünce tarihinin en büyük isimlerinden olan Farabi, aklı insanın
sahip olabileceği en yüce değer olarak benimsemiş, grek düşüncesinden büyük
ölçüde etkilenmiş, bu alanda yaptığı çalışmaları kendisine Aristoteles'ten sonra
ikinci öğretmen lakabının verilmesine sebep olmuştur. Doğunun batıya açılan
düşünce tarihinde köşe taşlarından biri olma özelliğini taşıyan Farabi adeta “Doğu
Bilgeliğinin Kapısı” olmuştur.
Farabi, mantık-matematik-astronomi-astroloji-fizik-psikoloji-doğa tarihi-
müzik-genel felsefe-ahlak, siyaset-dil-bilim-tasavvuf-din gibi pek çok alanla
ilgilenmiştir. Bunlardan müzik alanında verdiği eserlerinde daha çok tasavvufi
anlayış ağır basmaktadır. İslam Medeniyeti tarihinde özellikle tasavvuf ekolü
mensupları müzikle uğraşmış, akli ve asabi hastalıklarda müzikle tedaviyi
önermişlerdir.
Bu dönemde yaşamış büyük Türk-İslam alimleri ve hekimlerinden olan
Zekeriya Er-Razi, İbn-i Sina ve Farabi, müzikle tedavinin psişik hastalıkların
tedavisinde kullanılabileceğini söylemiş ve kullanmışlardır.
Çalışmamızda Farabi’nin hayatı, eserleri ve sağlık alanına olan etkisi üzer-
inde durulduktan sonra bu alandaki eseri olan Musiki-ul-Kebir adlı eserinde
müziğin önemi, ruha olan etkileri ve müzikle tedavinin ne şekilde yapılabileceğiyle
ilgili verdiği bilgiler açıklanmaya çalışılmıştır.
Musiki, Farabiye göre ilimler sınıflamasında matematiğin bir dalı olarak
ele alınmıştır. Bu konuda Oklides’in eserlerinden de yararlanan Farabi musiki
alanıyla ilgili, el-medhel, sanaa’el musiki, kitab fi ihsa-ul ika’va-l ikaat, sanaate fi-l
musiki ve el musiki-l kebir adlı büyük eserlerini kaleme almıştır. Bunlardan bugüne
kadar ulaşan el-musiki-l kebir adlı eseri bu alandaki en önemli ve Ortaçağ’ın en
büyük eseridir. Sonuç olarak İslam medeniyetinde müzikle tedavi şekli daha
sonraları daha da geliştirilerek gerek Selçuklu gerekse Osmanlı hekimleri
tarafından tatbik edilmiştir.
Summary
Al-Farabi was born in 870. His full name is Abu Nasr Muhammad ibn Muhammad
ibn Tarhan ibn Uzalag al-Farabi. He is one of the most prominent figures who was
born in Farab, Turkestan.
One of the greatest figures in the Turkish history of thought, Farabi predicated that
reason is the most sublime value that a person may have. He was considerably influ-
enced by the Greek thought, and his studies in this field earned him the title of
“Second Teacher”, following Aristotle. One of the pillars in the history of thought,
opening from east towards the west, Farabi was the “Door of the Eastern Wisdom”.
Farabi was interested in plenty of disciplines including logic, mathematics,
astronomy, astrology, physics, psychology, history of nature, music, general
philosophy, ethics, politics, languages, sciences, sufism and religion. In his works
related to music, the influence of Sufism is tangible. In the history of the Islamic
civilization, particularly the members of the mystic school were interested in music
and suggested the use of music in the treatment of mental and neural disorders.
Great Turkish-Islamic scholars and physicians who lived in that age, including
Zakariya al-Razi, Ibn Sina (Avicenna) and Farabi used musical therapy for the treat-
ment of psychic diseases.
After providing an overview of the biography and works of Farabi as well as his
influence on the field of medicine, this study offers information on the importance
of music, mental effects of music and methods of music therapy, as dealt with in his
work Kitab al-Musiqa al-Kabir (The Great Book of Music).
In Farabi’s classification of disciplines, music is a subfield of mathematics. Making
use of Euclid’s works, Farabi produced great works related to music, i.e.
Al-Madhal, Sanaa’al Musiqi, Kitab Ihsa’ al-Iqaat (Classification of Rhythms),
Sanaate fi-l musiqi and Kitab al-Musiqa al-Kabir. Among these works, Kitab
al-Musiqa al-Kabir, which reached our present day, is his most notable work in this
field and the greatest work on music written in the medieval age. In the Islamic
civilization, music therapy increasingly developed and was used by the Seljuk and
Ottoman physicians.
Dostları ilə paylaş: |