T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

           b) SCHULZ/GRIESBACH’a (1982a:140) göre sollen, konuşanın bizzat verdiği 
bir görevi de anlatır. 
2) Der Chef sagt der Sekretärin: Du sollst diesen Vertrag bis Mittag vorbereiten! 
  Bu sözleşmeyi öğleye kadar hazırlamalısın! 
           Yukarıdaki  2)  nolu  örnek  cümlede  konuşanın  bizzat  vermiş  olduğu  bir  görev 
söz konusudur. Sollen fiilinin içerdiği anlam, Türkçe gereklilik kipi kodlayıcısı [-mAlI] 
biçimbirimiyle  ifade  edilmelidir.  [-sın]  biçimbirimi  doğrudan  bir  buyrum  cümlesini 
yansıttığı  için  buyrumsal  (commussive)  kiplik  anlamı  da  içerir.  Burada  [hazırlaman 

---

 
219 
gerekir/hazırlaman  gerekli/lâzım/  gerekmekte]  seçenekleri  de  Türkçedeki  anlamsal 
karşılıklardır.         
           c) “Konuşan,  üçüncü bir kişiye  bir görev verebilir.” (SCHULZ/GRIESBACH, 
1982a: 140) Bunu ifade ederken  sollen kiplik fiili kullanır.  
             3) Der Direktor sagt seiner Sekretärin: “Herr Çalışkan  soll am Montag um  
                 9.00 Uhr im Büro sein.”     
                Müdür sekreterine söyler: “Bay Çalışkan pazartesi saat 9.00’da büroda  
                olmalı./olsun.”            
          Yukarıda  3)  nolu  örnek  cümlede  bay  Çalışkan’a  iletilmek  üzere  verilen  bir 
görev  söz  konusudur.  Anlamsal  olarak  gereklilik  kipini  ifade  eder  ve  Türkçede 
gereklilik  kipi  kodlayıcı  [-malı]    ile  ifade  edilmelidir.  Aynı  zamanda  [olsun/  olması 
gerek/olması gerekli/ olması lâzım/olması gerekmekte] vb. de bu anlamı ifade eder.  
           d)  “Konuşan ya da üçüncü bir kişi görevi vermiştir…  Bu  görev   yerine getiril-
memiştir.” (SCHULZ/GRIESBACH, 1982a:140-141) Bunun yerine  getirilmesi gereği 
sollen  ile ifade edilir. Burada aynı zamanda bir “uyarı” da vardır. 
               4) Die Schüler sollten ihre Aufgaben bis zum Donnerstag beenden. 
                   Öğrenciler ödevlerini perşembeye kadar bitirmeliydiler. 
 
          Yukarıdaki  cümlede  verilen  ama  yerine  getirilmemiş  bir  görev  söz  konusudur. 
Bunun  yerine  getirilmesi  gereği  [soll-ten]  ile  ifade  edilmiştir.  Burada  aynı  zamanda 
dilek kipi ile bir dilek de  ifade edilmiştir. Dilek (volitiv)  kiplik anlamı da bu cümlede 
görülmektedir.  Ayrıca  [bitirmeleri  gerekliydi/  bitirmeleri  lâzımdı/  bitirmeleri 
gerekmekteydi] sözcüksel birimleri de diğer alternatiflerdir. 
             

---

 
220 
            [-meli]  : Gereklilik kipi biçimbirimi, burada istek kipliğini  ifade eder.
   
             [-y-]    : Bağlama ünsüzü 
             [-di]     : Gerekliliğin hikâyesi   
             [-ler]     : Çoğul 3. kişi biçimbirimi