T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

 
      2)  “Die wollten 100 Mark, weil wir falsch überholt hatten. Mein Onkel sagte:    
«Das stimmt gar nicht. Die wollen  unser Geld.»   Aber  wir  mussten  trotzdem   
 zahlen, sonst hätten wir nicht weiterfahren dürfen.” (KÖNIG, 1981: 57)   
   
Hatalı  sollama  yapmış  olduğumuz   için  onlar  100 Mark istiyordu. Amcam:   
     “Kesinlikle doğru değil. Yalnızca paramızı istiyorlar.” dedi. Ama buna rağmen    
       parayı   ödemek   zorundaydık,   aksi   halde   (büyük ihtimalle)  yola  devam  
       edemezdik/ edememiştik/ (edememiş olurduk).  
 
[Büyü-k  ihtimal-le   ed-eme-miş-ti-k ] : 
[büyü-] 
: Bağımlı sözlüksel biçimbirim 
[-k] 
: Fiilden sıfat türetme biçimbirimi 
[ihtimal]  : Bağımsız sözlüksel biçimbirim 
[-le] 
: Fortmanto biçimbirimi, [ile] ilgeci önceki sözcükle birleşir ve [-i]  
                    ünlüsü düşer. 
[ed-] 
: [et-] bağımlı sözlüksel biçimbirimi ünsüz yumuşaması ile [ed-]’e  
                    dönüşür.    
[-eme] 
: “Bilmek yeterlik fiilinin olumsuz biçimbirimi, -a(e) zarf-fiil, -ma  
                    (-me) olumsuzluk ekidir.” (ZÜLFĐKAR, 1991: 56)    
[-miş] 
: Belirsiz geçmiş zaman biçimbirimi, dilek kipi ifade ediyor. 
[-ti] 
: Hikâye bileşik zaman biçimbirimi  
[-k] 
: 1. çoğul kişi biçimbirimi 

---

 
277 
     [-mEzdĐk],  [-mIş]+[-DI]  biçimbirimleri  Almanca  cümlede  söz  konusu  olan 
“yüksek olasılık” anlamının Türkçe karşılığını   yansıtır, dilek kipi anlamını içerir. Bu 
cümlede varsayımsal kiplik anlamı bulunur. Türkçede bu yüksek olasılık düzeyi cümle 
içinde [büyük olasılıkla, büyük ihtimalle] gibi kiplik sözcüklerle pekiştirilir. 
 
           Kiplik fiillerden yalnızca dürfen, olasılık anlamında haber kipi ile kullanılmaz. 
Diğer  fiiller,    hem  haber  kipi  hem  de  dilek  kipi  ile  kullanılır  ve  olasılık  anlamını  bu 
ş
ekilde ifade eder.  Haber kipi, olasılık anlamını da anlatırken, dilek kipi ise mesafeli 
yaklaşım, dikkatli anlatım, dikkatlice rica, uyarı  ifadesi olarak kullanılır. Türkçede ise 
[olabilir/ olması muhtemel/  mümkün ] vb. sözcüksel birimler   daha   kuvvetli   emin   
olma      derecesini        içerirken  [-mXş]  görülmeyen  geçmiş  zaman  ya  da  sıfat-fiil 
biçimbirimi ile  ifade edilen  olasılıklar daha az emin olma anlamını yansıtır.