T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

  
             “Umut, merdiven çıkmayı kolaylaştırmıştır ona… Düş kırıklığı ile ancak     
                aşağılara  inilir. Dilencilerin zoru kapılarladır.” (TOGAR, 1987: 40) 
 
           Yukarıdaki  2) nolu   Almanca   metinde yer alan [kann] fiilinin karşılığı [-EbĐl] 
biçimbirimi  ile  ifade  edilmemiştir.  Ama  edebi  metin  olması  açısından  uygundur. 
Yüklem [inilebilir] anlamındadır. [-EbĐl], kuvvetli zan ve tahmin anlamını içerir.                        
 
 

---

 
271 
 4.5.1.2  Dikkatlice Tahmin      
            SCHULZ-GRIESBACH(1982b:86),  “Grammatik der deutschen Sprache” adlı 
eserde    öznel  (subjektiv)  ifade  biçimlerini  ayrı  olarak  ele  alır  ve    bu  anlamsal 
kategorideki  durumlarla  ilgili  iyi  bir  bilgiye  dayanan  dikkatli  ifade  edilen  tahmini, 
“Vorsichtig  geäußerte  Vermutung,  die  sich  auf  eine  gute  Kenntnis      der  Umstände 
stützt”
 
olarak niteler.
 
Bu kategori, ihtiyatlı tahmin (zurückhaltende Vermutung) olarak 
nitelenebilir.  “Können  (=tahmin)  ile  bir  iş,  oluşun  düşünceye  uygun  (konuşanın 
düşüncesi) koşulları belirtilir.” (HELBIG/BUSCHA, 1998:47)  
                 
1)
 
Er könnte wohl Ingenieur geworden sein. 
                     O herhalde   mühendis olmuştur/ olmuş/ olmuş olmalı/ 
                     belki de mühendis olmuştur.  
                 2) Er könnte Ingenieur sein. 
                     O mühendis olmalı. 
 
             2. cümle de bir tahmini yansıtır, ama bu  ânı ilgilendiren bir kişinin mesleği ile 
ilgili bir tahmindir. 1. cümlede ise belki de uzun süre görülmeyen bir yakınla ilgili [O 
belki de şimdi mühendis olmuştur.] tarzında  bir tahmin söz konusudur. 
           Türkçede 
[
-mXş
]
 biçimbirimi, rivayet bileşik zaman  olarak tanımlanır. “Haber 
kiplerine    cevher  fiilinin  (olmak  fiilinin)  belirsiz  geçmiş  zamanının  getirilmesiyle 
meydana  gelen  bileşik  zamandır.”  (KORKMAZ,  1992:  125)  Bu  kategori,  anlamsal 
açıdan herhalde sözcüğü  ile  ifade edilebilir. Herhalde  burada olasılığı anlatır ve bu 
olasılık  ihtiyatla  dile  getirilen  bir  tahmindir.  Türkçede  de  dikkatli  tahminlerde 
herhalde,  belki,  sanırım  gibi  ifadeleri  kullanırız.  Belirli  geçmiş  ve  emir  şeklinin  
rivayeti  yoktur. Yukarıdaki   örnekteki  [ol-]  bağımlı  sözlüksel biçimbirime  [-mXş] 

---

 
272 
rivayet  biçimbirimi  gelmiş,  +  [DIr]  koşacı  ile  birlikte  tahmin  anlamı  oluşmuştur.  [-
DĐr]  koşacı  tahmin  anlamında  zorunlu  değildir.  Genelde  daha  güçlü  tahminlerde 
kullanılır. Çünkü [-DĐr] koşacının bir işlevi de tahmin anlamını pekiştirmektir.  
 
     3)  “ «Schade», sagte er dann, «wir hätten das Experiment noch weiter  
              führen  können. Aber ich  will dich nicht plagen. »”  (HESSE, 2007: 40) 
          “ «Yazık», dedi ardından, «deneyimizi biraz daha ileri götürebilirdik.   
             Ama seni fazla üzmek  istemem.»” (ŞĐPAL, 1989: 46)  
 
           Yukarıdaki  3)  nolu  metinde    yer  alan  [können],  dilek  kipi    ile    ifade 
edilmesinden  dolayı  dikkatlice  tahmin  anlamı  içerir.  Können  kiplik  fiilindeki  gerçek 
dışılık, dilek kipi ve geçmiş zaman [-ebilirdik] şeklinde  kodlanmaktadır, [will] kiplik 
fiili ise, [istemem] şeklinde kodlanarak, kararlı bir istek ifade edilmektedir.