T. C. Ankara üN Đ vers đ tes
Yüklə 1,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.5.1.4
Olasılık Bir eylem, iş ya da oluşla ilgili olasılık, können ile ifade edilir. “Wenn es ganz leise an die Tür klopft, dann musst du aufmachen. Es kann das Glück sein. Wenn’s laut klopft, dann sei sicher: das sind Verwandten.” (SCHUMANN, 1985: 19) 274 Eğer çok yavaş kapı çalarsa, o zaman açmalısın. Bu şans olabilir. Eğer yüksek sesle çalarsa, o zaman emin ol: bunlar akrabalardır. Yukarıdaki cümlede geçen können, bir olasılık anlatır. Bu olasılık, Türkçede [-AbĐl] yeterlik fiili biçimbirimiyle ifade edilir.[(-i)-r], geniş zaman biçimbirimidir. Haber kipidir, [Ø] sıfır biçimbirimi’dir: [Olabilir] yerine [olması mümkün/ olması olası, olması mümkündür] ifadeleri de kullanılabilir. Können filinin öznel anlamları genelde orta düzeyde bir tahmin ve zan, durumla ilgili elde edilen bilgilere göre dikkatlice tahmin, sabırsızca beklenti ve olasılık anlamsal ulamlarını içerir. Zan, tahmin ve olasılık anlamları Türkçede, [-AbĐl] ve [-mAlI] biçimbirimleri ile ifade edilirken, [olman olası/ mümkün/ muhtemel] vb. sözcüksel birimlerle de ifade edilir. Dikkatlice tahmin ise [-mXş/ -mXştXr/ olmuş/ olmuş olmalı/belki de -mXş/ -mXştXr] gibi biçimbirimlerle ve sözcüksel birimlerle ifade edilir. Sabırsızca beklenti ise, [-EbIlEcEk] biçimbirimi ile ifade edilir. Bu biçimbirim dilek kipindeki gerçek dışılığı ya da eylemin gerçekleşmesinin kesin olmadığını da dolaylı olarak ifade eder. Çünkü gelecek kesin değil, muhtemeldir. Zaten Türkçenin bir özelliği de biçimbirimlerinin çok işlevli ve birden çok anlamı karşılayabilecek yapıda olmasıdır. Örn. [-mAlI] ve [-AbĐl] biçimbirimleri gibi. Kiplik fiillerin Türkçe karşılığı olarak sıklıkla kullanılan [-mAlI], gereklilik kipi biçimbirimi iken, zorunluluk, istek, olasılık anlatabilmektedir. Aynı şekilde [-AbĐl] biçimbirimi ise olasılığın yanı sıra tahmin ve izin anlamlarını da ifade edebilmektedir. |