Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

ETİKA hakkında bir nottan çıkarılmış parça
Bu  büyük  eseri  birkaç  satırda  özetleme  iddiasından  uzağız.  Bununla 
birlikte,  belirli  noktalarını  işaret  için  göstermemiz  gerekir  ki,  Spinoza’nın 
açıklamasında  tuttuğu  sıraya  rağmen,  hakiki  başlangıç  noktası  Descar­
tes’tan  ya  da  başka  bir  yazardan  çıkarılmış  bir  cevher  teorisi  veya  fikri 
değildir.  Giriş  bölümünde  söylemeye  çalıştığımız  gibi,  o  aslında  bir  çeşit 
hayat  tecrübesine  dayanıyor:  O  kendi  duygulanışlarının  şuuruna  sahip­
tir;  nitekim,  bir  Bedeni  olduğunu  ve  Beden  hayatının  hangi  şartlarda 
sürüp  gittiğini  gözlem  ile  bilir  (bölüm  II’nin  13’üncü  önermesi  ardından 
gelen postulatlara bkz.). Fakat bu bir çeşit bilgi ise de, son derece eksik ve 
kederli  bir  bilgidir,  kederlidir,  çünkü  eksiktir;  şuur  edinmek,  gerçi  insan 
için ıstırap çekmek değilse de, hiç değilse edilgin olmak (pâtir), zor altın­
da bulunmak, güdülmek, çoğu kere yük altında kalmaktır. Filozofun elin­
de,  kurtulmak  için  nasıl  bir  araç  vardır?  Onun  işi,  hayatını  terkip  eden 
ilineklerden  (arazlardan),  asıl  kendi  varlığını  meydana  getirmektir:  Bu 
bir  matematikçinin  inşa  etmeyi  bildiği  şekle  ve  bu  şeklin  özelikleri  üze­
rindeki fikrine benzetilebilecek bir fikirdir. O zaman edilgi ardından etki, 
dışsal ve basınçlı zorunluluğun ardından iradesine uygun olup Akıl hali­
ni  alan  bir  zorunluk  gelecektir.  Ancak  bu  amaca  ulaşmak  için  evrenle 
bağlılığına  göre  savunduğu  bir  bilgi  ona  mutlaka  gerekecektir;  buradan, 
önce  bu  evreni  cevherindeki  birlik  ve  tavırlarındaki  çokluk  içinde  kav­
ramak zorunluluğu çıkar. Etika, bir kelime ile, bizi şuurdan kendi kendi­
mizin  bilgisine,  Tanrı  bilgisini  de  kuşatan  bilgiye  yükseltir,  bunun  için 
sentetik bir açıklamada önce Tanrıdan söz etmelidir.