Türkçesi: Hilmi Ziya Ülken

Baş-eserinin 
bize  gösterdiği  bütün  kesinlik  ve  açıklığa  rağ­
men,  onun  kökleri  felsefi  geleneğin  toprağına  her  yönden  uzanmış  ve 
dalmış bulunmaktadır. Fakat bu onun orijinalliğinden hiçbir şey eksilt­
10) Bu tarih, Höffding’in kitabına göredir, şimdi (1965) 99 yıl olmak gerekiyor.

---

1 8   ETİKA
mez. Hatta o haydi haydi, dehanın özümseme ve yoğurma gücünün ayırt 
edici  belirtisidir.  Bir  yapının  orijinalliği  ve  özel  değeri  taşlarının ayrı  ayrı 
yerlerden alınmış olmasından dolayı hiçbir zaman eksilmez.
Onu  her  yandan  harekete  getiren  bütün  bu  fikri  sebeplerin  etkisi  ile, 
Spinoza,  görüşlerinde  gittikçe  synagogue’dan  ayrılıyordu.  Açıktan  açığa 
küfrüne  hükmediliyordu  ve  buna  engel  olmak  için  ona  yıllık  bir  maaş 
bağlanması  düşünüldü.  Fakat  ne  bu  hediye,  ne  de  bir  fanatiğin  yaptığı 
öldürme teşebbüsü onu  düşüncesinin yolunda ilerlemeden alıkoymadı, o 
zaman  o  Yahudi  cemaatinden  törenle  kovuldu  (1656).  Hatta  Protestan 
rahipler heyeti onu tehlikeli saydığı için, Amsterdam’dan bir süre çıkarıl­
ması kararı bile alındı. O, iğreti olarak bu şehrin yakınlarındaki bir köyde 
oturan  bir  dostunun  evine  yerleşti.  Hayatını  gözlük  ve  teleskop  camları 
keserek  kazanıyordu;  bu  sanatı  o  kendi  Yahudi  rahipliğine  ait  eğitime 
borçluydu.  Çünkü  her  Yahudi  rahibi  (rabbin),  öğretimi  sırasında  bir  za­
naat  öğrenmek  zorundaydı.  Şehirden  gelen  dostları  ondan  gözlük  camı 
alıyorlar ve onun hesabına satıyorlardı: öyle görünüyor ki, o sırada ken­
disinin ve fikirlerinin dolayında bir gençler çevresi toplanmaya başlamıştı. 
İşte bu dönemde o “Tanrı ve İnsan” adlı küçük kitabını ve belki de son­
radan  yayımlamış  olduğu  Tractatus  theologico-politicus’un  ilk  taslağını 
meydana getirmiştir. Spinoza kiliseye bağlı tarikatların taassubundan tik­
sinerek  çekindi.  Gittikçe  daha  derin  bir  duygu  ile,  gittikçe  daha  tam  bir 
anlayışla,  hayatının asıl işinin ne  olduğunu, yani  ancak  kendi yardımıyla 
insanın  ve  varlıkta  kapladığı  yerin  tabiatı  üzerine  esaslı  bir  ışık  tutmaya 
elverişli bir düşünce düzeninin kurulacağını gördü.
Deney  ona  öğretmişti  ki  -“Zihin  Reformuna  Dair”  adlı  bitmemiş  kita­
bının başında  söylendiği  gibi- ne zenginlik, ne şehvet  tadı, ne şeref insan 
için hakiki iyilik olamaz. Zihni bitmez tükenmez bir doyurmayla doyur­
maya  elverişli  biricik  şey,  ruhu  devam  edene  bağlayan  sabit  bilgi  araş­
tırmasıdır.  Gerçekten  o  görüşte  spekülasyona  bağlı  ve  soyut  ve  yine  gö­
rünüşte  insan  hayatının  gündelik  gidişinden  uzaklaşmış  ise  de,  Spinoza 
düşüncesinin  açıkça,  kişisel  ve  pratik  bir  amili  vardı.  Aklın  tam  açıklığı 
onun için bir yaşama ihtiyacı idi.
1661’de Leyden yakınlarında küçük bir şehir olan Rhynsburg’da yer­
leşti.