__________________Milli Kitabxana__________________ 48
dim metodikası elmin inkişaf səviyyəsindən geri qalır. Mövcud
metodikalar zamanın tələbini ödəmir. Bunların bir qismi köhnəlmiş,
digər qismi isə müasir tələblər səviyyəsində deyil.
Prinsipcə yeni təlim metodlarına ehtiyac gündən-günə artır.
Təcrübə göstərir ki, şagirdləri böyük zehni gərginlik tələb edən, onları
tədqiqat aparmağa sövq edən, yaradıcı fəallığa alışdıran təlim
metodları daha çox cəlb edir. Belə təlim, biliklərin dərindən dərk
edilməsinə, onların zavod sexlərində və ya kolxoz tarlalarında
bacarıqla və müvəffəqiyyətlə tətbiq edilməsi imkanlarının
artırılmasına, şagirdlərin müstəqil olaraq elmi-texniki nailiyyətləri
öyrənməyə alışmasına səbəb olur. Bu nöqteyi-nəzərdən orta məktəbdə
təbiət elmlərinin tədrisində inteqrasiyanı və koordinasiyanı inkişaf
etdirmək problemi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Məlumdur ki, hər bir proses və ya hadisənin inkişafının əsasını
əksliklərin vəhdəti və mübarizəsi təşkil edir. Bu, olduğu kimi müasir
təbiətəşünaslığa da aiddir. Çünki burada da vəhdət təşkil edən və bir-
birinə zidd olan iki istiqamət səciyyəvidir. Bunlardan biri, əvvəlcə
deyildiyi kimi, sintetik, ikincisi isə analitik istiqamətdir. Analitik
istiqamətdə yeni elm sahələri, yeni qanunauyğunluqlar kəşf olunur və
müəyyən mütəşəkkil şəklə düşən elm şaxələri əmələ gəlir, yəni elmdə
difsrensiasiya gedir. Yeni yaranmış elm sahələrinin tədqiqat obyekti
məhdudlaşır. Məktəb təcrübəsində bu, fənlər üzrə təlimdə özünü
göstərir. Elmlərin vəhdəti təlim prosesində də özünü büruzə
verməlidir. Məsələn, yaxşı oxuyan orta məktəb məzunlarından birinə
belə sual verilmişdir: toxumdan iri bir bitki əmələ gəlir, bu, enerjinin
və maddənin saxlanması qanununa zidd deyilmi? O, bitkinin
böyüməsi prosesilə əlaqədar olan bütün bioloji məsələləri düzgün
danışmış və enerjinin saxlanması qanununu da düzgün şərh etmişdir.
Lakin bunları üzvi surətdə əlaqələndirə bilməmişdir. Bircə onu qeyd
etmişdir ki, enerjinin və maddənin saxlanması qanunu ümumidir,
deməli bitkilər üçün də doğrudur. Bu suala düzgün cavab vermək
üçün nəinki kimyəvi və bioloji biliklər lazımdır, həm də bunlar
arasında müəyyən əlaqə yaratmağı da bacarmaq lazımdır.