Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

218-mashq.
Uyga vazifa. «Mening bobom» mavzusida matn
tuzing. Unda ishlatilgan fe’llarning zamonini belgilang.
1-t o p s h i r i q . Berilgan fe’llarni tarkibiy qismlarga ajrating.
Aytibdi, aytdi, aytgan, aytgan ekan, aytgan edi, aytgan
emish.
2-t o p s h i r i q . Yuqoridagi fe’l asoslariga qo‘shilgan
qo‘shimchalarning nimasi bilan umumiyligi va nimasi bilan
farqlanishini ayting.
BILIB OLING.
 O‘tgan zamon shakllari harakat va
holatning gap aytilayotgan vaqtdan oldin bo‘lganini bildi-
radi.
O‘ÒGAN ZAMON SHAKLLARI

---

88
Bu zamon shakllari fe’l asoslariga -di, -(i)b,
-gan (-kan, -qan) qo‘shimchalarini va ulardan so‘ng
shaxs-son qo‘shimchalarini qo‘shish bilan hosil qilinadi.
219-mashq.
Gaplarni ko‘chiring. O‘tgan zamon fe’llarini toping,
ularni hozirgi zamon va kelasi zamon fe’llariga aylantirishga urinib
ko‘ring.
1. Qizlar to‘da-to‘da bo‘lib lapar aytishdi. (N. Safarov)
2. Sinf rahbarimiz Hasan aka menga bildirmay G‘anini uyga
yuboribdilar. (M. A’zamov) 3. Aka-ukalar to‘qayda bo‘ri, to‘ng‘iz,
tulkilar ko‘p bo‘lishini eshitishgan edi. (X. To‘xtaboyev) 4. Mana
bu shotutni bobosi ekkan ekan. (Sh. Otaboyev) 5. Ho‘ so‘ridagi
cholni ko‘rdinglarmi, yonidagi chollarga Navoiy g‘azallarini o‘qib
berib o‘tiribdi. (S. Anorboyev)
220-mashq.
Gaplarni o‘qing. Nuqtalar o‘rniga o‘tgan zamon fe’llarini
yasovchi qo‘shimchalardan mosini qo‘yib, ko‘chiring.
1. Atrof ko‘m-ko‘k bo‘lib, yo‘l chetida qoqigullar, lolalar,
chuchmomalar qiyg‘os ochilib yotar... (N. Fozilov) 2. Men juda
quvondim: mana, endi o‘sib ham qol...m, yoshim o‘n to‘rtga
kir..., odamlar menga ishonadigan bo‘lib qol..., deb ich-ichim-
dan sevin...m. (G‘afur G‘ulom) 3. Men tez-tez Òoshkentga kelib
tur...man (O‘. Umarbekov) 4. Bolakay tog‘lar orasida yashovchi
cho‘pon tog‘asini juda yaxshi ko‘rar... (A. Ko‘chimov)
1. O‘tgan zamon fe’llari deb nimaga aytiladi?
2. O‘tgan zamon fe’llari qanday qo‘shimchalar yordami-
da yasaladi?
3. O‘tgan zamon fe’llariga shaxs-son qo‘shimchalari qay
tarzda qo‘shiladi?