Bakı Dövlət Universiteti Filologiya fakültəsi

Açar sözlər: Y.Seyidov, Azərbaycan dili, sintaksis, söz birləşmələri, sintaktik əlaqələr. 
 
DOS. SULTAN SEYİDOVA, PƏRVİN EYVAZOV 
Bakı Dövlət Universiteti
 
PROFESSOR SAMƏT ƏLİZADƏ AZƏRBAYCAN DİLİ TARİXİNİN 
 TƏDQİQATÇISI KİMİ 
 
Bakı Dövlət Universitetində “dil tarixi” akademik məktəbinin formalaşmasında böyük xidmətləri 
olmuş görkəmli türkoloq, professor Samət Əlizadə öz araşdırmalarında Azərbaycan ədəbi dilinin tarixini 
mərhələ-mərhələ izləyən, bu mərhələlərin xarakterinə dərindən bələd olan alimlərdən biri idi. Onun zəngin 
elmi yaradıcılığında Azərbaycan filologiyasının ayrı-ayrı sahələri: etimologiya, tarixi qrammatika, 
mətnşünaslıq, poetika və ədəbi dil tarixi məsələlərinin öyrənilməsi əhatə olunub. Alimin “Şühədanamə”də 
adlar (isim, sifət, say və əvəzlik)” mövzusunda namizədlik, “XVI əsr Azərbaycan ədəbi dili” mövzusunda 
doktorluq dissertasiyaları, “XVI əsr Azərbaycan ədəbi dili (mühazirə mətni)”, “Azərbaycan ədəbi dili 
tarixindən praktikum (Füzulinin şeir dili: mətnlər, lüğət, şərhlər)”, “Oğuznamə”, “Orta əsrlərdə Azərbaycan 
yazı dili”, “Əski Azərbaycan yazısı” kitabları, habelə “Kitabi-Dədə Qorqud”la bağlı çoxsaylı tədqiqləri 
Azərbaycan dilçiliyində öz xüsusi çəkisi və imzası ilə seçilən dəyərli əsərlərdir. XV-XVI əsrlərdə üzü 
köçürülən “Oğuznamə”nin əlyazmasının ilk dəfə üzə çıxarılaraq elmi icitimaiyyətə tanıdılmasında, “Kitabi-
Dədə Qorqud” dastanlarının tənqidi mətninin və “Kitabi-Dədə Qorqud” ensiklopediyasının I cildinin nəşrə 
hazırlanmasında S.Əlizadənin gərgin əməyi və tarixi xidmətləri vardır. “Ədəbi dilimizin (yazılı şeir qolunun) 
inkişaf tarixindəki mövqeyinə və roluna görə Xətai Nəsimi ilə Füzuli arasında körpüdürsə, Qövsi Füzulini 

---

BDU-nun Filologiya fakültəsi - 100 
30 
Vaqifə birləşdirir” fikri ilə ədəbi dil tariximizin böyük bir mərhələsini bir cümlə daxilində ustalıqla 
xarakterizə edən S.Əlizadə bəzi araşdırmalarında, yeri gəldikcə, orta əsrlərdə Azərbaycan dövlət dilinin, 
Azərbaycan diplomatiya dilinin, dəftərxana dilinin yaranmasına və inkişafına xüsusi diqqət yetirmişdir. 
Tədqiqatçı klassik ədəbi şəxsiyyətlərin dili ilə yanaşı, müasir dövrün şair və yazıçılarının dili ilə bağlı 
yazdığı çoxsaylı məqalələrində dərin elmi təhlillər aparmış, görkəmli söz sənətkarlarının poetik üslubunu 
ustalıqla şərh etmişdir.
Peyğəmbərimizin gözəl bir hədisi var: “İnsan rəhmətə gedəndən sonra onu üç şey yaşadar: biri gözəl, 
xeyirxah əməllərdir ki, ona həmişə savab qazandırıb, rəhmət oxudar. İkincisi gözəl əsər, üçüncüsü isə gözəl 
övladdır”. Tanrı S.Əlizadəyə bu dünyada hər üç xoşbəxtliyi nəsib edib. Böyük yazıçımız Mir Cəlalın 
hikmətamiz şəkildə dediyi “Həyatımda yaratdığım ən böyük əsər ailəmdir” fikrini elə S.Əlizadənin həyat 
yoluna da aid etmək olar. Hazırda mərhumun qızı Mehriban Əlizadə xalqımızın milli varlığı olan 
Azərbaycan dilinin qloballaşma dövrünün tələblərinə uyğun şəkildə öyrənilməsi, dövlət dilinin saflığının 
qorunması və tədrisi sahəsindəki nümunəvi fəaliyyəti ilə atasının - görkəmli dilçi-alimin yolunu layiqincə 
davam etdirir.