«Fiziki və kolloid kimya-1»

 
 

---

27 
Karno tsikli və onun faydalı iş əmsalı. 
Entropiya. 
Fransız alimi Sadi Karno nəzəri olaraq ən yüksək f.i.ə. malik olan ideal 
istilik maşınının iş prinsipini vermişdir. Bu prinsip Karno tsikli adlanır. 
Karno tsikli bir- birinin ardınca təkrar olunan iki izotermik və iki adiabatik 
prosesdən ibarətdir. 
Fərz edək ki, silindir içərisində 1 mol qaz var və qaz 1-2-3-4 qapalı prosesi 
edir. 
1-2 prosesində qaz izotermik genişlənir və qızdırıcidan Q
1
 istiliyi alır. 
2-3 prosesində işçi cisim (qaz) adiabatik (qızdırıcı söndürülüb) 
genişlənməni davam edir. 
3-4 prosesində porşen işçi cismi sıxır T
2
 sabit qalma şərti ilə, bu zaman 
işçi 
cisim soyuducuya 
Q
2
 
istiliyi verir
 
4-1 prosesində işçi cisim adiabatik olaraq sıxılır. 
Termodinamikanın I-ci qanununa əsasən A
faydalı
=Q
1
-Q
2
. 
İstilik maşınında da soyuducuya verilən istilikdən başqa sürtünmə və 
istilikkeçirmə hesabına istiliyin azalması yaranır. Odur ki, istilik maşınının 
faydalı iş əmsalı Karno siklinin faydalı iş əmsalından kiçik olur. İtgi 
olmadıqda isə bərabər olur: 
Buradan 
alınır. Burada 
- soyuducuya verilən istilik miqdarıdır. Məlumdur ki, 
soyuducuya verilən istilik miqdarı əks işarə ilə soyuducunun verdiyi istilik 
miqdarına - 
-ə bərabər olacaqdır. Sonuncu düsturda yazsaq, 
alarıq 
nisbəti gətirilmiş istilik adlanır. Baxılan prosesi ifadə edən Karno siklini 
elə elementar proseslərə bölək ki, onun hər birində termodinamik 
tarazlığın ödəndiyini qəbul etmək mümkün olsun. Onda hər bir elementar 
prosesdə T=const olacaqdır. Əgər elementar prosesdə alınan istilik 

---

28 
miqdarı 
olarsa, i-ci elementar proses üçün düsturunu aşağıdakı kimi 
yazmaq olar: 
Bu ifadəni tam sikl üzrə cəmləyib limitə keçsək, dairəvi ideal proses üçün 
alarıq
Bu ifadə göstərir ki, ixtiyari dönən dairəvi prosesdə cismə verilən gətirilmiş