MüASİr azərbaycan əDƏBİ DİLİNİN Üslublar sistemi VƏ MƏcazlar

---

3 
  
  
  
  
  
  
  
  
Aynurə Məmmədzadə  
  
  
MÜASİR AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ DİLİNİN ÜSLUBLAR SİSTEMİ VƏ 
MƏCAZLAR 
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  

---

4 
Bakı - 2019
  
ÖN SÖZ
  
İnsanlar hələ qədim dövrlərdən ətrafda gördüklərini, hiss etdiklərini, 
duyduqlarını sözlə ifadə etməyə çalışmış və buna nail olmuşlar. Eyni zamanda 
ictimai varlıq kimi ünsiyyət prosesində öz duyğularını, hisslərini bölüşməyə 
çalışmış və bu cür tələbat dilin zənginliyinə zəmin yaratmışdır. Tarixi inkişaf 
fonunda dillər də inkişaf etmiş və zənginləşmişdir. Dillərin leksik planda inkişafı 
sözün daxili imkanları ilə bağlı olmuşdur. Belə ki, sözlərin məna yaxınlığı 
zəminində onların əsas və məcazi mənaları əmələ gəlmişdir.Həmçinin məna 
çalarının zəngilinliyi üslub çalarlarının yaranmasına da təkan vermişdir.
İnsan cəmiyyəti inkişaf etdikcə onun fəaliyyət dairələri genişlənərək daha 
aydın şəkildə təzahűr etmişdir.Beləliklə bu və ya digər fəaliyyət dairəsinə dair 
leksikanın formalaşması prosesi müşahidə olundu. Artıq 20-ci əsrin ikinci 
yarısından başlayaraq dilçilik elmində funksional üslublar anlayışı meydana çıxdı. 
Dilçiliyin üslubiyyat problemlərinin tədqiqi dilçiliyin daxilində
“üslubiyyat” kimi elmi sahənin yaranmasına səbəb oldu. Rus dilçiləri Viktor 
Vinoqradov, Ditmar Rozental, Marqarita Kojinanın və s. tədqiqatları bu sahənin 
daha dərin inkişafına təkan verdi.
Azərbaycanda da üslubiyyat bir sıra görkəmli dilçilərin maraq dairəsini təşkil 
etmişdir. Onlardan ilk növbədə Əbdűləzəl Dəmirçizadəni,Ağamusa Axundovu, 
Musa Adilovu,Türkan Əfəndiyevanı və s.qeyd etmək olar. Bu gün isə Afaq 
Quliyeva, Dürdanə Əliyeva, Şamama Ağakişiyeva və s. kimi alimlər üslubiyyatın 
çox vacib məsələlərinə dair tədqiqatlar aparırlar.
Ölkəmiz müstəqillik əldə etdikdən sonra milli dilimizə dövlət qayğısı artmış, 
bununla istər danışıq dili, istərsə də bədii ədəbiyyat dili səviyyəsində nailiyyətlər 
qazanılmışdır. Müstəqil ölkə olaraq biz öz dilimizin saflığının qorunmasını, onun 
inkişafını, gələcək nəsillərə ötürülməsini və beynəlxalq arenada səsləndirilməsini 
diqqətdə saxlamalıyıq. Bu zərurət dilçi alimlər qarşısında da yeni tələblər irəli 

---

5 
sürür. Bu mənada, dilimizin innovativ elmi üsullarla tədqiqi və tətbiqi çox 
vacibdir. Xüsusilə funksional üslublar prizmasından dilimizin imkanlarının 
öyrənilməsi və genişləndirilməsi çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. 
Filoloji,ortaixtisas məktəbləri və ümumiyyətlə humanitar sahədə təhsil alan 
tələbələr üçün nəzərdə tutulan tədris proqramlarında isə müasir Azərbaycan 
dilinin üslubiyyat problemlərinin,sözün üslubi dəyərinin və məcazlaşma 
imkanlarının müəyyənləşdirilməsi və onların praktikada tətbiqi məsələlərinə 
xűsusi yer ayrılması çox vacibdir.
Bu mənada, müəllim və tələbələrin istifadəsi üçün nəzərdə tutulan bu dərs 
vəsaitinin faydalı olacağını düşünürük. Sırf tədrisə yönələn bu vəsait iki hissədən 
ibarətdir. Birinci hissə dilin inkişafına, məcazlara və üslublar sistemi kimi vacib 
məsələrə dair nəzəri məlumatları əks etdirir. Ikinci hissədə isə aidiyyəti praktik 
məşğələlərin qurulması üçün tövsiyə və nümunələr təqdim olunur.