(160 a) yolunu kəsib Baqi ilə birlikdə gedənlərin hamısını yaxaladı. Baqini
öldürdü və arvadını aldı. Düzdür, biz heç bir yamanlıq etmədən Baqini bu-
raxdıq, lakin öz yamanlığını əldən buraxmadı və öz amalına giriftar oldu.
Tu bəd konəndən xudra bərgüzar süpar,
Ki ruzigər tura çakər əst kinə güzar.
Sana pislik edəni qədərə tapşır,
Çünki o sənin intiqam alan nökərindir.
TÜRKMƏN HƏZARƏSĠ ÜZƏRĠNƏ AXIN
Bu qış qar yağana qədər bir-iki dəfə həmin çarbağda qaldım. Biz Ka-
bilə gələndən sonra türkmən həzarəsi də hər cür ədəbsizlik etmiş, yolları
basmışdı. Onların üstünə axın etmək niyyətilə Uluğ bəy Mirzənin Bostan-
saray adlı imarətinə gəldik və şaban ayında türkmən həzarəsinə axın etmək
üçün oradan yola çıxdıq.
Dəreyi-Xoşun ağzında Cəngliyə axınçılar göndərdik. Bir dəstə həzarə-
yə qarşı axın edildi. Dəreyi-Xoş yaxınlığında bir mağarada bir dəstə həzarə
gizlənmişdi. Şeyx Dərviş Göyəldaş qazaxlıqların çoxunda mənimlə birlikdə
olmuşdu və qurbəyilik
1
rütbəsi ondaydı. Yayı qüvvətli çəkir, oxu yaxşı atır-
dı. Qəflət göstərərək bu mağaranın ağzına çox yaxınlaşır və içəridən bir
həzarə köksünə ox atır. Elə həmin gün vəfat etdi.
Türkmən həzarəsinin böyük qismi Dəreyi-Xoşda qışlamışdı. Onların
üstünə hücum etdik. Dəreyi-Xoş gözəl bir dərədir. Dərənin ağzında yarım
küruh qədər bir boğaz var. Yol dağın (l60 b) yamacındadır. Yolun aşağı tə-
rəfi əlli-altmış kari dik qayalıqdır, yuxarı tərəfində isə yol cığırdır. Atlılar
bir-bir keçirlər. Bu boğazdan keçərək o gün günorta ilə ikindi arasına qədər
yürüyüb adamlara yetişmədən bir yerdə düşərgə saldıq.
Həzarənin kök bir yük dəvəsini tapıb gətirdilər. Onu kəsib ətindən bir
qədər kabab elədik, bir azını da güvəcdə bişirib yedik. O qədər ləzzətli dəvə
1
Qurbəyi: hərbi bir rütbə.
BABURNAMƏ
173
əti heç bir zaman yeməmişdim. Bəziləri qoyun ətindən ayırd edə bilmədilər.
Ertəsi gün erkəndən qalxıb həzarələrin qışladığı yurdun üzərinə yürü-
dük. Bir pəhər olmuşdu ki, irəlidən bir adam gəlib həzarələrin bir boğazda
su keçidini ağac maneələrlə gücləndirərək əsgərin yolunu kəsib vuruşduq-
larını söylədi. Bunu eşidincə dərhal hərəkət etdik.
Bir az getdik və həzarələrin yolu kəsib vuruşduqları yerə çatdıq. O qış
möhkəm qar yağmışdı. Yolsuz yerdən yerimək çox çətin idi. Çayların sahil-
ləri tamamən buz tutmuşdu. Buz və qar üzündən bu çayı yolsuz yerdən keç-
mək qeyri-mümkün idi. Həzarələr də çoxlu ağac kəsərək çayın keçid yerini
bağlamışdılar. Özləri isə çayın ətrafında atlı (161 a) və piyada olaraq ox atıb
vuruşurdular.
Məhəmməd Əli Mübəşşir mənim yeni yüksətdiyim bəylərimdən idi.
Çox cəsur, etibarlı və yaxşı bir igid idi. Zirehsiz olduğu halda irəliləyərək
ağac maneələrin olduğu yola girdi. Böyründən oxla vurdular və dərhal öldü.
Oraya sürətlə gəldiyimizdən çoxumuzun zirehi yox idi. Bir-iki ox ya-
nımızdan keçib yerə saplandı. Əhməd Yusif həyəcanlı bir şəkildə və sürəkli
olaraq «Çılpaq halda belə bir müharibəyə girirsiniz, iki-üç oxun başınızın
üstündən keçdiyini gördüm» deyirdi. Mən də ona «Cəsur olun, mənim ba-
şımdan belə şeylər çox keçmişdir» dedim.
Bu əsnada sağ qol tərəfdən Qasım bəy suda bir keçid tapıb zirehli hal-
da onların üstlərinə at saldı və həzarələr müqavimət edə bilmədən qaçdılar.
Qarşılarında olanlar isə onları atlarından sala-sala arxalarından təqib etdilər.
Qasım bəyə bu iş üçün mükafat olaraq Bəngəş verildi. Hatim qurbəyi
də bu səfərdə fəna deyildi, buna görə Şeyx Dərviş Göyəldaşda olan qurbəyi
rütbəsi Hatimə ehsan edildi. Kibəqulu Babaya isə bu yürüşdə şücaətlər gös-
tərdiyi üçün bir kənd bağışlandı.
Sultanqulu Çanaq həzarələri təqib edirdi. Qar çox qalın olduğu üçün
yoldan çıxmaq mümkün deyildi. Mən də bu igidlərlə birlikdə getdim. (161
b) Həzarələrin qışlaqlarının yaxınlığıında qoyun və at sürülərinə yetişdik.
Şəxsən özüm dörd-beş yüzə qədər qoyun və iyirmi-iyirmi beş at yığdım. Ci-
varda Sultanqulu və iki-üç adam daha vardı, bunları aramızda bölüşdürdük.
Axınlara iki dəfə şəxsən iştirak etdim. Biri budur. Bir dəfə də bu türk-
mən həzarəsi Xorasandan gələndə axınçılarla gedib çoxlu qoyun və at gətir-
mişdik.
Həzarələrin ailələri və uşaqları piyada halda qarlı təpələrə çıxdılar. Bir
az ağır davrandıq. Vaxt da gec olmuşdu, bu səbəbdən geri dönüb həzarələrin
evlərinə girdik. Bu qış qar hədsiz dərəcədə çox yağmışdı. Burada yoldan kə-
narda qar atın tam sağrısına çıxırdı. Gecə növbəyə çıxanlar qarın çoxluğu
üzündən sabaha qədər atın üstündə qalırdılar.
Ertəsi gün qayıdıb həzarələrin Dəreyi-Xoşun içindəki qışlağında qal-
dıq. Oradan qalxıb Cəngliyə gəldik. Yarək Tağayi və bəziləri bir az geridə
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
174
qalmışdılar. Onlara Şeyx Dərvişi oxla vuran həzarələri ələ keçirmələri əmr
edildi. Qanları tutulmuş bu bədbəxtlər bir mağarada idilər. Oraya gedib tüs-
tü buraxaraq yetmiş-səksən həzarəni ələ keçirdilər. Çoxu qılıncdan keçirildi.
Həzarə səfərindən dönüb Nicravdan vergi toplamaq niyyətilə Baranın
alt tərəfindəki Aydoğdu civarına gəldik. Biz Aydoğdu civarında olanda Ca-
hangir Mirzə də (162 a) Qəznədən mülazimətə
1
gəldi. Bu zaman ramazan
ayının on üçündə [=7 fevral 1506] şiddətli bir bel ağrısına tutuldum. O dərə-
cədə ki, qırx günə qədər məni bir yandan digər yana bir adam çevirirdi.
Nicrav dərələrindən olan Picqan dərəsi və ələlxüsus da bu dərədəki
Qeyn kəndinün böyüyü olan Hüseyn Qeyni ilə onun böyük və kiçık qardaş-
ları quldurluq və həyasızlıqla məşhur və məruf idilər. Əsgər Cahangir Mir-
zənin komandanlığı altında oraya göndərildi. Qasım bəy də onunla birlikdə
idi. Gedib təpəyə çıxdılar və quldurların möhkəmləndirdikləri yeri zorla ala-
raq onları qorxutmaq üçün bir neçəsini edam etdilər.
Bu bel ağrısı üzündən xərək kimi bir şey düzəldib Baran sahilindən
şəhərə qədər məni əldə daşıyaraq Bostan saraya gətirdilər. O qış bir neçə
gün Bostan sarayda oldum. Bu xəstəlik yaxşılaşmadan üzümün sağ tərəfinə
bir çiban çıxdı. Nəştər vurdular. Bu xəstəlik üçün müshil də içdim. Yaxşıla-
şandan sonra çarbağa çıxdım.
CAHANGĠR MĠRZƏNĠN SƏHV HƏRƏKƏTĠ
Cahangir Mirzə ziyarətə gəldi. Əyyubun oğulları Yusif və Bəhlul Mir-
zənin hüzuruna getdiklərindən bəri onu fitnə-fəsada, şər işlərə sövq edirdilər.
Bu dəfə Cahangir Mirzənin əvvəlki kimi olmadığını gördüm.
Bir neçə gün sonra təpədən qalxıb silahlanaraq təcili Qəznəyə getdi.
Nani kurqanını alıb bir neçə adamı öldürərək əhalisini tamamən yağmaladı
və bütün adamlarını (162 b) da yanında götürərək həzarə arasından Bamyan
tərəfinə getdi.
Allah bilir ki, məndən və mənim adamlarımdan belə bir küdurətə sə-
bəb ola biləcək heç bir iş və söz vaqe olmamışdı. Sonradan anlaşıldı ki, get-
məyə səbəb olaraq bu sözü bəhanə etmiş: Cahangir Mirzə Qəznədən gələr-
kən Qasım bəy ilə digər bəzi bəylər onu qarşılamağa getmişlər. Mirzə bildir-
çinin üstünə şahin buraxır. Quş bildirçini pəncələri arasına alarkən bildirçin
özünü yerə atır. «Tutdumu, tutdumu?» deyə qışqırırlar. Qasım bəy də «Düş-
məni belə zəif bir hala gətirdikdən sonra necə buraxar ki, əlbəttə, tutar» de-
yir və bu söz Mirzəni rəncidə edir. Getməsinin səbəblərindən biri bu idi. Bir
də bundan daha kiçık və önəmsiz bir sözü də bəhanə eləmişdi.
Qəznəni o vəziyyətə saldıqdan sonra həzarə arasından aymaqlara getdi.
1
Mülazimət: bir neçə mənası var: yavər, xidmət etmək, müşayiət etmək, məiyyətdə ol-
maq deməkdir. Mülazim isə əski dönəmdə hərbi rütbə olub leytenant deməkdir.
BABURNAMƏ
175
Aymaqlar o zamanlar Nasir Mirzədən ayrılmış, lakin özbəklərə də qoşulma-
mışdılar, Yay, Əstər-Ab və civardakı yaylalarında olurdular.
Bu zaman Sultan Hüseyn Mirzə Məhəmməd Şeybani xanı dəf etməyi
qəti surətdə qərara alaraq bütün oğullarını çağırtmış, Seyid Sultan Əli Həb-
binin oğlu Seyid Əftalı göndərərək məni də dəvət etmişdi. Xorasan tərəfinə
yürüş bizim üçün bir neçə baxımdan çox gərəkliydi. Bunlardan biri budur:
Sultan Hüseyn Mirzə kimi Teymur bəyin (163 a) yerinə keçmiş bir padşah
ətrafındakı və civarındakı oğullarını və bəyləri çağırıb toplayaraq Şeybani
xan kimi bir düşmənin üstünə hücum niyyətində olanda hər kəs ayaqla getsə,
bizim başla getməyimiz, onlar zopayla getsə, bizim daşla getməyimiz lazım
idi. Biri də bu idi: Cahangir Mirzə belə düşmənçilik və acıqla getdiyi üçün
ya onun küdurətini dəf, ya da zərərlərini rəf etmək lazım idi.
Bu il Şeybani xan Xarəzmdə [Sultan Hüseyn Mirzənin adamı] Çin Su-
fini on ay mühasirə etdikdən sonra yenərək aldı. Bu mühasirə zamanı çox
müharibə oldu. Xarəzm igidləri fövqəladə cəsarət göstərdilər və heç bir xü-
susda qüsur etmədilər. Ox atmaqda elə məharət göstərdilər ki, dəfələrlə qal-
xanı, zirehi və bəzən də ikiqat zirehi oxla dəlmişdilər.
On ay boyunca mühasirə etdilər. Heç bir yerdən ümidləri qalmadı. Bə-
zi igidləri cəsarətsizlik göstərərək özbəklərlə danışıb bunları kurqana çıxar-
mışlar. Çin Sufi də bunu xəbər alıb özü şəxsən gəlmiş, kurqana çıxanları vu-
rub aşağı salmışdı. Ancaq öz çöhrəsi tərəfindən kürəyindən oxla vurularaq
öldürüldü. Vuruşacaq adam qalmadı və kurqanı aldılar. Çin Sufi -Allah rəh-
mət eləsin- cəsarətlə ölümün gözünə dik baxmaqda (163 b) bir an belə tə-
rəddüd etməmişdi.
Şeybani xan da Xarəzmi Kibək Biyə verib özü Səmərqəndə gəldi.
Bu ilin sonlarında zilhiccə ayında [=1506 may] Sultan Hüseyn Mirzə
Şeybani xanın üzərinə qoşun çəkib Baba-İlahiyə gələndə Allahın rəhmətinə
qovuşdu.
SULTAN HÜSEYN MĠRZƏ
Doğumu və nəsəbi: 842-ci ildə [=1438] Heratda [Teymur bəyin oğlu]
Şahrux Mirzənin hökmdarlığı dönəmində [1405-1447] doğulmuşdu. Əmir
Teymur oğlu Ömər Şeyx oğlu Bayqara oğlu Mənsurun oğlu idi. Mənsur
Mirzə ilə Bayqara padşahlıq etməmişlər.
Anası Teymur bəyin nəvəsi Firuzə bəyimdi. Sultan Hüseyn Mirzə [ana
tərəfindən Teymur bəyin oğlu] Miranşah Mirzənin də nəvəsidir.
Sultan Hüseyn Mirzə ana və ata tərəfindən kərim və soylu bir padşah-
dı. İki doğma qardaş və iki bacı idilər: Bayqara Mirzə, Sultan Hüseyn Mirzə,
Əkə bəyim və Əhməd xanla evli olan Büdəkə bəyim.
Bayqara Mirzə yaşca Sultan Hüseyn Mirzədən böyükdü, amma onun
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
176
xidmətində idi. Divanda iştirak etməzdi, lakin divandan kənarda olanda eyni
döşək üzərində otururdular. Kiçık qardaşı ona Bəlx vilayətini vermişdi, bir
neçə il Bəlxdə hökm sürdü. Üç oğlu vardı: Sultan Məhəmməd Mirzə, Sultan
Veys Mirzə və Sultan İskəndər Mirzə.
Əkə bəyim (164 a) [Sultan Hüseyn] Mirzənin böyük bacısı idi, onu
Miranşah Mirzənin nəvəsi olan Sultan Əhməd Mirzə almışdı. Kiçık Mirzə
adlı bir oğlu vardı, əvvəllər dayısına mülazimət edirdi, sonra sipahiliyi bura-
xıb kitab oxumaqla məşğul oldu, alim olduğunu söyləyirdilər. Kiçık Mirzə-
nin şairliyi də vardı. Bu rübai onundur:
Ömri be səlah məstudəm xudra,
Dər şiveyi zöhd minəmudəm xudra,
Çün eşq aməd qədəm zöhdü, çi səlah,
Əlminnətülillah əz müdam xudra.
Bütün bir ömür özümü salahla öydüm,
Özümü zöhd yolunda göstərdim.
Eşq gəlincə zöhd nə imiş, salah nə imiş,
Allaha şükür olsun, özümü sınadım.
Mollanın [Mövlana Əbdürrəhman Cami] rübaisi ilə təvarüd
1
olmuşdur.
Sonra həccə də getdi.
Büdəkə bəyim Mirzənin böyük bacısı idı. Qazaxlıqlar zamanı Əhməd
xan Hacı Tarxana vermişdi. İki oğlu olmuşdu, onlar Herata gəlib bir müddət
Mirzənin mülazimətində bulundular.
ġəkili və görkəmi: çəkik gözlü, şir əndamlı bir adamdı. Belindən aşa-
ğısı incəydi. Yaşı çox və saqqalı ağarmış olduğu halda xoş rəngli, qırmızı və
yaşıl ipək paltar və qara quzu dərisindən börk, ya da qalpaq geyərdi. Bəzən
bayramlarda kiçık sarığını yamyastı və səliqəsiz şəkildə üç dəfə dolayaraq
vağ lələyi taxıb namaza gedərdi.
Əxlaqı və xasiyyəti: taxta çıxanda xütbədə on iki imamın adını (164
b) oxutmağı düşünürmüş. Əlişir bəy [Nəvai] və digər bəziləri buna əngəl ol-
muşlar. Sonralar hər halı və hərəkəti əhli-sünnət və camaat məzhəbinə uy-
ğun idi. Məfsəl xəstəliyi üzündən namaz qıla bilmirdi. Oruc da tutmurdu.
Zarafatcıl və xoş təbiətli bir adam idi. Xaraktercə bir az çılğın idi, sözü də
məzacı kimiydi. Bəzi xüsuslarda şəriətə fövqəladə riayət edirdi: Bir dəfə
oğullarından birini bir adamı öldürdüyü üçün qan davaçılarının əlinə verib
məhkəməyə göndərmişdi.
Taxta çıxanda altı-yeddi il tövbəli idi. Ondan sonra özünü içkiyə verdi.
Qırx ilə yaxın Xorasanda padşahlıq etdi və günorta namazından sonra iç-
mədiyi heç bir gün yoxdu, lakin sabahlar heç içməzdi. Oğulları, sipahiləri və
şəhər əhalisi hamısı bu vəziyyətdəydi. Aşırı dərəcədə işrətə və fisqə düşkün
1
Təvarid: iki şairin bir-birindən xəbərsiz eyni misra və ya beyti söyləməsi.
BABURNAMƏ
177
idilər.
Ürəkli və cəsur bir adamdı. Dəfələrlə şəxsən qılınc çalmışdır. Hətta
hər müharibədə bir neçə dəfə qılınc çalmışdır. Teymur bəy nəslindən olan
və Sultan Hüseyn Mirzə qədər qılınc çalmış heç kim məlum deyildir.
Şairliyi də vardı; bir divan tərtib etmişdi. Şeirlərini türkcə söyləyirdi.
Təxəllüsü Hüseyni idi. Bəzi beytləri fəna deyildir, lakin divanı bütünlüklə
eyni vəzndədir.
Yaş və səltənət baxımından böyük bir padşah olduğu halda, uşaqlar
(165 a) kimi qoç bəsləyir, göyərçin saxlayır və xoruz döyüşdürürdü.
Meydan müharibələri və digər döyüĢləri: qazaxlıq zamanında bir
dəfə atla Gürgan çayını üzərək keçib xeyli özbəyi möhkəm məğlub etdi.
Bir dəfə Sultan Əbu Səid Mirzə Məhəmməd Əli Bəxşinin başçılığı al-
tında üç min adamı ilqar [axınçı] olaraq göndərmişdi, Sultan Hüseyn Mirzə
isə altmış igidlə gəlib onları dərhal məğlub etdi. Sultan Hüseyn Mirzənin
yaxşı və parlaq işlərindən biri budur.
Bir dəfə Əstərabadda [Sultan Əbu Səid Mirzənin oğlu və Baburun
əmisi] Sultan Mahmud Mirzə ilə vuruşaraq onu məğlub etdi.
Bir dəfə Əstərabadda soğdlu Hüseyn Türkmən oğlu Sadla vuruşaraq
onu məğlub etdi.
Bir də taxtı aldıqdan sonra Çinaranda [Sultan Məhəmməd Mirzənin
oğlu] Yadigar Məhəmməd Mirzə ilə vuruşaraq onu məğlub etdi.
Bir dəfə də Mürqab körpüsündən sürətlə gəlib Baği-Zağanda sərxoş
yatan Yadigar Məhəmməd Mirzəni ələ keçirdi və beləcə Xorasana hakim ol-
du.
Bir dəfə də Əndəxud və Şaburqan civarında yerləşən Çikməndə Sultan
Mahmud Mirzə ilə vuruşaraq qalib gəldi.
Bir dəfə də [Baburun əmisi] Əba Bəkr Mirzə İraqtan qaraqoyunlu
türkmənləri ilə birlikdə gəlib Təkanə və Xumarda [Baburun digər bir əmisi]
Uluğ bəy Mirzəni məğlub edərək Kabili almışdı, amma sonra İraq üzündən
Kabili buraxıb Xeybərdən aşaraq Xoşab ilə Multan civarından keçməklə Si-
viyə çıxmış, oradan da gəlib Kirmanı almış, lakin orada da durmayaraq (165
b) Xorasan vilayətinə getmişdi, iştə o zaman Sultan Hüseyn Mirzə də sü-
rətlə gedib oranı ələ keçirdi.
Bir dəfə də Püli-Çırağda oğullarından biri olan Bədiüzzaman Mirzəni
yendi.
Bir dəfə də Halva-Çeşmədə iki oğlunu, yəni Əbülmöhsün Mirzə ilə
Kibək [Məhəmməd Möhsün] Mirzəni yendi.
Bir dəfə də əsgər çəkib Qunduzu mühasirə etdi, lakin ala bilmədən ge-
ri qayıtdı.
Bir dəfə də Hisarı mühasirə etdi, lakin onu da alammadan geri döndü.
Bir dəfə də Zünnunun [bəy Arğun] vilayəti üzərinə yürüdü. Büst valisi
Zəhirəddin Məhəmməd BABUR
178
Büstü təslim etdi, başqa heç bir şey etmədi və ən axırda Büstü də buraxıb
geri qayıtdı. Sultan Hüseyn Mirzə kimi cəsur və böyük bir padşah bu iki-üç
səfərdə padşahlara xas əzmini yerinə yetirə bilmədən və heç bir işi tamam-
laya bilmədən geri dönmək məcburiyyətində qaldı.
Bir dəfə də Nişin çayırında Zünnunun oğlu Şah [Şüca] bəy ilə birlikdə
gələn oğlu Bədiüzzaman ilə vuruşdu və onu məğlub etdi. Orada qəribə bir
təsadüf olmuşdu: Sultan Hüseyn Mirzənin yanında əsgəri az imiş və əsgəri-
nin çoxunu Əstərabad civarina göndəribmiş. Əstərabada gedən əsgər tam bu
savaş günündə gəlib ona qoşulur. Digər tərəfdən də Sultan Məsud Mirzə Hi-
sarı [qardaşı] Baysunqur Mirzəyə təslim etmiş və Sultan Hüseyn Mirzənin
yanına gəlirmiş, o da tam o gün gəlib qoşulubmuş.
Torpaqları: Xorasan vilayəti idi. Şərqi Bəlx, qərbi Bistam (166 a) və
Damğan, şimali Xarəzm, cənubu Qəndəhar və Sistandır. Herat kimi bir şə-
hər əlinə keçdiyi halda gecə-gündüz işrət və fisqdən başqa işi yox idi, hətta
ətrafında və məiyyətində olanlardan da işrət və fisqlə məşğul olmayan heç
bir adam yox idi. Cahangirlik və sərkərdəliyin əziyyət və zəhmətini çəkmə-
diyi üçün, təbii olaraq, adamları və vilayəti getdikcə azaldı.
UĢaqları: on dörd oğlu və bir qızı qalmışdı.
Bədiüzzaman Mirzə oğullarından ən böyüyü idi. Anası [Bikə Sultan
bəyim] Səncər Mirzə Mərvinin qızıydı.
ġah Qərib Mirzə öz xidmətindəydi. Xarici görkəmi [topal idi, bədəni
də yöndəmsiz idi] pis olduğu halda, təbiəti yaxşı idi. Vücudu zəif olsa da,
sözü gözəldi. Qəribi təxəllüsü ilə yazırdı. Türkcə və farca şeirlər söyləyirdi,
bir divan da tərtib etmişdi. Bu beyt onundur:
Dər güzər didəm pəriruye şodəm divaneəş,
Çist nami, u, koca başəd nədanəm xaneəş.
Yolda bir pəri üzlünü görüb divanəsi oldum,
Adı nədir və evi haradadır, bilmirəm.
Sultan Hüseyn Mirzə Heratın idarəsini bir müddət Şah Qərib Mirzəyə
vermişdi. Atası həyatda ikən vəfat etdi. Uşağı olmadı.
Müzəffər [Hüseyn] Mirzə: Sultan Hüseyn Mirzənin ən çox sevdiyi
oğluydu, ancaq seviləcək elə bir əxlaqı və hərəkəti yox idi. Oğullarının çoxu
onu çox sevdiyi üçün atalarına düşmən oldular.
Bu iki oğlunun anası Sultan Əbu Səid Mirzənin cariyəsi olan Xədicə
bəyim idi. (l66 b) Mirzədən Ağ bəyim adlı bir qızı da vardı.
Əbülmöhsün Mirzə və əsil adı Məhəmməd Möhsün olan Kibək
Mirzə: bu ikisinin anası Lətif Sultan ağaçə idi.
Əbu Turab Mirzə: əvvəllər onun çox fəzilətli olduğunu söyləyirdilər.
Atasının xəstəliyi şiddətlənəndə başqa şeylər eşidərək kiçık qardaşı Məhəm-
məd Hüseyn Mirzə ilə birlikdə qaçıb İraqa getdi. İraqda sipahiliyi buraxıb
dərvişliyə keçmişdir. Sonralar ondan bir xəbər alınmadı.
BABURNAMƏ
179
Söhrab Mirzə adlı bir oğlu vardı. Mən [özbək sultanları] Həmzə Sul-
tanla Mehdi Sultanın komandanlığında olan sultanları məğlub edib Hisarı
alanda mənim yanımdaydı. Bir gözü kor idi. Qəribə və çirkin bir görkəmi
var idi, əxlaqı da görünüşü kimiydi. Bir çılğınlıq elədi, elə ona görə də ya-
nımda qala bilməyib getdi. Əstərabad civarında çılğınlığı üzündən [Şah İs-
mayılın vəziri və sərkərdəsi] Nəcmi Sani onu işkəncə ilə öldürdü.
Məhəmməd Hüseyn Mirzə: İraqda onu Şah İsmayıl ilə eyni yerə
həbs etmişlər və elə o zaman onun müridi olmuş. Sonradan qatı bir rafizi
1
olmuşdu. Atası, böyük və kiçık qardaşları sünni olduğu halda o, rafızi idi.
Əstərabadda batillik və xəta içində öldü. Onun olduqca cəsur və qəhrəman
olduğunu söyləyirlər, lakin belə söyləməyə layiq bir işi görünmədi.
Şairliyi də varmış. Bu beyt onundur:
Aludeyi-gərdi zi payi seyd ki gəşti,
Qərqi-əraqi dər dili-gərm ki qozeşti.
Toza bələnmisən, kimi ovlamaq üçün gəzib tozdun,
Tərə boğulmusan, kimin hərarətli könlündən keçdin.
Firidun (167 a) Hüseyn Mirzə: yayı qüvvətli çəkir, yaxşı ox atırmış.
Çəkdiyi oxunun qırx batman olduğunu söyləyirlər. Olduqca cəsur adamdı,
lakin savaşda bəxti yoxdu, girdiyi hər müharibədə məğlub oldu.
Ribati-Dudezdə Firidun Hüseyn Mirzə kiçık qardaşı İbn Hüseyn Mir-
zə, Teymur Sultan və Übeyd Sultan ilə birlikdə Şeybani xanın ilqarıyla vu-
ruşdular və məğlub oldular. O zaman Firidun Hüseyn Mirzə çox igidliklər
göstərmişdir.
Damğanda isə Firidun Hüseyn Mirzə ilə [böyük qardaşı Bədiüzzaman
Mirzənin oğlu] Məhəmməd Zaman Mirzə Şeybani xanın əlinə düşdülər, am-
ma o, ikisini də öldürmədən buraxdı. Sonra Şah Məhəmməd Divanə Qalatı
özbəklərə qarşı bərkidəndə oraya getdi, amma özbəklər Qalatı alanda o da
onların əlinə keçdi və öldürüldü.
Sultan Hüseyn Mirzənin bu üç oğlu Minqli Bi ağaçə adlı bir özbək ca-
riyəsindən doğulmuşdu.
Heydər Mirzə: anası Sultan Əbu Səid Mirzənin qızı Payəndə Sultan
bəyimdi. Atasının zamanında bir müddət Məşhəddə və Bəlxdə hökm sürdü.
Sultan Hüseyn Mirzə Hisarı mühasirə edəndə Sultan Mahmud Mirzənin
Xanzadə bəyimdən doğulan qızını ona alıb barışaraq Hisarın mühasirəsin-
dən vaz keçmişdir.
Həyatda qalan yeganə uşağı yalnızca Şad bəyim adlı qızıydı. Bu qız
daha sonra Kabilə gəldi və Adil Sultana verildi.
Heydər Mirzə hələ atası həyatda ikən (l67 b) vəfat etdi.
Dostları ilə paylaş: |