10
Pedaqoji tədqiqatlarda
fəaliyyət prinsipi fəaliyyətin bü-
tövlükdə öyrənilməsini, onun ayrı-ayrı ünsürlərinin (fəaliyyətin
məqsədi, motivi, icrası,
tənzimlənməsi, nəzarət və nəticələrin
təhlili) vəhdətdə götürülməsini nəzərdə tutur.
Pedaqoji tədqiqatlarda
şəxsiyyət baxımından yanaşma
prinsipi şəxsiyyətin pedaqoji prosesdə obyekt və subyekt kimi
götürülməsini, onun ahəngdar inkişafını, kollektiv və şəxsiy-
yətin qarşılıqlı
əlaqəsini, təlim-tərbiyə işində şəxsiyyətin tələ-
bat, maraq və daxili fəallığından, şəxsi mövqeyindən çıxış
etməyi nəzərdə tutur.
Pedaqogikanın metodologiyası onun
digər elmlərə əlaqə-
sində də özünü göstərir. Ali məktəb pedaqogikası bir çox elm-
lərə sıx bağlıdır: fəlsəfə, etika, estetika, psixologiya,
anatomiya
və fiziologiya, genetika, kibernetika, iqtisadi nəzəriyyə və s.
Fəlsəfə başqa elm sahələrində olduğu kimi, ali məktəb
pedaqogikasının da nəzəri-metodoloji əsasını təşkil edir: təlim
və təhsil nəzəriyyəsi fəlsəfənin idrak nəzəriyyəsinə,
tərbiyə
nəzəriyyəsi isə fəlsəfənin müxtəlif sahələrinə (etika, estetika)
istinad edir. Fəlsəfi metodologiyadan çıxış edərək pedaqogika
təlim-tərbiyə və mütəxəssis hazırlığının bir çox məsələlərinin
düzgün həllinə nail ola bilər.
Fəlsəfə pedaqogikanı metodoloji ideya və baxışlarla,
mənəvi-estetik dəyərlərlə, pedaqoji anlayış və kateqoriyaların,
qanun, prinsip və metodların fəlsəfi duyumu ilə zənginləşdirir.
Ali məktəb pedaqogikası
psixologiya elmi ilə daha çox
bağlıdır. Tələbə gənclərin psixi proseslərini, şəxsiyyət kimi in-
kişaf qanunlarını nəzərə almaqla pedaqogika təlim-tərbiyə işini,
yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin hazırlanması məsələlərini daha
uğurla həll etmək imkanı qazanır.
Ali məktəb pedaqogikası psixologiyanın müxtəlif sahələri
və
digər elmlərlə əlaqəlidir. Çünki tələbə gənc bir çox elm sa-
hələrinin obyekti kimi çıxış edir. Ali məktəb pedaqogikası:
- Pedaqoji psixologiya ilə (pedaqoji
təsirlərlə tələbə psi-
xikasında baş verən dəyişiklikləri, bilik, bacarıq və vərdişlərin
11
mənimsənilməsinin, insan münasibətləri və davranış motivlə-
rinin formalaşmasının qanunauyğunluqlarını və psixoloji mexa-
nizmlərini öyrənir);
- Yaş psixologiyası ilə (yaşla bağlı psixi dəyişmələri öyrənir);
- Sosial psixologiya ilə (tələbələrin bir-birilə və müəllim-
lərlə qarşılıqlı münasibətlərini, kollektiv münasibətləri öyrənir);
-
Sosiologiya ilə (sosial münasibətləri, tələbələrin sosial
tərkibi, müəllimlərin sosial statusu və rolu, peşələrə bələdləşmə
və s. məsələləri öyrənir);
-
Kibernetika ilə (mürəkkəb dinamik sistemlərdə idarəet-
mə
prosesini, informasiyaların ötürülməsi və mənimsənilməsi
mexanizmlərini öyrənir);
Ali məktəb pedaqogikası birbaşa və dolayısı ilə, demək olar
ki,
bütün elm sahələri ilə əlaqədardır. Ayrı-ayrı elmlərlə bağlı olan
fənlər (dil, ədəbiyyat, tarix, fizika, riyaziyyat, kimya, biologiya,
coğrafiya və b.) və onların tədrisi məsələləri pedaqogikanın bir
qolu olan metodikanın tədqiqat mövzusunu təşkil edir.
Ali məktəb pedaqogikası
ümumi pedaqogika və müxtəlif
pedaqoji elm sahələri ilə də əlaqəlidir: sosial pedaqogika, gənc-
lər pedaqogikası, autoqogika (özünütərbiyə qanunauyğunluqla-
rını öyrənir), gender pedaqogikası, müqayisəli pedaqogika, pe-
daqogika tarixi,
pedaqoji konfliktologiya, korreksion pedaqo-
gika, pedaqoji antropologiya (insan, onun mövcudluğu, şəxsiy-
yət kimi formalaşması üzrə baxışlar sistemini əks etdirir), an-
droqogika (yaşlılar pedaqogikası), erqonomika (əmək prosesin-
də insanın funksional imkanları, əmək şəraiti ilə iş qabiliy-
yətləri arasındakı qanunauyğun əlaqələri öyrənir) və s.
Pedaqogikanın başqa elm sahələri ilə əlaqəsi qarşılıqlı
səciyyə daşıyır və yeni elm sahələrinin yaranması üçün əsas
verir. Məsələn, belə əlaqə sayəsində təhsil və tərbiyə fəlsəfəsi,
pedaqoji psixologiya, psixopedaqogika, təhsil iqtisadiyyatı,
təhsil menecmenti və s. elm sahələri yaranmışdır.
Dostları ilə paylaş: