O‘lganlarga bag‘ishlangan duo o‘qish, aziz-avliyolarga sig‘inish, muqaddas
murdalarga, sanamlarga topinish bekor qilindi.
Ibodat uylari ortiqcha
xashamlardan, mexroblardan, sanamlar, haykallardan tozalandi,
ruhoniylarning
uylanmaslik shartlari bekor qilindi. Bibliya milliy tillarga tarjima qilindi, uni
sharxlash har bir xudojo‘yning eng muhim burchi bo‘lib qoldi.
Asrorlardan faqat
cho‘qinish va
mansublik (cherkovga) e’tirof etiladi. Ibodat va’z-
nasixatlar, birgalikdagi ibodat va suralarni kuylashdan iborat bo‘ldi. Protestantlar
Bogoroditsa shaxsiyatini, a’rofni tan olmaydilar.
Lyuter tomonidan tuzilgan reformatsiya bosh taomillari 95
tezis shaklida yozib
bergan. Ular Vittenbergning Nasriy cherkovining shimoliy eshiklariga yozib
qo‘yilgan. Mana shu tezislardan bir nusxasi: Iso payg‘ambar: “Tavba qiling,
chunki samoviy shoxlik yaqinlashib qoldi” deb jar solganida shuni ta’kidlaydiki,
imon keltirganlar hayoti boshdan-oyoq to‘xtovsiz tavba-tazarrudan iborat
bo‘lmog‘i darkor.
Tavba-tazarru ruhoniy (avliyo) oldidagi birgina tazarrudan iborat emas. Birinchi
to‘rt tezis, Lyuter ta’kidlaydiki, haqiqiy
tavba uzoq muddatli jarayondir, birgina
xatti-harakat bilan ro‘yobga chiqmaydi.
Papa faqat o‘zi belgilagan jazoni olib tashlashi mumkin. CHerkov hech qaysi
samoviy jazodan insonni ozod qila olmaydi. Tavba-tazarru qonunlari tiriklar uchun
joriy qilinadi (belgilanadi). Bu erda va keyingi bir qancha tezislarda papaning a’rof
ustidan xukmronligi rad etiladi.
“Ruhlar uchun indulgensiya olgan shaxslarga tavbu-tazarru qilish talab
qilinmaydi”, degan ta’limot Iso ta’limoti emas. CHindan
tavba qilgan kishilarni
Xudo gunohlarini kechadi va abadiy azobdan ozod qiladi. Gunohkor papa
yorlig‘isiz ham bunday mag‘firatdan umid qilishi mumkin.
Lyuter bir necha tezislarda ta’kidlaydiki, chindan tavba qilgan, nadomat chekkan
xristian (nasoro) “samoviy jazoga shoshilmaydi, ya’ni unga samoviy jazo joriy
etilmaydi”.
CHerkovning haqiqiy xazinasi muqaddas Injil va xudo marhamatidir.
Lyuterning
ta’kidlashicha, “xayrli amallar xazinasi”ning mavjudligi kambag‘allar uchun emas
boylar uchun foydalidir, bu xazinalarga papa marhamati bilan emas, o‘z amallari
bilan erishuvi mumkin. Bu xil vositalar bilan
Xudoning mexrini qozonmoqni
Lyuter sarob deb ataydi.
Haqiqiy xristian Isoga ergashish istagi bilan yonmog‘i zarur. Najot yo‘li
ruhsatnoma yorlig‘ida emas, balki chin yurakdan nadomat chekmoq va tavba
qilmoqdadir.
1517 yili 31 oktyabrda jamoatchilik xukmiga xavola qilingan tezislar shundan
iborat. Keyinchalik bu kun protestantlar bayrami bo‘lib qoldi.
Dostları ilə paylaş: