Pedagogika fakulteti pedagogika kafedrasyy

4-nji mowzuk: Deňeşdiriji pedagogikanyň ösüş tapgyrlary
Meýilnama:
1. Ylmyň ösüşiniň ilkinji döwri?
2. Deňeşdiriji pedagogika ylmynyň ösüşiniň ikinji we üçünji döwürleri, olaryň aýratynlyklary.
3. Assimilýasiýa, çaklama, ylmy deňeşdirme gözleg döwri.
4. Deňeşdiriş pedagogikasynyň ösüş tapgyrlary.

Deňeşdirilen pedagogikanyň derňewine usulyýet çemeleşmeleriniň toplumyny göz öňünde tutup, onuň ösüşiniň bäş basgançagyny tapawutlandyrýarys: ylmydan öňki döwür, ýüze çykma tapgyry, ösüş etaby, krizis tapgyry, integrasiýa tapgyry.

1-nji tapgyra (ylmydan öňki) - gadymy döwürlerden XIX asyra çenli.
2-nji tapgyra (ýüze çykma) - XIX asyryň ahyryndan 20-nji asyryň başyna çenli.
3-nji tapgyra (ösüş) - 20-nji asyryň başyndan 20-nji asyryň 60-njy ýyllaryna çenli.
4-nji tapgyra (krizis) - 60-njy ýyllardan 20-nji asyryň 80-nji ýyllaryna çenli.
5-nji tapgyra (integrasiýa) geçen asyryň 80-nji ýyllaryndan şu güne çenli döwür.
Deňeşdiriji pedagogikanyň ösüşiniň birinji tapgyry - gadymy döwürlerden XIX asyra çenli.
Bu döwür deňeşdirme-pedagogiki gözlegleriň ösüşiniň başlangyç tapgyrydyr. Ora-da bu döwri filosofiki döwür diýip atlandyryp bolar. Sebäbi ähli meseleler pelsepäniň çäginde göründi. Dürli ýurtlarda bilim meselesi, ýagny nädip öwredýärler? Bu sorag gadymy döwürlerden bäri köp adamda gyzyklanyp gelýär. Köp ýurtlar çagalaryna we ýaş nesline bilim bermek üçin goňşy ýurtlaryň tejribelerinden peýdalandylar. Mysal üçin, gadymy grek filosofy Platon öz watany Afinynyň mekdeplerinde spartaly bilim usullaryny ulanmagyň mümkinçiliklerini açypdyr. Gadymy Rim taryhçysy Tastitus "Nemesleriň gelip çykyşy we Germaniýanyň ýerleşýän ýeri" atly eserinde şol döwürleriň nemes taýpalarynda çagalara we ýaşlara bilim bermegiň aýratyn taraplaryny suratlandyrýar. Gadymy grek taryhçysy Gerodotyň "Taryh" kitabynda gadymy parslaryň, Sakasyň we Massagetanyň bilim garaýyşlary barada möhüm maglumatlar bar. Onda, parslaryň iň hormatlaýan zadynyň batyrlykdygyny, şonuň üçin maşgalada köp oglunyň bardygyna buýsanýandyklaryny we oglanlaryň bilim almagyna aýratyn üns berilýändigini aýtdy. Filosof, pars asylly ýaşlarynyň biliminiň aýratynlyklaryny suratlandyrmak bilen bir hatarda, grek ýaşlarynyň biliminiň aýratyn aýratynlyklaryny emele getirmekde görelde almagy maslahat berýär. Emma bular gysga we kän bir düýpli däl synlar, diňe etnografiki ýa-da taryhy ýatlamalarda yz galdyrýar. Şonuň üçin şeýle synlamalary şol döwre mahsus bolan ylmy hyýalyň çägine girizmek kyn. Dünýä pelsepeçileriniň hemmesi diýen ýaly ýaş nesliň bilim almagy bilen gyzyklandy we goňşy ýurtlaryň däp-dessurlaryny deňeşdirip, bu barada öz pikirlerini aýtdy. Olaryň käbiri bilim işlerine gönüden-göni gatnaşdy. Mysal üçin, Jon Lokk (Angliýa) ýa-da Konfusiý (Hytaý).
Gündogar Galkynyş zamanasynyň beýik akyldary Abu Nasr Farabi “Wirtual adamlar şäheri” atly eserinde bilime bolan garaýyş nukdaýnazaryndan iki dürli şäheri ýa-da ýurdy - ahlakly adamlar şäherini we nadanlaryň şäherini deňeşdirýär. adam ösüşi. Bilim pudagynda "Fazil Şahar" görnüşinde iň seýrek we iň gymmatly tejribeleri görkezýär we bilim ulgamynda (didaktogeniýa) "Jahyllar şäheri" mysalynda iň ýerliksiz we ýigrenji hadysalary görkezýär. Adamlar. '' Kusuf Khos Hajibiň "Kutadgu Bilig" eseri kämil adam biliminiň iň gymmatly gymmatlyklaryny öz içine alýar. Alişer Nawoýyň "Mahbub ul-Qulub" eserinde bilim, okuw, terbiýeçilik, sapaklar, kämillik, ylym we hünär ideýalary hem beýan edilýär. Mugallym bilen okuwçynyň arasyndaky gatnaşyklar barada gymmatly maglumatlar berilýär.
Orta asyrlarda Günbatar Europeewropadaky medeni ýagdaý bilim pudagynyň halkara deňeşdirmesine bolan gyzyklanmasyny utgaşdyrmady. Müňlerçe ýyl bäri bilim, beýleki medeni ugurlar ýaly, ybadathananyň monopoliýasy astyndady we esasy okuw dili hasaplandy. Netijede, dürli ýurtlarda bilim edaralarynyň döredilmegi; bilimiň maksadyna, usulyna we mazmunyna görä, biri-birine meňzeş we biri-birinden tapawudy ýok diýen ýaly.
Soňky orta asyrlarda Europeewropa halklaryň emele gelişini başdan geçirdi. XVIII asyra çenli bu ösüş käbir ösen ýurtlarda tamamlandy. Milli jebislik durmuşyň dürli ugurlaryna we halklaryň milli şahsyýetine oňyn täsir etdi. Bu täsir öz gezeginde medeniýet we bilim ulgamynda güýçli ýüze çykdy. Milli diller kem-kemden latyn dilini çalşyp başlady. Her ýurduň bilim edaralary öz milli aýratynlyklaryny emele getirip başlady we ybadathana garaşlylyk ep-esli gowşady
Orta asyrlarda, Europeewropanyň köp ýurtlarynda goňşy ýurtlarda bilim ulgamynyň döredilmegi bilen tanyşmak zerurlygy artdy. Dürli ýurtlarda bilim ulgamynyň deňeşdirme seljermesiniň mysallaryny Yaa A. Komenskiniň we beýleki meşhur pedagoglaryň eserlerinde görmek bolýar. Başlangyç mekdepden uniwersitete çenli bilim ulgamynyň üznüksiz gurluşyny we ýörelgelerini ösdürmekde A. A. Komenski köplenç Çehiýa, Wengriýa, Gollandiýa we Şwesiýa ýaly ýurtlaryň tejribesine salgylanýar. Şeýle hem, gyzykly maglumatlary çeper we pelsepe eserlerinde tapyp bilersiňiz. M. Moten (Fransiýa) ýa-da Çesterfeld (Angliýa) şolaryň arasynda. "Tejribeler" atly eserinde M. Montaigne Galkynyş döwründe Fransiýada bilimiň aýratyn taraplary barada maglumat berýär. Çaganyň şahsyýetiniň hemmetaraplaýyn kemala gelmeginde bilimiň ähmiýeti we ösýän bilim gurşawy baradaky pikirleri, D.Lokk we J. J. Rousseau ýaly pedagogika ylmynyň ösmegine uly goşant goşan akyldarlaryň pedagogiki garaýyşlaryna täsir etdi.
1641-nji ýylda iňlis milli bilim ulgamyny döretmekde bilimlerini ulanmak üçinLondona çagyryldy. Uly awtoulag pudagy döredilende çagalar üçin mekdep giňden ýaýrady. Hünär bilimini döretmekde ilkinji ädimler ädildi. Döwlet bilim ulgamynyň esaslary birnäçe ýurtda ýüze çykyp başlady. XVIII asyryň ahyry we XIX asyryň başy Europeanewropanyň pedagogiki pikirlenişiniň ösmeginde örän möhüm döwürdir. Bu daşary ýurt pedagogiki tejribesine bolan gyzyklanmany we milli bilim problemalary bilen deňeşdirmegi artdyrdy. Şeýlelik bilen, täze ylmy ugur-deňeşdirme pedagogikasynyň döremegi üçin obýektiw çeşmeler ýüze çykyp başlady. Bu ylmy ugur bilimiň halkara deňeşdirme gözleginde ýöriteleşer diýlip göz öňünde tutulypdyr.
Bu pikirler pedagogiki pikiriň ösmegine uly täsir eden hem bolsa, deňeşdirme pedagogikasynyň ylmy esaslaryny göremzok. Ylym hökmünde deňeşdirme pedagogikasy birnäçe sosial-ykdysady, syýasy we medeni şertleriň täsiri bilen XIX asyrda kemala gelip başlady.
Deňeşdiriji pedagogikanyň ösüşiniň ikinji basgançagy, ylmy deňeşdirme pedagogikasynyň döremegi (XIX asyryň ahyryndan 20-nji asyryň başyna çenli).
Bu döwürde deňeşdirme pedagogikasy ylym hökmünde ylma esaslanyp, garaşsyz pedagogika ugruna öwrüldi. Aslynda, bu döwrüň deňeşdirme pedagogikasynyň pedagogiki hadysalary aýratyn ylym ugry hökmünde ylmy esasda öwrenip başlan ilkinji döwri diýmek ýalňyş bolmaz. Bu döwürde dürli ýurtlaryň bilim ulgamynda ösüş tendensiýalary we kanunlary tapawutlanyp başlady we ilkinji deňeşdirme derňewine ylmy çemeleşildi.
Käbir Europeanewropaly mugallymlar XIX asyrda bilim ösüşiniň daşary ýurt tejribesini üns bilen öwrendiler. Bu tejribeleri öz ýurtlarynda mekdep işini gowulandyrmak üçin ulanmaga synanyşdylar. Bu gözlegler, bilimde statistikanyň ýoklugy, mekdep kanunçylygyny ulgamlaşdyrmak we pedagogiki resminamalar, materiallaryň ýoklugy sebäpli uly mesele bilen ýüzbe-ýüz boldy. Daşary ýurt bilimi bilen tanyşmak esasan "pedagogiki syýahat" görnüşinde, ýagny pedagoglaryň daşary ýurtlara saparlary arkaly amala aşyryldy. Şeýle wakalar köplenç şahsy başlangyçlaryň netijesidir. Emma käwagt hökümetiň haýyşy boýunça edilen "syýahatlar" ýazga alynýardy, sebäbi bilim ösüşi bilen baglanyşykly meseleler kem-kemden döwlet edaralarynyň ünsüni özüne çekip başlady.
WaterWaterlunyň golaýyndaky söweş Itonanyň sport meýdançalarynda ýeňiş gazandy, Prus mekdebiniň mugallymy Sade şäheriniň golaýynda söweşde ýeňiş gazandy. Bular iňlis serkerdesi Dýuk Wellingtonyň we Germaniýanyň konsuly Bismarkyň meşhur sözleri, bu Europeanewropa ýurtlarynyň öňdebaryjy şahsyýetleriniň mekdebiň möhüm syýasatda möhüm ähmiýete eýe bolandyklaryny subut edýär. Mekdep reformasy Europeanewropa ýurtlarynyň hemmesinde diýen ýaly amala aşyryldy. Bu ýurtlaryň reformaçylary aşakdaky soraglara jogap tapmaly boldular.
Milli bilim ulgamynda haýsy okuw jaýlaryny guramaly?
Bilim ulgamyna gözegçilik etmek hukugy kime berilmeli - döwlet,
ybadathana, okuwçylaryň ene-atalaryna?
Bilim nähili maliýeleşdirilýär? Mümkin? Merkezi we ýerli häkimiýetleriň arasynda nähili gatnaşyk bolar? Dürli okuw jaýlary üçin mugallymlary nädip taýýarlamaly? Elbetde, hökümet we pedagogiki jemgyýet daşary ýurtlardaky tejribe barada ygtybarly we jikme-jik maglumat almak isleýär. Emma bularyň hemmesi diňe deňeşdirme-pedagogiki gözleg ugrundaky başlangyç synanyşyklardy.
XIX asyryň senagat rewolýusiýasynda ylym we bilim senagat zähmeti we şäherleşme şertlerinde ýokary depginde ösüp başlady. Hut şu döwürde ylym hünär häsiýetine eýe bolup başlady. Ilkinji döwürleýin ylmy alsurnallar çap edilip başlandy, bilimleri ulgamlaşdyrmak prosesi giňden ýaýrady we ensiklopediýalar dünýäniň köp ýurtlarynda çap edildi.
Önümçiligiň ösmegi bilen çagalary mekdeplere çekmek we hünär bilimini guramak üçin ilkinji ädimler edildi we köp ýurtda döwlet biliminiň döwlet esaslary döredildi. Hut şu döwürde köp ösen ýurtlar - ABŞ (1852), Beýik Britaniýa (1870), Fransiýa (1882) hökmany bilim bermäge başlady. Deňeşdiriş pedagogikasynyň we deňeşdirme biliminiň ilkinji merkezleri - milli we halkara maglumat institutlary peýda bolup başlady. Bu ýerde dürli ýurtlardaky bilim ulgamy barada maglumatlar saýlandy we derňeldi (Waşingtonda Maori hyzmaty (1866), Pari indäki pedagogika muzeýi (1879) we ş.m.).
XIX asyrda köp sanly milli bilim ulgamy özgertmelere başlady. Olar aşakdaky şertler bilen baglanyşykly amala aşyrylýar: birinjiden, başlangyç mekdep bilimini ornaşdyrmak we kämilleşdirmek zerurlygy. Bu, ösen senagat ýurtlarynda belli bir ýaşdaky çagalar üçin sosial ýagdaýyna we maddy howpsuzlygynyň derejesine garamazdan hökmany başlangyç bilim ulgamynyň döwlet ulgamynyň döredilmegine sebäp boldy. Ikinjiden, dürli ýurtlaryň mekdeplerinde mazmunda, guramada we usulyýetde düýpli üýtgeşmeler bolup başlady. Üçünjiden, jemgyýetdäki ykdysady mümkinçilikleriň dinamikasynyň ösmegi bilen baglanyşykly hünär bilimini çalt ösdürmeli.
Mundan başga-da, XIX asyrda pedagogiki pikiriň ösüşi Europeewropada gülläp ösüp başlady. Pestaloziniň pedagogikasy (Şweýsariýa). Roussonyň mugt bilim teoriýasy (Fransiýa), Kantyň ahlak terbiýesi (Germaniýa) baradaky pedagogiki-filosofiki pikirleri oňyn tolkunlaryny Günbatar Europeewropa we bütin dünýä ýaýratmaga başlady. Şeýlelik bilen, täze ylmy ugur - deňeşdirme pedagogikasynyň döremegi üçin obýektiw şertler döredildi. “Bell-Lancaster” ulgamy, Pestaloziniň pedagogikasy, Roussonyň “mugt bilimi”, Kantyň ruhy bilim baradaky pikirleri Europeanewropa derejesinde ulanylyp başlandy. Alymlar deňeşdirme pedagogikasynyň döremegi we ösüşi barada dürli pikirleri öwrendiler.

Deňeşdiriji pedagogika ylymyny esaslandyryjy fransuz publisisti we gözlegçisi Mark Antuan Julen (1775-1848). Deňeşdirilen pedagogikanyň maksatlaryny we wezipelerini kesgitlemek, dürli ýurtlardan degişli materiallary ýygnamak we ulgamlaşdyrmak, bilimiň ösüşinde dünýä tejribesini öwrenmek meselesini aýratyn ylmy gözleg ugry hökmünde aýyrmak meselesini ilkinji bolup gozgady. .

Mark Antuan Julen "Deňeşdiriş pedagogikasynyň işine goşmaçalar" atly makalasynda Şweýsariýa we Fransuz mekdepleriniň pedagogiki tejribesini deňeşdirýär. Soň bolsa oňa Julen Parijski diýip başladylar. Bu at bilen deňeşdirme pedagogikasynyň taryhyna girdi. Onuň pikiriçe, deňeşdirme pedagogikasynyň esasy we esasy meselesi, dürli ýurtlaryň pedagogiki tejribesini öwrenmek arkaly dünýä derejesinde rasional bilim ulgamyny döretmekdir.
Şonuň üçin Julen Günbatar Europeanewropa edebiýatynda "Deňeşdiriş pedagogikasynyň atasy" diýilýär.
Aslynda, ylmy gözlegleriň aýratyn ugry hökmünde bilim ösüşiniň halkara tejribesini öwrenmek meselesini gozgady. Juleniň işleri we gyzyklanmalary giň gerime eýe boldy. 1792-nji ýylda 17 ýaşly ýetginjek diplomatik missiýanyň çäginde Angliýa iberildi. Ol ýerden gaýdyp, Fransiýa bölüminiň içinde rewolýusiýa hökümetiniň agzasy bolýar. 1794-nji ýylda Fransiýada merkezi dolandyryş bilim syýasatynyň netijesinde döredilen "Halk biliminiň ýerine ýetiriji komitetiniň" işine gatnaşdy.
XIX asyryň başynda Julen meşhur publisist hökmünde jemgyýetçilik garaýşynyň, medeniýetiniň we syýasatynyň dürli meselelerine ýüzlerçe makalalar we kitapçalar çap etdi.
Julen Parijskiý Robesperiň tarapdary we işjeň publisisti bolansoň, bilim baradaky pikirleri we gymmatlyklary tebigy ýagdaýda Fransuz rewolýusiýasynyň ideýalaryna we gymmatlyklaryna laýyk gelýärdi. Onuň üçin deňeşdirme pedagogikasynyň ösüşiniň esasy pikiri jemgyýetiň ösüşini we şu esasda halkyň abadançylygyny görkezýärdi. Ösüş ideýasy, jemgyýetiň ädimme-ädim ösmegi we iň pes ýaşaýyş şertlerinden ýokary ýaşaýyş şertlerine çykmagy bolan Fransuz aň-bilim işiniň esasy we möhüm postulasydyr. Munuň üçin ähli serişdeleriň, şol sanda zerur bolsa rewolýusiýa agdarlyşygynyň ulanylmalydygy görkezildi. Iň giň manyda bilim, jemgyýetçilik ösüşiniň tizlenmegi üçin esasy we zerur şert hasaplanýar. Şonuň üçin dürli ýurtlardaky pedagogiki hakykat ilkinji nobatda fransuz rewolýusiýasynyň wekillerini gyzyklandyrdy.
Şol döwürde Europeanewropa ýurtlary üçin umumy bilim nazaryýetini ösdürmek we şonuň bilen medeni ösüş gazanmak birneme täze pikirdi. Bu pikir, jemgyýetiň ösüşiniň esasy gymmaty erkinlik, deňlik we doganlyk hasaplanýan fransuz burgeuaz rewolýusiýasynyň esasy şygary bilen baglanyşykly. Azatlyk, deňlik we doganlyk (fr. Liberte`, E`galite`, Fraternite`) - Beýik Fransuz ynkylaby şygary häzirki wagtda Fransiýanyň milli şygarydyr. Şol döwürde bu şygar fransuz bilimini özgertmegiň esasy pikiri hasaplanýardy. Onuň başlangyjy bilen "Birleşen Milletler Guramasynyň Fransuz jemgyýeti" döredildi. Bu jemgyýetiň Europeanewropanyň taryhy edebiýatynda häzirki zaman halkara guramalarynyň döremegine esas bolandygy bellendi. Julen bilim we terbiýe meseleleri bilen gyzyklandy. 1810-njy ýylda Iwerdan Şestariýada Julen Pestaloziniň bilim alan ýerine baryp görenden soň, pikirlerini çynlakaý goldap başlady.
Julen 1848-nji ýylda aradan çykdy. Onuň isticurnalistik we ylmy mirasy bir asyr töweregi ýatda galmady. Diňe 1935-nji ýylda Pari Parisdäki ikinji el kitap dükanynyň gapdalynda "Deňeşdirilen bilim okuwlary barada deslapky bellikler we oçerkler" (1817) atly kiçijik kitapçasynyň tötänleýin tapylmagy, adynyň halk köpçüliginiň ýatdan çykmagyna päsgel berdi. Işine gyzyklanma bildirdi. Hut şu eserde ilkinji gezek "deňeşdirme bilimi" we "deňeşdirme pedagogikasy" adalgalary agzaldy.
1817-nji ýylda Julen ilkinji bolup “deňeşdirme pedagogikasy” adalgasyny ulanyp, daşary ýurtlarda bilim tejribesini analitiki deňeşdirmegiň netijesinde bilim mazmunyny, usullaryny we bilim teoriýasyny öwrenmek prosesini beýan etdi.
Juleniň pikiriçe, deňeşdirme pedagogikasynyň wezipesi Europeewropada, soňra bolsa bütin dünýäde iň rasional bilim ulgamyny döretmek üçin dürli ýurtlaryň pedagogiki tejribesini öwrenmekdir. Julen, pedagogikanyň oňyn ylma öwrülmegi üçin dürli ýurtlardan subut edilen materiallaryň seljermesine esaslanmalydygyny ýazdy. Dürli subutnamalary ýygnamagyň, tertipleşdirmegiň we tertipleşdirmegiň usullaryny kesgitlemeli. Bu faktorlar bolmazdan, pedagogiki işjeňlik we onuň netijeleri subýektiw, çäkli garaýyşlara, ýaş nesli terbiýelemek bilen meşgullanýan hünärmenleriň pikirine we erkine bagly bolar.
Julen has jikme-jik maglumat almak üçin uly anketany (250-den gowrak sorag) döretdi. Bu anket, mekdebiň işiniň dürli taraplary bilen baglanyşyklydy. Anketany dürli Europeanewropa hökümetlerine ibermegi teklip edýär. Anketanyň käbir soraglary mukdar we subutnamalary ýygnamak üçin niýetlenipdi. (Mysal üçin, sapaklaryň gündelik dowamlylygy, okuw ýyly näçe aýdan ybarat, ekzamenleri tabşyrmagyň tertibi, dürli okuw jaýlarynyň uçurymlaryna haýsy diplom ýa-da şahadatnama berilýär). Ylymda häzirem kynçylyk çekýän has çylşyrymly soraglar bar. Okuwçylaryň aýratyn aýratynlyklaryny nädip göz öňünde tutmaly we kesgitlemeli? Zähmetsöýer, gulak asýan, ýöne kämillik ýaşyna ýetmedik çagalaryň sapagyň dowamynda köp zähmet çekmän sapak alýan başarnykly çagalardan yza galmagy, mekdepden nägileligini duýmaýarmy? ýaly soraglara jogap gözledi.
Julen anketanyň kömegi bilen alnan maglumatlaryň haýsy ýurtlaryň bilim ösüşinde öňde barýandygy, yzda galýanlygy, ösüşe päsgel berýän faktorlar we olary ýeňip geçmegiň ýollary ýaly möhüm meseleleri açar diýip umyt etdi.
Bu pikirleri durmuşa geçirmek üçin pan-Europeanewropaly ylmy we pedagogiki institutyň döredilmelidigini aýtdy. Mugallymlary taýýarlamagy gowulandyrmaga gönükdirilen ylmy gözlegleriň bu okuw jaýlarynda geçiriljekdigi we täze pedagogiki usullaryň tejribe arkaly synagdan geçiriljekdigi çak edildi. Bularyň hemmesiniň deňeşdirme pedagogikasyny döretmek we ähli Europeanewropa ýurtlarynyň bilim tejribesinde üznüksiz ýakynlaşma prosesi üçin esasdygyna ynanýardy. Bu pikirler UNESKO-nyň - Halkara bilim býurosynyň we beýleki halkara guramalarynyň alyp barýan işleriniň netijesinde bir asyrdan gowrak wagtdan soň durmuşa geçirilip başlandy.
Juleniň deňeşdirme pedagogikasy baradaky gözlegleri şol döwürde giňden ýaýramady. Julen Parijskiy dürli Europeanewropa ýurtlarynyň bilim edaralarynda ulanylýan bilim mazmunyny we usulyny deňeşdirmek we toparlara bölmek üçin halkara gözleg merkezini döretmegi teklip edýär. Mundan başga-da, halkara pedagogiki journalurnalyň neşir edilmeginiň zerurdygyny nygtaýar. Onuň pikiriçe, pedagogikanyň täsirli ylym bolmagy üçin dürli ýurtlardaky bilim baradaky çeşmeleriň derňewine esaslanmaly; dürli subutnamalary we faktlary ulgamlaşdyrmak we derňemek (düşündirmek) zerurdyr. Diňe şeýle usul bilen çemeleşilse, bilim işi we netijeleri bilim işleri bilen meşgullanýan adamlaryň garaýyşlary we aýratynlygy subýektiwlikden azat bolar.
Meşhur filosof we Sorbonna professory V. Kousin (1792-1867) Fransiýada täsirli netijeleri gazanan pedagogik syýahatçy boldy. 1830-njy ýylda hökümetiň adyndan birnäçe gezek Prussiýa gitdi we Prussiýanyň bilim ulgamyny öwrendi. Munuň netijesi, Prussiýanyň bilim edaralary, gurluşy we iş usullary baradaky jikme-jik hasabatlarda öz beýanyny tapdy. Hökümet mekdep reformalarynda bu hasabatlarda görkezilen subutnamalardan we netijelerden giňişleýin peýdalandy. Soňra nemes we iňlis dillerine terjime edilen daýylaryň leksiýalary beýleki ýurtlaryň mugallymlary tarapyndan jemleýji hasabaty taýýarlamak üçin nusga boldy.
XIX asyryň ikinji ýarymynda - 20-nji asyryň başynda daşary ýurt bilimini deňeşdirip öwrenmek Fransiýada dowam etdi. 1865-nji ýylda aň-bilim işgäri J. N. Baudouin Belgiýada, Germaniýada we Şweýsariýada başlangyç bilimiň häzirki ýagdaýy barada leksiýa berdi.
Prussiýa bilen bolan söweşde ýeňilenden soň, Fransiýadaky nemes mekdebiniň (1870) tejribesine bolan gyzyklanma artdy. 1880-1890-njy ýyllarda E.Dreýfus-Brissak üç tomdan ybarat "Täze bilimiň deňeşdirme we pedagogiki okuwy" neşir etdi. 20-nji asyrda döredilen eserleriň arasynda Fredeliň iki eserini aýratyn belläp bolýar. Foreign Daşary ýurtlarda mugallymçylyk okuwy ”(1903) we
“Daşary ýurt pedagogikasy” (1910). Bu kitap 9 ýurtda hökmany bilimiň deňeşdirme beýanydyr. Bu, Günbatar ýurtlarynyň mekdepleri (Angliýa, Germaniýa, Italiýa, ABŞ) bilen birlikde Japanaponiýada we Müsürde bilim emele gelişiniň häsiýetli taraplaryny açýan ilkinji iş. Nemes pedagogikasynda pedagogiki deňeşdirmegiň elementlerini görkezmäge synanyşan ilkinji eserler XVIII asyrda peýda boldy. 1784-nji ýylda I. Brinkmanyň "Gadymy we häzirki bilimi deňeşdirmek we haýsysynyň tebigata has laýykdygyny tapawutlandyrmak" eseri neşir edildi. 1790-njy ýylda Freiburg gimnaziýasynyň müdiri F. Heçt "Iňlis we nemes mekdep ulgamlaryny deňeşdirmek" ady bilen latyn dilinde leksiýalar ýygyndysyny neşir etdi.
Mýunhen uniwersitetiniň professory F. Triş (1774-1860) XIX asyrda Germaniýada daşary ýurt pedagogiki meseleleriniň iň uly gözlegçisi. Daşary ýurt saparlarynyň netijesinde pedagogiki resminamalaryň jikme-jik seljermesiniň esasynda "Germaniýada, Gollandiýada, Belgiýada we Fransiýada häzirki zaman umumy bilimiň ýagdaýy" atly 3 tomdan ybarat eser döretdi. Bu eserde deňeşdirilýän elementler gaty aýdyň beýan edilýär. Triş, Gollandiýaly bilimi nemes bilimine meňzeş diýip häsiýetlendirýär we ony öz aýratynlyklary bilen deňeşdirýär. Fransuz we Gollandiýa bilim ulgamlarynyň ortaça bolan Belgiýa bilimini seljermek ýerliklidir. Fransiýa, Angliýa ýa-da Germaniýa mekdepleriniň öz milli häsiýetine eýe bolandyklaryna garamazdan, hristian siwilizasiýasynyň we Europeanewropa medeniýetiniň ýörelgelerine esaslanýan "umumy ruh" bularyň hemmesi bilen baglanyşykly "Europeanewropa bilimi" meselesini gozgady. Europeanewropa halklarynyň we ýurtlarynyň ýakynlaşmagy üçin zerur çeşme bolandygyny nygtaýar.
XIX asyrda döredilen eserleriň arasynda L.Steýniň "Angliýada, Germaniýada, Fransiýada we beýleki ýurtlarda başlangyç we hünär bilimi" (1868) we A. Baumeisteriň "Europeewropada we Demirgazyk Amerikada ýokary bilimiň emele gelmegi" (1897) agzalyp bilner.
ABŞ-da Europeanewropanyň pedagogiki däplerine esaslanýan milli bilim ulgamynyň döremeginde daşary ýurt tejribesine bolan gyzyklanma ýüze çykdy. K. Stow "Europeewropadaky umumy başlangyç bilim barada hasabat" atly işinde dürli ýurtlardaky mekdepleriň ösüş meselesini syýasy ulgam we jemgyýetçilik gurluşy bilen baglanyşdyryp öwrenmäge synanyşdy. ABŞ-da daşary ýurt bilim tejribesini öwrenmek isleýän mugallymlaryň arasynda G. Mann (1796-1859) we G. Bernard (1811-1900) goşantlary. G. Mann ABŞ-nyň döwlet býudjetinden maliýeleşdirilýän mugt hökmany başlangyç bilimi girizmäge başlady. Bu meseläni netijeli çözmek üçin Europeanewropa ýurtlarynyň tejribesini ulanmagyň zerurdygyny aýtdy. Pestaloziniň usullaryny nemes mekdeplerinde amaly taýdan ulanmak bilen gyzyklandy. Europeanewropanyň ýedi ýurduna baryp gördi, mekdep bilim ulgamy bilen jikme-jik tanyşdy we şolaryň esasynda leksiýa taýýarlady. Onuň leksiýalary jemgyýet tarapyndan gowy garşylandy we hökümetiň mekdep biliminiň geljegi barada karar kabul etmegine belli bir derejede täsir etdi. Mann Massaçusets ştatynyň bilim geňeşine başlyklyk etdi.
Hut şu ştatda ABŞ-da ilkinji hökmany bilim kanuny kabul edildi. 1853-nji ýylda Mann "Amerikan bilim Journalurnaly" -ny esaslandyrdy. Bu magazineurnalda milli meseleler daşary ýurt tejribesi bilen deňeşdirilende düşündirildi. Şeýle hem, meşhur alym G. Bernard Europeanewropa ýurtlaryna "pedagogiki syýahat" gurady we daşary ýurt bilim tejribelerini jikme-jik öwrendi. Mekdep syýasaty, merkezi we ýerli bilim dolandyryş edaralarynyň işi we guramaçylygy ýaly meselelere aýratyn üns berdi. Pedagogiki esasda
"Halk bilim ulgamy, statistika we dürli ýurtlarda hasaba alyş" atly iki tomdan ybarat monografiýasy meşhur boldy. 1867-nji ýylda ABŞ-da Federal bilim býurosy döredildi. Bernard bu býuronyň ilkinji başlygy wezipesini ýerine ýetirdi we iňlis, nemes we fransuz mekdepleriniň işleri bilen tanyşmak üçin Amerikan pedagoglarynyň Europeewropa syýahatyny guramaga kömek etdi. 1898-1899-njy ýyllarda Dj Rassel Kolumbiýa uniwersitetinde deňeşdirme pedagogikasy boýunça leksiýa okady. Soň bolsa, diňe bir mekdep däl, eýsem bilim ulgamynyň beýleki bölekleri hem birnäçe gözleglerde gözleg obýektine öwrüldi.
M. Sedler dürli ýurtlarda bilimiň ösüşine täsir edýän faktorlaryň derňewini dowam etdirdi we çuňlaşdyrdy. Mekdepdäki bilimiň durnukly ösüşine täsir edýän faktorlary: ykdysadyýeti, döwlet ulgamyny, ybadathana we maşgalany, iňlis grammatika mekdebiniň, fransuz liseýiniň we nemes gimnaziýasynyň arasyndaky meňzeşlikleri we tapawutlary beýan edýär. bu faktorlar.
1900-nji ýylda "Halk bilimi: Daşary ýurt bilim ulgamy bilen tanyşmagyň amaly gymmaty näme" atly kitaby neşir edildi:
Sedleriň başlangyjy bilen 1894-nji ýylda Londonda iňlis we daşary ýurt mekdepleriniň ösüşi barada maglumat ýygnamak, täze makalalary we kitaplary düzmek we seljeriş resminamalaryny taýýarlamak üçin ýörite edara döredildi. Bu resminamalar we materiallar, 1902-nji ýylda kabul edilen we birnäçe onýyllyklaryň dowamynda ýurduň orta biliminiň gurluşyny kesgitleýän Mejlis kanunynyň mazmunyna ep-esli täsir etdi.
M. L. Rodionow Russiýada deňeşdirme pedagogikasynyň ilkinji gözlegleriniň XIX asyryň ahyrynda we 20-nji asyryň başynda ýüze çykandygyny görkezýär. K. D. Uşinskiniň we L. N. Tolstoýyň käbir eserlerine goşulyp bilner. Bularyň ikisi hem Europeanewropanyň bilim ulgamyny seljerýärler we rus bilim tejribesine ulanmak üçin möhüm çemeleşýärler. Uşinskiý Russiýanyň milli bilim ulgamynyň ileri tutulýan ugurlaryna ünsi çekdi we rus mekdepleriniň tejribesinde diňe Europeanewropanyň bilim ulgamyndan aýry aýry elementleriň ulanylyp bilinjekdigini aýtdy. Tolstoý, döwlet mekdebiniň berk goldawçysy hökmünde Europeanewropanyň bilim ulgamynyň doly ulanylmagyna garşy. Rus bilim ulgamy üçin peýdaly käbir elementleriň olardan alnyp bilinjekdigini görkezýär.
Uşinskiý birnäçe eserinde Fransiýa, Angliýa, Germaniýa, Şweýsariýa, Demirgazykdaky jemgyýetçilik bilimi barada “Şwestariýanyň üsti bilen pedagogiki syýahat,“ Zähmet saparyna hasabat ”, North Demirgazyk Amerikadaky mekdep özgertmeleri, esasanam“ Umumy bilimiň milletçiligi barada ”ýazdy. Amerika, bilim edaralarynyň işiniň we usullarynyň aýratyn taraplaryny jikme-jik görkezmäge synanyşdy.
Uşinskiý fransuz bilim ulgamyny öwrendi we oňa tankydy baha berdi. Merkezleşdirmegiň we administratiw birmeňzeşligiň bardygyny aýtdy. Onuň pikiriçe, fransuz bilim edaralarynyň merkezleşdirilmegi iň soňky derejä ýetdi. Diňe bir öwreniş ýagdaýy beýlekisini gaýtalaman, eýsem hemmesi tertipli harby bölüm ýaly bir tertibe eýerýär. Fransiýanyň Halk bilim ministrligi her ýyl öz garamagyndaky bilim edaralaryna akademiki dersler programmasyny hödürleýär. Diňe şu ýyl okalmaly ýazgyny kesgitlemek bilen çäklenmän, haýsy sahypalaryň terjime edilmelidigini we haýsy ýatda saklanmalydygyny hem belleýär. Ministrligiň meýletin işgäriniň sagadyna görä, şu sagatda, Fransiýanyň ähli grammatika mekdeplerinde Seseronyň işiniň takyk sahypalary edil şol bir düşündiriş esasynda terjime edilýär ýa-da okalýar (düşündirişler ministrlik tarapyndan hem tassyklanýar). On müňlerçe okuwçynyň bu mowzukda düzme ýazýandyklaryny ynam bilen aýtmak aňsat. Bu, Uşinskiniň Fransiýada taryhy mirasa öwrülen jemgyýetçilik bilim ulgamyna beren bahasydy. Uşinskiý fransuz pedagogikasynyň ruhy terbiýe bilen baglanyşykly taraplaryna tankydy baha berýär. Ambisiýa mekdep durmuşyny guramakda goldanýar. Fransuz pedagogikasy okuwçylaryň arasynda ýaramaz bäsdeşlik we biperwaýlygy güýçli leňňer hasaplady we onuň bilen işledi.
Bu maksat bilen, fransuz alymlary köp ajaýyp gural oýlap tapdylar: kursantlara sargyt hödürleýärler, wezipe berýärler we adyny gazetde çap edýärler.
Şeýlelik bilen, XIX we XX asyryň başynda Günbatar ýurtlarynyň we rus pedagoglarynyň milli we daşary bilim ulgamynyň ýagdaýy barada subutnamalary ýygnamaga we başlangyç derňewlere gönükdirilen gözlegleriň göwrümi giňeldi. Thisöne bu meseläni çözen awtorlaryň köpüsi muny esasy iş hökmünde hasaplamadylar.
XIX asyryň ikinji ýarymynda (1870-1900) dünýäniň birnäçe ýurdy hökmany bilim barada hökümet karary berdi.
Maksat, bilim mazmuny taýdan Günbatarda birmeňzeş mekdeplerdir
Şol bir wagtyň özünde, ýurduň milli aýratynlyklaryny has aýdyň görkezýän döwlet we şäher häkimýet mekdepleri peýda bolup başlaýar.
Dünýäniň dürli ýurtlarynda bilim ulgamynyň meselelerine bolan gyzyklanma we mekdebi deňeşdirip öwrenmegiň zerurlygy artýar. XIX asyryň ahyryna deňeşdirme pedagogikasynyň käbir teoretiki esaslary we amaly wezipeleri, hususan-da, öz ýurduňyzda bilim ulgamyny gowulandyrmak üçin peýdaly tejribe toplamak üçin daşary ýurt pedagogiki tejribelerinden materiallary ýygnamak we ösdürmek, oňyn taraplaryny ýazmagyň meselelerini kesgitleýär. XIX asyryň ikinji ýarymynda Europeewropada halkara gözleg merkezleri, muzeýler ýa-da institutlar döredildi, olar öz ýurtlarynda we daşary ýurtlarda bilim we okuw barada maglumat materiallaryny we statistiki maglumatlary ýygnaýarlar, ösdürýärler we ýaýradýarlar. XIX asyryň ahyrynda, Türk we Awstro-Wengriýa imperiýalarynyň toparynyň agzalary bolan pedagoglaryň gözlegleri özboluşly häsiýete eýe boldy. Bu mugallymlar slawýan halklaryny birleşdirmäge we mekdep arkaly milli azatlyga kömek etmek islediler.
Deňeşdiriji pedagogikanyň ösüşiniň üçünji basgançagy ösüş tapgyrydyr. XX
asyryň başyndan XX asyryň 60-njy ýyllaryna çenli.
Bu döwürde daşary ýurt deňeşdirme pedagogikasy gaty çalt ösüp başlady. Deňeşdirilen pedagogika dürli sosial ulgamlary bolan ýurtlaryň arasyndaky sosial-ykdysady we syýasy gapma-garşylyklary görkezýärdi. Daşary ýurtlardan gelen mugallymlar öz ýurtlaryndaky mekdepleriň ösüşine has ünsli gözegçilik edip başladylar.
Olaryň köpüsi deňeşdirme pedagogikasyny öz ugry hökmünde kabul etdiler. Umumy bilimiň ösüşi we hökmany bilim derejesiniň giňeldilmegi we ýokarlanmagy, dürli ugurlar, görnüşler, derejeler, mekdepleriň ösüşi, bilim usullaryny kämilleşdirmegiň zerurlygy Europeewropanyň we Amerikanyň köp ýurtlary üçin birnäçe umumy meseläni öňe sürdi. .
Deňeşdirme pedagogikasy boýunça gözleg geçiren, dünýäniň dürli ýurtlarynda we sebitlerinde bilim we pedagogiki teoriýany taryhy nukdaýnazardan öwrenýän Amerikaly alym Pol Monro, milli bilim ulgamlaryna bilimiň we jemgyýetçiligiň terbiýesiniň aýratyn taraplaryna aýratyn üns berýär. . Monronyň hyzmaty, bilime we terbiýe meselesine dürli çemeleşmeleriň gazananlaryny we kemçiliklerini deňeşdirmek we seljermek, bilimiň maksatlaryny we gymmatlyklaryny tapawutlandyrmakdyr. 1911-1913-nji ýyllarda ABŞ-da döredilen ilkinji bilim ensiklopediýasynyň ylmy redaktory boldy.
Deňeşdiriş gözlegleriniň ösüşi dürli jemgyýetçilik-syýasy we ykdysady ulgamlardaky güýçli üýtgeşmelere we gapma-garşylyklara gabat geldi. Bu döwürde deňeşdirme pedagogiki gözlegleri bilen meşgullanýan guramalaryň torlary ep-esli giňeldi. Netijede, Halkara bilim býurosy döredildi we deňeşdirme pedagogikasy boýunça gözlegleri optimizirlemek merkezi hökmünde işe başlady. Şeýle hem, ýörite halkara döwürleýin neşirler: “Halkara bilim we okuw ýyly” uc Bilim ýyllyk (ABŞ), “Halkara pedagogika Journalurnaly (Germaniýa) we deňeşdirme pedagogika usulyýeti we I.Kendel, P.Monro, V.Rassel (ABŞ) , N. Hens (Angliýa), F. Şnaýder (Germaniýa), P. Rosselo (Şweýsariýa) çynlakaý meşgullandy.
1917-nji ýyldaky Rus rewolýusiýasyndan soň Russiýanyň basyp alan ýurtlarynda deňeşdirme pedagogikasy ösüp başlady. Halk bilim komissarlygynyň ulgamynda işlän mugallymlar topary daşary ýurt pedagogiki teoriýasyny we mekdep tejribesini öwrenip başlady. Bu derňewiň esasy maksady daşary ýurtlardaky mekdep bilim ulgamydy. Bu wagta çenli pedagoglar we halk köpçüligi üçin dürli pedagogiki magazinesurnallar çap edilip başlandy. Im Başlangyç bilim (acNachalnaýa shkola‖), acher Mugallym (chUçitel‖),
Education Bilim üçin nurnal (urnal dlya vospitaniya) we beýlekiler. Daşary ýurt bilim ulgamynyň derňewi baradaky makalalar "Täze mekdebe barýan ýol" inurnalynda yzygiderli çap edilýärdi.
Şol döwürde pedagoglaryň "bilim" sözüni köp we ýygy ulanýandygyny bellemelidiris. Häzirki zaman pedagogiki leksikada bu söz seýrek ulanylýar. Bilim düşünjesi, şol döwürde täze jemgyýetçilik kemala gelen döwlet üçin gaty zerur bolan bilim we bilim ýaýratmak manysynda ulanylýar. Sebäbi şol döwürde ilatyň aglaba bölegi, ulular ýaly sowatsyzlyk derejesi ýokarydy. Şonuň üçin bilim dolandyryşy bilen iş salyşýan komissariata (häzirki ministrlik bilen manydaş) Halk bilim komissariaty diýilýär.
XIX asyryň ikinji ýarymynda meýdana gelen aň-bilim hereketiniň mirasdüşerleri hökmünde görkezen rus, azerbaýjan, tatar we beýleki doganlyk halklaryň pedagogikleriniň ideýalaryny we okuw kitaplaryny öwrenip, tutuş ýurtda uly abraý gazandy. ýurduň mekdeplerinde giňden ýaýramaga höwes. Uzak wagtlap dowam eden Hija usulynyň ýerine, Türküstanda açylan rus we tatar mugallymlarynyň ýolbaşçylygyndaky özbek mekdeplerinde ulanylýan usullary ulanyp, Sawtiýa usulynda bilim guradylar we okuw kitaplary döretdiler. 20-nji asyryň başynda biziň ýurdumyzda täze bilim ulgamy çaltlaşdyryldy, özbek intellektuallary daşary ýurt pedagogiki tejribesini öwrenmäge uly üns berdiler. Economicurduň kyn ykdysady ýagdaýyna garamazdan, mugallymlar we mugallymlar okuwçylary täze düşünjeler we bilim pudagyndaky hakyky üýtgeşmeler bilen tanyşdyrmak maksady bilen daşary ýurda syýahatlary üçin pul ýygnadylar. Özbek mekdebiniň tejribesine käbir günbatar didaktiki täzelikleri girizmek synanyşyklary boldy. Bu synanyşyklar elmydama üstünlikli bolmady, ýöne bilimiň abstrakt tebigatyny ýeňip geçmek we mekdeplerinde okuw prosesini işjeňleşdirmek üçin daşary ýurt tejribesini ulanmak islegini görkezdi.
Mahmudhoja Behbudi, Munawvar Kori, Sadriddin Aýini, Fitrat, Çolpon, Abdulla Kadiri, Abdulla Awloni, Hamza, Gazi usunus, Hürşid we beýleki intellektuallar täze mekdepleriň giň ulgamyny döretmekde medeniýet we bilim pudagynda höwes görkezdiler. işjeňdi.
1906-njy ýylda aňly adamlar "Taraqqi" atly gazet çap etmek bilen öz pikirlerini wagyz edip başladylar we gysga wagtyň içinde dünýäde "Hürşid" we "Şuhrat" ýaly täze gazetler peýda boldy. 1922-1923-nji ýyllarda Buhara Halk Respublikasynyň bilim gözegçisi hökmünde Fitrat ähli Özbek, Täjigistan we beýleki milletleriň çagalary üçin mekdep açmak, talyplar üçin usulyýet gollanmalaryny taýýarlamak ugrunda uly işler etdi. Aýal mekdepleriň sanyny köpeltmäge we aýallary bilime çekmäge aýratyn üns berdi.
Şol ýyllarda Fitrat Buhara Halk Respublikasyndan talyplary Europeewropanyň ösen biliminiň, ylym we tehnologiýasynyň syrlaryny öwrenmek, täze Halk Respublikasynda bilim we medeniýeti ösdürmek üçin ýerli milli işgärleri taýýarlamak üçin Germaniýa we Türkiýä iberdi. Buhara. Türküstan. inisiatorlaryndan biri boldy. Şol bir wagtyň özünde Buhara Halk Respublikasynyň başlygy Faizulla Hojaýew, Türküstan Sowet Respublikasynyň ýolbaşçylary Turar Riskulow, Abdulla Rahimboýew, Nazir Torakulow, Buhara we Daşkent, Samarkand we Fergana, Hojand we Hywa, Sattar Jabbar. . , Saýidali Hoja, Maryam Soltanmuradowa, Haýriniso Majidhonowa, Saida Şerahmadyň gyzy Ahmad Şukri, Ahmadjon Ibrohimow ogul-gyzlaryny Germaniýa okamaga iberýär. Olaryň ýagdaýyndan, maddy we ruhy, terbiýeçilik işlerinden habarly. Germaniýadaky özbek talyplary “Komak” atly özbek magazineurnalyny neşir edýärler.
Theurtda alnyp barylýan syýasat sebäpli özbek halky öz taryhyny, milli däp-dessurlaryny, ähliumumy adamzat gymmatlyklaryny öwrenmek we öwrenmek mümkinçiliginden mahrum edildi. Milletiň ykbaly we bilimiň ösüşi üçin janyny pida eden Abdurauf Fitrat, Munawwar Kori Abduraşidhanow, Elbek, Otajon Haşimow, Şakir Süleýman, Çolpon, Abdulla Kadiri jezalandyryldy. Osman Nasir, Botu we beýlekiler Sibire sürgün edildi.
Türküstanda bolup geçen döwlet agdarylyşygy bilimiň, sosial ulgamyň we önümçiligiň möhüm ösüşinde möhüm rol oýnady. Inurtda köp sanly intellektual peýda boldy we sowatsyzlyk ýok edildi. Timeöne wagt gelende, oktýabr aýyndaky döwlet agdarylyşygynyň ýurtda öňki Sowet Soýuzynyň durmuşa geçirilmeginde möhüm ähmiýete eýe bolandygyna garamazdan, Özbekiň milli gymmatlyklaryny pese gaçyrmaga, milli halky ruslaşdyrmaga we ruhy taýdan synanyşyk edilendigini bellemelidiris. ýitip barýar., taryhymyzy aýak astyna almak synanyşyklarynyň bardygyny hiç kim inkär edip bilmez. Sebäbi her bir millet öz milleti, gymmatlyklary we medeniýeti bilen beýikdir. Özbek halkynyň bu beýikligi ençeme ýyllap rus basybalyjylygy astynda aýak astyna alyndy. Indi garaşsyzlyk sebäpli ýitirilen ähli milli we ruhy baýlyklarymyzyň we gymmatlyklarymyzyň dikeldilýändigine şükür edeliň.
Daşary ýurt mugallymlarynyň we alymlarynyň öňki Sowet Soýuzyna we Sowet mugallymlarynyň daşary ýurtlara eden saparlary, mekdep tejribesi we daşary ýurtlaryň pedagogiki teoriýasy bilen tanyşmak üçin möhüm ähmiýete eýe boldy. Bu döwürde Sowet pedagogikasynyň ösmegine uly täsir edipdir. 20-nji asyryň 30-njy ýyllarynda dünýäniň dürli ýurtlaryndan köp mugallym we psiholog öňki Sowet Soýuzyna baryp gördi. Olaryň arasynda häzirki zaman Amerikan biliminiň nazary esaslaryny döreden meşhur Amerikaly alym, pedagog, psiholog, teoretik we tejribeçi Jon Dew bar. Bütindünýä jemgyýetiniň bilim ulgamyny kämilleşdirmek we döwrebaplaşdyrmak maksady bilen häzirki döwürde-de ähmiýetini ýitirmedik birnäçe eseri we makalalary rus diline terjime edildi.
Şol döwürde P.F.Kapterew, P.G. Mijuýew, A.P.Pinkewiç we başga-da birnäçe rus alymlary daşary ýurt pedagogiki tejribesiniň seljermesi we gözlegleri bilen baglanyşykly gözlegler bilen meşgullandylar. Şeýle hem, A.P.Pinkewiçiň redaksiýasynda “Daşary ýurt pedagogikasynyň býulleteni” neşir edildi.
A.P.Pinkewiç Amerikanyň, Fransiýanyň, Germaniýanyň, Awstriýanyň we beýleki ýurtlaryň pedagogiki meselelerini deňeşdirip seljermek bilen birlikde rus biliminiň meselelerini öwrendi. Mundan başga-da, sosial gurşawyň meselelerine we ondaky üýtgeşmeleriň ýaş nesliň terbiýesine edýän täsirine aýratyn üns berdi. P.F.Kapterew ähliumumy gymmatlyklaryň adamlaryň we milli gymmatlyklaryň jemlenýändigini we islendik jemgyýetiň sosial ýagdaýyna görä tebigy taýdan tapawutlanýandygyny aýtdy. Şol sebäpli, onuň pikiriçe, dürli ýurtlarda bilim ulgamynyň umumy, ähliumumy taraplaryny öwrenmek we beýleki halklaryň akyl aýratynlyklaryna garamazdan ulanmak mümkin. Bu nukdaýnazardan seredeniňde, onuň pedagogiki garaýyşlary kosmopolit häsiýete eýe bolupdyr. P. D. Mijuew Günbatar Europeanewropa, Amerikan we Aziýa bilimi boýunça köp eseriň awtory. Giňişleýin gözleg geçiren mugallym. P. D. Mijuew tanymal daşary ýurtly mugallymlaryň işini seljerdi we jemledi, daşary ýurt biliminiň meselelerine degişli birnäçe makalalary we kitaplary neşir etdi. P. D. Mijuewiň gyzyklanýan ugry Germaniýa, Fransiýa, Şwesiýa, ABŞ, Angliýa, Norwegiýa we beýleki ýurtlaryň bilim ulgamyny öz içine alýar.
Deňeşdiriji pedagogikanyň ösüşiniň bu tapgyrynda özboluşly bir tarapyň - bu iki syýasy ulgamyň (sosialistik we kapitalistik) ideologiki garşylygy aýdyň görkezilendigini bellemelidiris. Bu bolsa öz gezeginde bilim ulgamlarynyň mazmunyna täsir etdi. Bu gapma-garşylyk 1929-njy ýyldan başlap has ýitileşdi. Şondan soň berk senzura gadaganlyklary daşary ýurtlaryň bilimi barada obýektiw maglumatlaryň gözleginiň we neşir edilmeginiň öňüni aldy. Daşary ýurt bilimini öwrenen käbir alymlaram repressiýa edildi (A.P. Pinkewiç).
Halkara derejesinde pedagogiki alymlaryň zerurlygy sebit we halkara derejesinde tapawutlanýar
ylmy gözleg guramalarynyň döredilmegine sebäp boldy. Kolumbiýa uniwersitetiniň (ABŞ) pedagogika kollejiniň ýanyndaky Halkara instituty, 1925-nji ýyldan bäri Berlindäki Daşary ýurt pedagogika bölümi we Merkezi bilim institutynyň mekdebi ylmy gözlegleri we amaly işlerini güýçlendirdi. Döwürleýin neşirler çap edildi. Kolumbiýa institutynyň Amerikan bilim kitaby 1934-nji ýyla çenli nemes, iňlis we fransuz dillerinde neşir edildi. Ern Halkara pedagogiki Journalurnal (Germaniýa) we başgalar. Ylmy konferensiýalar we seminarlar Europeewropada we Amerikada guraldy. Dürli ýurtlardaky bilim ulgamy bilen tanyşmak üçin daşary ýurtlara syýahatlar, halkara ýygnaklary we daşary ýurt mekdebinde okamagyň beýleki görnüşleri giňden ösdürildi. Deňeşdiriji pedagogiki gözlegleriň amaly meselesi giňeldi. Deňeşdirme gözleg işleri çuňlaşdy we maksada tarap ugrady. Countriesurtlaryň medeni-taryhy we durmuş-ykdysady şertleri sebäpli deňeşdirme pedagogikasy 20-nji asyrda garaşsyz pedagogika ugruna öwrüldi. Deňeşdiriji pedagogika teoriýasy bilen baglanyşykly birnäçe eser çap edildi. Europeanewropa we Aziýa ýurtlarynda halk rewolýusiýalarynyň ýeňmegi, sosialistik ýurtlaryň garaşsyzlygynyň yglan edilmegi halk bilim ulgamyna täsir etdi.
1945-nji ýylda Pari Parisde Birleşen Milletler Guramasy (ESUNESKO) döredildi. Halkara pedagogika pudagyndaky gözlegler üçin zerur maglumatlar köpeldi. Dünýä ýurtlarynda bilimiň ýagdaýy barada bir ýyllyk kitap çap edilip başlandy. Deňeşdiriş pedagogikasynyň meseleleri boýunça halkara konferensiýa guraldy. 1956-njy ýylda ABŞ-nyň Deňeşdiriş pedagogikasy jemgyýeti döredildi. Londondaky Deňeşdiriji pedagogika jemgyýeti döredildi we wezipeleri kesgitlenildi.
Ikinji jahan urşundan soň ABŞ-da deňeşdirme bilim jemgyýeti bu ugur bilen baglanyşykly meseleleri öwrenip başlady. Şeýle guramalar aşakdakylary öz içine alýar: Londondaky Europeanewropa deňeşdirme pedagogika jemgyýeti, Beýik Britaniýa, FRG, Belgiýa, Ispaniýa, Awstriýa, Kanada we Japanaponiýa bölümleri, Gamburgdaky pedagogika instituty, Salzburgdaky deňeşdirme pedagogika instituty (Awstriýa) , Kýuşu uniwersitetiniň deňeşdirme pedagogika instituty we Döwlet pedagogiki gözleg instituty (Japanaponiýa) we başgalar. Bu döwürde Europeanewropanyň deňeşdiriji pedagogika jemgyýetiniň geňeşi we Bütindünýä deňeşdiriji pedagogika jemgyýeti işjeň iş alyp barýar we gurultaýlar gurnaýar. Birnäçe halkara alsurnal: “Deňeşdiriji pedagogika”, “Deňeşdiriji pedagogika barada maglumat”,
"Bilim dünýäsi" ýaly kitaplar çap edilip başlandy.
Deňeşdiriji pedagogikanyň ösüşiniň dördünji basgançagy krizis tapgyrydyr (60-njy ýyllardan 20-nji asyryň 80-nji ýyllary).
Deňeşdiriş gözlegleriniň ösüşiniň bu basgançagy, jemgyýetiň zerurlyklary bilen bilimiň netijeleriniň arasyndaky gapma-garşylyklaryň pedagogikanyň ylmynda we tejribesinde ýüze çykan döwrüne gabat gelýär. 1968-nji ýylda ESUNESKO-nyň Halkara bilim meýilnamalaşdyryş institutynyň müdiri Filip Kombs "Bilim krizisi" atly eser ýazdy. Bu iş dünýä jemgyýetçiligi we pudak hünärmenleri tarapyndan ykrar edildi. Authorazyjy bu kitapda global bilim krizisiniň düýp manysyny açdy.
Onuň pikiriçe, bu iş ösen ýurtlaryň köpüsine degişlidir. Eseriň meşhurlygy, Coombs-iň jemgyýetçilik durmuşynda belli bolan problemalary anyk görkezendigi bilen kesgitlenýär. Bu problemalara "hippiler", "jynsy ynkylap", "aýallar hereketi" we beýleki jemgyýetçilik hakykatlary diýilýän ýaşlar hereketiniň giňelmeginde syn edilip bilner. Bularyň hemmesi häzirki düzgünlere, däp-dessurlara garşy ýaş nesliň mysalydy. Peopleaşlar ene-atalarynyň jemgyýetçilik tejribelerini we gymmatlyklaryny öwrenmekden ýüz öwürýärler. Bu ýagdaý, bilim we okuw pudagynda deňeşdirme häsiýetli gözlegleriň sanynyň ep-esli artmagyna sebäp boldy.
Bu döwrüň başynda öňki SSSR-iň çägindäki respublikalaryň bilim ulgamy üçin ýokardaky şertleriň berjaý edilmändigini bellemek gerek. Emma "gaýtadan dikeldiş" başlansoň, Sowet bilim ulgamy krizisde boldy we Europeewropanyň ýakyn ýurtlarynda ýokardaky ýagdaýyň käbir elementleri peýda bolup başlady.
Geçen asyryň 60-70-nji ýyllarynda bilim ulgamyny täze derejä çykarmak, ylym we tehnologiýa pudagynda üstünlik gazanmak üçin zehinli işgärler saýlandy we öňdebaryjy ylmy merkezlerde we bilim edaralarynda tejribelerini ýokarlandyrdy. birnäçe oňyn işler edildi. Netijede, özbek alymlary ýadro fizikasy, biotehnologiýa, alkaloid himiýasy, pagtany ösdürmek ýaly birnäçe ugurda ep-esli ösüş gazandylar we şoňa laýyklykda öz ylmy mekdeplerini döretdiler.
Deňeşdiriş pedagogikasynyň ösüşiniň bäşinji tapgyry integrasiýa tapgyrydyr (20-nji asyryň 80-nji ýyllaryndan şu güne çenli).
“Integrasiýa - dürli bölekleri bir ulgama birleşdirmek we sazlaşdyrmak prosesi. Bu düşünjäni medeniýetler arasyndaky gatnaşyklara ulansak, dürli milli medeniýetleri uniwersal medeniýetiň töwereginde birleşdirmek prosesi diýip bileris.
Integrasiýa tapgyrynyň özboluşlylygy globallaşma we häzirki zaman biliminiň ösüşine täsiri bilen häsiýetlendirilýär.
Globallaşma, ilkinji nobatda, durmuş depgininiň deňeşdirip bolmajak tizlenmesini aňladýar. Häzirki wagtda häzirki zaman maglumat pudagyndaky işler şeýle bir intensiw, şeýle çalt welin, indi öňküsi ýaly oňa biperwaý seredip bolmaz: hawa, bu waka bizden uzakda bolup geçdi, onuň biziň bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Şeýle keýp alan halkyň ýa-da milletiň ösüşden ýüzlerçe ýyl yzda boljakdygy şübhesiz. Häzirki wagtda ideologiki poligonlar ýadro poligonlaryndan has güýçlidir. Adamy hemişe habardar bolmaga çagyrýan zat, eger harby, ykdysady, syýasy basyş bar bolsa, ony duýup, görüp, öňüni alyp bolar, ýöne ideologiki basyş, onuň netijelerini we netijelerini çalt ýeňip geçmek gaty kyn. Globallaşma prosesiniň çaltlaşdyrýan faktorlaryndan biri internetdir. Bilim pudagynda täsirli çäreleri geçirmek, bäsleşige ukyply işgärleri ýetişdirmek, häzirki zaman tehniki enjamlaryny iş ýüzünde ulanmak üçin dürli ösen ýurtlar bilim pudagyndaky täzelikleri we internetiň ähmiýetini elmydama bilýärler. gysga wagtyň içinde maglumat alyşmak nukdaýnazaryndan deňeşdirip bolmaýar.
Häzirki köpçülikleýin globallaşma şertlerinde diňe bir bilimi däl, eýsem medeni, kinematografiýa, aýdym-saz, sungat ýaly adam ruhunyň emele gelmegi we ösmegi, milli mentalitetini gorap saklamak bilen, gowy terbiýe bermäge mümkinçilik berýär- ösen ýaşlar. Muny Günbatar we Gündogar sebitlerinde häzirki wagtda ösen iki ýurduň - Germaniýanyň we Japanaponiýanyň mysalynda aýdyň görüp bileris.
Nemes halky adamzadyň umumy bähbitlerini özünde jemläp, bu tejribeleri ýurduň ösüşiniň esasynda goýup bilendigi sebäpli, nemes halky XIX asyryň birinji ýarymynda yza galan ýurtdan Europeanewropanyň awangardyna öwrüldi. asyryň ahyrynda ösüş. Nemes halkynyň ýene bir häsiýeti, işlerini maksadyň laýyklygyna gönükdirmek ukybydy we köp zähmet zerarly şeýle ýokary ösüşe ýetip bildiler.
Xaponiýa XIX asyryň soňky çärýeginde dünýewi ösüş ýoluna giren hem bolsa, döwlet ideologiýasynda gündogar awtoritarizm elementleri berk saklanyp galypdyr, şintonyň bähbitlerini görkezýän ýeke-täk ideologiýa öwrülmeginiň netijesinde görüp bileris. tutuş ýapon halky we imperatoryň hudaýlaşdyrylmagy. Biz merkezleşdirilen güýç ulgamynyň emele gelşinde görýäris we bu Japanaponiýanyň 20-nji asyryň ortalaryna çenli dünýewi, demokratik döwlet hökmünde döremegine päsgelçilik döredýär.
Developmentaponiýanyň dünýä ösüşinde häzirki ornuna eýe bolmagy üçin iň möhüm faktor, onuň milli ruhunda we milli däp-dessurlarynda şöhlelenmegidir. Milletiň häzirki ýagdaýy, milli aňyň we pikiriň mazmunyna we onuň dünýä ösüşine laýyklyk derejesine baglylykda kesgitlenip bilner.
Şonuň üçin milli alamatlar, däp-dessurlar, däp-dessurlar we dabaralar dünýä ösüşiniň kriteriýalaryna näderejede laýyk gelýändigi we milletiň ösüşiniň esasy hökmünde goýulýar. Şonuň üçin islendik millete mahsus däp-dessurlar hökmany suratda milli miras düşünjesine girýär. Emma bu milli mirasyň milletiň mundan beýläkki dünýä ösüşine hyzmat edip biljek bölegine milli gymmatlyklar hökmünde hormat goýulmalydyr.
Özbek halky Germaniýanyň we Japanaponiýanyň tejribelerini jemläp, global ösüşiň binýadyny döretmegiň iň uly maksadyny kesgitlänsoň, ähli adamlaryň bir beden we jan hökmünde işlemegi we hereket etmegi zerurdyr.
Bilimi özgertmek we ösdürmek esasynda milli garaşsyzlyk ideýasynyň kesgitli bir hadysa däl-de, eýsem ata-babalarymyzyň we adamzadyň iň göreldeli üstünliklerinden iýmit alýan durmuş beriji hadysadygyny görmek bolýar.
Mekdep we pedagogiki meseleler biziň ýurdumyzda, bütin dünýäde bolup geçýän wakalardan aýratyn ara alnyp maslahatlaşylyp bilinmez. Europeewropanyň we Gündogaryň, Nearakyn we Eastakyn Gündogaryň bazar ykdysadyýetine geçmegi, demokratik üýtgeşmeler, täze syýasy pikirlenmäniň döremegi, gepleşikler we şertnamalar arkaly döwletlerdäki içerki we daşarky dawalary çözmek, sosial we maddy medeniýetiň ösüşi; planetamyzda. täze tapgyra gadam basandygyny görkezýär. Jemgyýet we tebigy gurşawda adam barlygynyň deňagramlylygynyň durnuksyzlygy, tebigata ýükleri ahyrsoňy artýar we tebigata bolan garaýyş şeýle dowam etse, tutuş ýeriň biosferasynda katastrofiki üýtgeşmeleriň boljakdygyny aňladýar.
Jemgyýetçilik gözleglerini umumylaşdyrmak arkaly tebigatyň we jemgyýetiň özara baglanyşygyny jikme-jik öwrenmek zerurdyr.
Häzirki wagtda birnäçe halkara meselelerine çözgüt tapjak mekdep
pedagogika ylymyna täzeçe çemeleşmeli, bütin dünýäde adam hukuklarynyň ýokary derejesini ykrar etmeli, halklaryň intellektual baýlygy dünýä jemgyýetçilik ylymlarynyň we tehnologiýalarynyň ösmeginde güýçli faktor bolmaly we innowasiýa çemeleşmeli. bilimi ösdürmeli. Jemgyýetiň täzelenişiniň häzirki döwründe mekdep bilimini demokratiýalaşdyrmak, adamlaşdyrmak we gatlaklaşdyrmak ugrunda birnäçe özgertmeler amala aşyrylýar.
Mekdebi täzeden gurmagyň ýörelgeleriniň durmuşa geçirilmegi hemişe islenýän netijäni bermeýär, käwagt belli bir gapma-garşylyklara sebäp bolýar. Demokratiýalaşmagyň ýerine, özbaşdaklyk, tertip-düzgüni gowşatmak, bilimiň hiliniň peselmegi, klassifikasiýa ýerine dar ugurly maşklara aýratyn üns bermek, käbir dersleri goldamak we beýleki dersleri goldamak bolmaz. Netijede, okatmakda we terbiýelemekde bidüzgünçilikler bolup biler we umumy bilim derejesi peselip biler.
Amaldan belli, bilimiň häzirki meselelerini çözmek üçin halkymyzyň medeni mirasyny öwrenmeli we daşary ýurt tejribelerini öwrenmeli. Şonuň üçin ýokary okuw jaýynda pedagogika ylmynyň strategiki ugurlary: bilimde pedagogiki mirasy öwrenmek we häzirki döwürde bilim bilen deňeşdirmek; mugallymlaryň amaly taýýarlyk derejesini ýokarlandyrmak; başarnykly we zehinli mugallymlary kesgitlemek; umumy ugurlary we hünär bilimini innowasiýa tehnologiýalary bilen baýlaşdyrmaly. Bilim ulgamymyzyň we beýleki milli bilim ulgamlarymyzyň döremeginiň taryhy halkaradyr. Bu halkaralyk diňe bir pedagogiki hyzmatdaşlyga däl, eýsem şuňa meňzeş proseslere, ykdysady we jemgyýetçilik wakalaryna, täze maglumat tehnologiýasyna we güýçli bilim infrastrukturasyna baglydyr.
Häzirki pedagogika we bilim edaralarynyň ylymlary öwrenilmeli, deňeşdirilmeli we netijä gelmeli birnäçe meseleler bilen ýüzbe-ýüz bolýar. Olary çözmek, netijeliligini ýokarlandyrmak we halk bilim ulgamyna ornaşdyrmak möhümdir:
1. Bilim ulgamynyň ösüşini höweslendirýän kanunlar haýsylar bolmaly?
2. Bilim we okuw gurallarynyň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin näme etmeli?
Geljegi üpjün etmek we gazanylan üstünlikleri ýitirmezlik üçin bilimiň mazmuny näme bolmaly?
Scientificeterlik derejede ýokary ylmy bilim bermek üçin näme edilmeli?
Okuw prosesine täzelik girizmek, dürli halklaryň medeniýetini öwrenmek, bilimde uly amaly tejribeleri umumylaşdyrmak zerurdyr.
Garaşsyzlyk ýyllarynda birnäçe özbek alymy häzirki zaman biliminiň mazmunyny aýdyňlaşdyrmak, ony dünýä bilim ulgamyna ornaşdyrmak, bu ugurda innowasiýalar we innowasiýalar ulanyp jemgyýetiň ösüşini üpjün etjek ýaşlary terbiýelemek we terbiýelemek üçin işledi. bilim. Olara şular girýär: M.Oçilow, K. Hoşimow, A. Munawwarow, R.Mawlonowa, S.Nişonowa, O. Musulmonowa, K. Zaripow, O. Rozikow, H. Ibragimow, TERDU-nyň rektory we ş.m.