Kognitiv psixologiya sohasi Zamonaviy kognitiv psixologiya 10 ta asosiy tadqiqot yo‘nalishi bo‘yicha nazariya va metodlarni oladi (1-rasm): idrok etish, qolipni aniqlash, diqqat, xotira, tasavvur, til funktsiyalari, rivojlanish psixologiyasi, fikrlash va muammolarni hal qilish, inson intellekti va sun’iy intellekt; biz ularning har birini alohida ko'rib chiqamiz.
2.1. Talabalarning kognitiv faolligini oshirish usullari.
Ta'lim faoliyatini tashkil etish va amalga oshirish usullari (og'zaki, vizual, amaliy, reproduktiv va muammoli, induktiv va deduktiv, mustaqil ish va o'qituvchi rahbarligida ishlash);
O'qishni rag'batlantirish va rag'batlantirish usullari (qiziqishni shakllantirish usullari: kognitiv o'yinlar, hayotiy vaziyatlarni tahlil qilish, muvaffaqiyatga erishish uchun vaziyat yaratish; ta'limdagi burch va mas'uliyatni shakllantirish usullari: o'qishning ijtimoiy va shaxsiy ahamiyatini tushuntirish, pedagogik talablarni taqdim etish);
Nazorat va o'z-o'zini nazorat qilish usullari (og'zaki va yozma nazorat (o'z-o'zini nazorat qilish), laboratoriya va amaliy ishlar, dasturlashtirilgan nazorat, frontal va Differentsial, joriy va yakuniy);
O'qituvchi va talaba faoliyatida tashqi va ichki kombinatsiya to'g'risida (muammoli o'qitish usullari tizimi): va uyda, muammoli vaziyatni, turli xil o'qitish usullarini yaratish, materialning yangiligi, darsning hissiy ranglanishi, ko'rish orqali, axborot texnologiyalarini darsda qo'llash orqali.
Talabalarning kognitiv faolligini oshirishning asosiy usullari:
1. Sinfda tarbiyaviy muammoli vaziyatni yaratish.
2. Testlardan foydalanish.
3. Amaliy ish.
4. Yo'naltiruvchi sxemalardan foydalanish.
5. Axborot texnologiyalaridan foydalanish.
6. Sog'liqni saqlash texnologiyalaridan foydalanish.
7. Tarixiy materiallardan foydalanish.
Amaliy ish bilim faolligini oshirish vositasi sifatida: Talabalarning kognitiv faolligini oshirish vositalaridan biri ularning hayotiy tajribasidan keng foydalanishdir. Amaliy ish materialni o'zlashtirishda muhim rol o'ynaydi. Ko'pincha o'quvchilar faqat qo'llari ustida ishlaganlarini eslaydilar. Agar biror narsa chizilgan, chizilgan, kesilgan yoki bo'yalgan bo'lsa, bu narsa o'z -o'zidan uning xotirasini qo'llab -quvvatlaydi. Bunday sharoitda bilish faoliyati - bu harakatning o'zi. Bunday ishlar natijasida yangi bilimlar axborot ko'rinishida tashqaridan kelmaydi, balki o'quvchilarning o'zlari amaliy faoliyatining ichki mahsulidir.