Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik

Shizofreniyaning kechishi bo‟yicha turlari 
Uzluksiz shizofreniya 
Kasallik bu turi to‘xtovsiz kechishi bilan harakterlanadi. Kasallikni 
progredientlik darajasi juda keng bo‘lib xavfli va sust kechishi mumkin 
psixopatologik simptomatikani kuchayishi va susayishi davirlari kuzatilishi 
mumkin. Ammo to‘liq remissiya kuzatilmaydi. Lekin juda ko‘p yillar o‘tishi bilan 
kasallik stabillashuvi bazan produktiv va negativ simptomlarni qisman 
reduktsiyasi bo‘lishi mumkin. 
O‟ta progredientli (xavfli turi) shizofreniya. Shizofreniya bilan kasallangan 
bemorlarni 5-8 % ni o‘ta progredientli shizofreniya tashkil etadi. Odatda o‘smirlik 
davrida boshlanadi. Kasallikni boshlanish davrida shaxsni shizoidlashuvi, 
emotsional bir hillik, aktivlikni pasayishi, qiziqishlarni kamayishi, odamlar bilan 
muloqotni qiyinlashuvi, xulq atvorni g‘ayri oddiyligi kuzatiladi. Keyin psixoz 
boshlanadi, turli produktiv ruxiy buzilishlar paydo bo‘ladi va kuchayib boradi: 
katatonik, gebefrenik, gallyutsinator-paranoid. Shaxsni negativ o‘zgarishlari ham 
paralel tarzda kuchayib boradi: apatiya, energetik potentsialni pasayishi, autizm. 
Kasallik klinikasi faqat polimorfizm, kasallik kechish darajasi bilan emas 
simptomlarni sindromal etilmaganligi bilan harakterlanadi. O‘ta progredientli 
shizofreniyani katatonik gebefrenik, paranoid va oddiy formalari bor.
Katatonik shakli lyutsid katatoniya (ongni oneyroid buzilishisiz) ko‘rinishida 
bo‘lib substupor holatda bo‘ladi va vaqti-vaqti bilan katatonik qo‘zg‘alish 
kuzatiladi. Ikkinchi o‘rinda gallyutsinator-paranoid buzilishlar bo‘ladi. 
Gebefrenik shakli bema‘ni ahmoqona hulq-atvor, eyforiya, qo‘pol hazillar, 
g‘ayritabiy qiliqlar, aftni burushtirish, isliqi, qiyshanqi ko‘rinishida bo‘ladi. Vaqti-
vaqti bilan katatonik va gallyutsinator-paranoid buzilishlar kuztilib turadi.
Paranoid shakliga tartiblashmagan vasvasa g‘oyalar (kuzatish, ta‘sirlanish, 
buyuklik) doimiy bo‘lmagan verbal soxta gallyutsinatsiyalar, ruhiy avtomatizmlar 
xarakterli. Bu simptomlarga vaqti-vaqti bilan katatoniya qo‘shilib turishi mumkin. 
O‘ta progredientli shizofreniya bilan og‘rigan bemorlarda vasvasa g‘oyalar 

---

168 
rivojlanishida paranoyyal, paranoid, parafren sindromlar ketma-ketligini kuzatib 
bo‘lmaydi. 
Oddiy shaklda negativ simptomlarni doimiy kuchayib borishi kuzatiladi. 
Emotsional qashshokqlashish, xafsalasizlik, nutqning uzuq-yuluqligi kuzatiladi. 
Og‘ir apatiko-abulik sindrom shakllanadi. Katatonik va gallyutsinator-paranoid 
buzilishlar vaqtincha bo‘lishi mumkin.
O‘ta progredientli shizofreniyani dinamikasi fojiali bo‘lib 2-5 yil ichida ohirgi 
bosqichiga etib keladi va o‘ziga hos shizofrenik aql pastligi, emotsional bo‘shlik, 
nutqni qo‘pol buzilishi, iroda va hulq-atvorni buzilishi paydo bo‘ladi. Chuqur 
emotsional-irodaviy defekti paydo bo‘ladi va qoldiq katatoniya, gallyutsinator-
paranoid simptomlar kuzatilib turadi.Bu holatlar butun umr saqlanib qoladi.