Pul hám bankler oqıw qollanba

Pul sistemasınıń úshinshi basqıshı 1994-iyuldan házirgi kúngeshe bolǵan dáwirdi óz ishine aladı. Ózbekistan Respublikası Konstitutsiyasınıń 122–statyası hám «Ózbekistan Respublikası Mámleketlik ǵárezsizliginiń tiykarları haqqında»ǵı nızamınıń 11–statyası, sonday-aq, Ózbekistan Respublikası Joqarı Keńesiniń 1993-jıl 3-sentyabrdegi 952–XI–sanlı qararına muwapıq 1994-jıl 1-iyuldan baslap Ózbekistan Respublikası aymaǵında nızamlı tólew quralı bolǵan milliy valyuta «Swm» aylanısqa kiritildi.
Bank kárxanaları tárepinen 1994-jıl 1-iyul jaǵdayına múlkshilik formasına qaramastan, respublika aymaǵında dizimge alınǵan yuridikalıq táreplerdiń esap–kitap hám aǵımdaǵı esap betlerindegi barlıq pul qarjıların inventarizatsiyalaw hám buxgalteriyalıq esabı maǵlıwmatları tiykarında 1000 swm–kupon–1 swm qatnasında barlıq tiykarǵı hám aylanba fondlardıń balans qunı, basqa materiallıq baylıqlar, debitorlıq hám kreditorlıq qarızdarlıqları, byudjetke qarızdarlıq hámde bank balansı aktiv hám passivleriniń barlıq qalǵan statyaları, respublika hám jergilikli byudjetler qarjıları qaldıqları, shólkemlestiriw dereklerine qaramastan, byudjetden tısqarı fondlardıń qarjıları tolıǵınsha qayta esaplandı.
Xalıqqa pullı tólewler sıpatında banklerden jańa pul belgilerin beriw hámde Swm–kuponlardı bir ay dawamında usaqlap satıw, xizmet kórsetiw arqalı hám amanatlarǵa tartıp aylanıstan shıǵarıldı. Sonlıqtanda, 1994-jıl iyul ayı dawamında respublika aymaǵında milliy valyuta «Swm» hám “Swm–kupon”lar parallel ráwishte aylanısta boldı.
Solay etip, mámleketimiz pul sistemasınıń tiykarı bolıp esaplanatuǵın milliy valyuta barlıq esap–kitaplar hám tólewler boyınsha birden-bir tólew quralı sıpatında ámel qıla basladı. Bul Oraylıq Bank hám Kommerciyalıq banklerne pul sistemasın siyasiy tárepten ǵana emes, ekonomikalıq tárepten de tolıq ǵárezsiz basqarıw imkániyat keltirip shıǵardı.
7.2. Ózbekistan pul sistemasınıń elementleri
Bazar ekonomikasında mámleket pul sisteması elementleri áhmiyetli bolıp tabıladı, pul sisteması elementleriniń tolıq ámel qılıwı hám turaqlılıǵı milliy ekonomikanıń rawajlanıwına unamlı tásir kórsetedi.
Ózbekistan pul sistemasınıń elementleri mámleketimiz 1991-jılda ǵárezsizlikke eriskennen baslap qáliplestirile basladı. Ol óz ishine tómendegilerdi aladı.
–pul birligi «Swm» bolıp, 1 Swm 100 tiyinnan ibarat;
–baha masshtabı tovarlar hám xizmetlerge bolǵan talap hám usınıs tiykarında belgilenedi;
–aylanısta qaǵaz hám teńge pullar tólew quralın atqaradı. Qaǵaz pullar 1000, 2000, 5000 hám 2017-jıldan baslap 10 000 Swm qunındaǵı banknotlardan 2018-jıldan 50 000 Swm hám 100 000 Swm qunındaǵı banknotlardan, teńge pullar 100, 500 Swmnan ibarat;
–banknot hám teńgelerdi emissiya qılıw hám aylanıstan qaytarıp alıw Ózbekistan Respublikası Oraylıq Bankine júkletilgen bolıp, aylanıstaǵı barlıq pullar onıń minnetlemesi esaplanadı;
–Oraylıq Bank pul–kredit siyasatı instrumentleri tiykarında mámlekette pul aylanısın tártipke saladı;
–mámlekette pul aylanbası hám naq pulsız esap-kitap formasınan ibarat bolıp, pul aylanısı quramında tiykarǵı úles naq pulsız esap–kitaplar úlesine tuwrı keledi. Oraylıq Bank pul aylanısı aylanbasın awqamlastıradı hám esap-kitaplardıń formaların belgileydi.