Qafqaz Universiteti Materiallar

 

 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

941

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

İLYAS ƏFƏNDİYEVİN "GERİYƏ BAXMA , QOCA"ƏSƏRİNDƏKİ 

QADINLARIN TİMSALINDA ANA OBRAZI 

 

Pərvanə KƏRİMOVA 

Qafqaz Üniversiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Geriyə bax , qoca! orda sən keçmişi görəcəksən , bəlkə də xatırlamaq istəmədiyin əzablı 

anları, həyatını  dəyişən o günləri xatırlayacaqsan . Amma nə qorx nə  də geriyə  çəkil  , bu 

keçmişdə şirin xatirələrin yatır . Qulaq ver bu xatirələrə nənənin danışdığı əhvalatlara , ananın 

laylasına . Körpü yarat uzaq keçmişlə bizim aramızda , icazə ver bu körpüdən boylanıb arada 

keçmişimizə baxaq , unutmayaq nənələrimizin , babalarımızın həyatını , gələcəyimizə işıq sal-

sın bu xatirələr . Öz ağlı , fərasəti ilə canişinin rəğbətini qazanan Xanım nənələrdən əhdə sə-

daqətdə, məğrurluqda Səkinə xanımdan, övladlarına ,obasına etdiyi xəyantin  əvəzini görən 

Qızyetərin başına gələnlərdən xəbər tutsunlar. Qoy gənclərimiz,  qız-gəlinlərimiz bu qadınla-

rın həyatını öyrənib onları bir qadın və ana kimi etdiyi fədakarlıqlardan dərs alsınlar.  

Əsərdəki bu qadınlar müəllifin keçmişinin bir parçası, anası, nənələridir və bunları 

birləşdirən  əsas ortaq cəhətlərdən biri onlara verilən ad, ana adıdır. Amma bu qadınların 

taleləri bir-birinə  bənzəmir . Bəzisi hələ övladları körpə ikən  onları  tək böyütməli olur , 

bəzənsə bunun ağırlığına dözməyib övladlarını atıb gedir . Bəs bunların hər ikisinə  də ana 

demək olarmı ? Dünyanın bütün naz nemətlərindən əlini çəkib tək övladını böyüdən Xəlsə , 

Səkinə kimi qadınlara qarşı haqqsızlıq olmazı Qızyetərə də ana adı verilsə ?  

Ana adına sahib olan gərək övladını qoruyub müdafiə etsin , istər Fazil kimi şikəst bir 

övlada sahib olsun istərsə də Murad kimi ağıla düşüncəyə və ya Qaraca kimi qocaq olsun fərq 

etməz . Lakin Qızyetər tab gətirmir bu yükün ağırlığına və övladlarını atıb gedir . Muradın dili 

ilə desək insan ağlına sığışdıra bilmir bir ananın bu cür hərəkətini . Bəlkə də Qızyetərin bu 

hərəkətinə aramızda haqq qazandıranlarda olacaq , ərinin ailəsinin ona qarşı münasibətini 

misal göstərərək. Lakin səbəb nə olur olsun bu ona haqq qazandırmamalıdır.  

Bəs Fatma qarının övladları arasındaki ayrı seçgiliyinə nə ad verməli ? Məni ana obrazı 

ilə bağlı düşündürən əsərdə əsas cəhətlərdən biri Fatma qarının iki ayrı övladına, oğluna qarşı 

münasibətidir. Niyə bu qadın birinci ərindən olan oğluna qarşı bu qədər biganə olarkən , onu 

hər zaman təhqir etsədə Nuru kimi bir oğul onun daima narahatcılığına səbəb olur. Bəzən 

hətda haqq qazandırmaq üçün bu qarıya keçmişdə yaşadıqlarını xatırlamamaq üçün mü geriyə 

baxmır deyə düşünürəm ama yenə də bu ona haqq vermir. Axi o, anadır və bir ananın bu cür 

davranışına heç çür haqq qazandırmaq olmaz. Ana və qadın arasında əslində böyük fərq var . 

Hər kəs ana adına sahib ola bilmir . Ana, yeri gələndə öz oğlunun qatilini belə  xəstəlikdən 

sağaltmağa qadirdir . Hüseyin Cavidin anası öz oğlunun qatilini evində qoruduğu kimi Ballı 

qarı da evində  oğlunun qatilini xəstəlikdən qurtarır. O zaman Ballı qarınının sözlərini 

xatırlayıram mən anayam deyir. Oğlunun ölümünə  səbəb olan bu hökümdarın övladını ana 

olduğu üçün sağaldır , ama eyni zamanda bir qadın olaraq oğlunun intiqamını alır. Təkcə bu 

misal ana adının qüvvəsini, qüdrətini göstərməyə kifayət edir deyə düşünürəm. 

Əsərdə  ana obrazı ilə yanaşı bir parçada da olsa ögey ana leymotivi də yer alır və ögey 

ananı Murad dünyanın  ən qəddar məxluqu adlandırır. Anasını itirmək bir gün ögey ananın 

ixtiyarıda qalmaq onu daim qorxudur. Əslində bu qadına ana demək olarmı? İstər ögey olsun 

istər sə  də doğma, ana elə bir əl çatmaz varlıqıdır ki, heç vaxt ayrı seçgilik etmir uşaqlar 

arasında. Misal olaraq Yaqut xanıma nəzər salmağınızı istərdim. Qızyetərin atıb getdiyi 

uşaqlara qarşı bir mərhəmət var, Abdulla Qaracaya acıqlananda müdafiəsinə qalxır, bəzən 

xəlvət uşaqlara yemək belə göndərir. Yaqut xanım ana obrazı olaraq hər cəhətdən əsərdəki bir 

çox qadınlardan öndədir deyə düşünürəm . Əsərdəki qadınlar, onların taleyi haqqında çox da-

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

942

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

nışmaq olar lakin mən qısa misallarla çalışdımki, müəyyən qədər əsərdəki qadınların bir qadın 

kimi xüsusiyyətlərini yox, ana kimi məsuliyyətlərini və əməllərini təhlil edim. Sonda isə əsər-

də fərqli xarakterlərə və düşüncələrə sahib bu qadınlardan hansının ana adına layiq olduğunu 

müəyyənləşdirməyi oxucuların öhdəsinə buraxıram. 

 

 

VAQİF HÜSEYNOVUN SƏNƏTKARLIQ XÜSUSİYYƏTLƏRİ 

 

Niyaməddin HAŞIMOV 

Qafqaz Universiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyətinin tarixi onun ayrı-ayrı bölgələri ilə birlikdə bü-

tövlük təşkil edir. XX əsrin 50-60-cı illərində Azərbaycan ədəbiyyatında  yeni ədəbi qüvvələr 

içərisində öz üslubu, geniş diapazonu, incə yumoru ilə tanınan Lənkəran ədəbi mühitinin yazı-

çılardan biri də Vaqif Hüseynovdur. 

  “Göylər” adlı ilk mətbu şeiri məhz 1958-ci ildə “Azərbaycan gəncləri” qəzetində dərc 

olunmuşdur. 1967-ci ildə onun ilk povesti “Sevərək yaşayanlar” çap edilmişdir. Ölümündən 

sonra isə onun şeirləri “Vətən sənə borcum qaldı” adı altında bir kitabda toplanmış və 1996-cı 

ildə “Dünya” nəşriyyatı tərəfindən nəşr olunaraq sənətsevərlərə təqdim edilmişdir.   

 V.Hüseynov Azərbaycan  ədəbiyyatında tam öyrənilməsə  də, yaradıcılığı  tədqiqata az 

cəlb olunsa da, onun şeirləri saf, büllur bulaq suyu kimi insanın qəlbinə hopur. Onun əsərləri 

insana hörmət etmək, insanın haqqını qorumaq, təbiətlə vəhdətini, məhəbbətin insanı təmizlə-

diyini, saflaşdırdığını təbliğ edir. 

Ədibin yaradıcılığında təbiət lirikası da əsas yer tutur. Onun şeirlərində doğma yurdun 

başıqarlı dağları, güllü-çiçəkli yaylaqları, bulaqları, lalə-nərgizli yamacları, otları, ocaqları, 

quşları, otlaqları, heyvanları bədiiliklə canlandırılır. Bu şeirlərdə təbiət insanların ilk məskəni 

– beşiyi kimi mənalandırılır. Şair təbiət gözəlliklərinin vəsfindən yorulmur, obrazlı dillə, bədii 

boyalarla yaşadığı torpağı nəzmə çəkir və bundan usanmır.  

Vaqif əsl vətənpərvər şairdir. O, yaşadığı Lənkəranı dönə-dönə vəsf edir, onun əzəmə-

tini, qüdrətini oxucuya poetik dillə çatdırır.  

Lənkəran deyəndə qabarır sinəm, 

Onun sinəsində ehtişama bax. 

Lənkəran tükənməz, zəngin xəzinəm, 

Bir tərəfi dəniz, bir tərəfi dağ. 

deyən şair bu dörd misra ilə vətənini oxucunun gözləri qarşısında canlandırır. Şair kai-

natı şeirə, Vətənini isə “bu şeirin ən gözəl bəndinə” bənzədir. “Lənkəran” sonetlər çələngində 

deyir: 

...Ana təbiətə mat qalmışam, mat, 

Duzlu bir şeirdir sanki kainat. 

Lənkəran bu şerin ən gözəl bəndi. 

Vaqif poeziyasında insanın əzəməti, onun xariqələr yaratmağa qadir olduğu da xüsusilə 

vurğulanır.  

Qəzəbimi sıyırmışam düşmən duyub 

tir – tir əsib, 

Neçə - neçə cahangiri burda kinim 

bir – bir əzib. 

Məlul – müşkül durmamışam bir qonağam 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

943

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

deyə - deyə, 

Öz döşümə vurmamışam xidmətimi 

öyə - öyə. 

Ədibin şeirlərinin dil və üslub xüsusiyyətləri olduqca zəngin və əlvandır. O, Azərbaycan 

ədəbi dilinin qanunlarını gözəl bilən, nəzəri məsələləri dərindən təhlil etməyi bacaran bir sə-

nətkar olmuşdur. Öz qüdrətli, orijinal poeziyasında klassik ədəbi ənənələri qoruyub saxlayan 

ədibin yaradıcılığında xəlqilik, sadəlik, təbiilik, xalq şeiri ənənəsindən istifadə xüsusi yer tutur. 

Onun şeirlərindəki insanlar, hisslər, arzular realdır. “Könlümün istəkləri” şerində şairin arzusu 

budur: 

Düşməniyəm sükutun, 

Könlüm tufan istəyir. 

Sinəsi qasırğalı 

Dəli ümman istəyir... 

 

Könlüm yanğın istəyir –  

Alışıb külə dönsün. 

Könlüm leysan istəyir – 

Kükrəyib selə dönsün. 

Bir sənətkar kimi Vaqifin realizmi, özünəməxsus xüsusiyyətləri heca vəznində, xalq 

şeiri formasında yazdığı qoşmalarda, gəraylılarda özünü göstərir. Onun nikbinliyi də, realizmi 

də, dil və üslubunun obrazlılığı da bu şeirlərdə üzə çıxır. Təbiiliklə yüksək bədiilik, duyğu-

ların əlvan sıralanması, fikrin misilsiz bir səmimiyyətlə ifadəsi Vaqif poeziyasına xüsusi bir 

gözəllik verir.Təbii, canlı, duru bir dildə yazıb yaradan Vaqifin şeirləri nəğmə kimi axıcı, 

ahəngdar və məlahətlidir. Şair sözləri inci kimi seçib qoşur, onlara sanki yeni məna aşılayır. 

Buna görədir ki, onun şeiri özünəməxsus bədii gözəlliyi, məcazları, təşbeh və istiarələri ilə 

başqalarından seçilir və yeni təsir bağışlayır. Yazılı ədəbiyyatın üslub gözəlliyi, xalq ədəbiy-

yatının müdrikliyi, aşıq şerindən gələn axıcılıq və oynaqlıq Vaqif şerində qaynayıb qarışır, öz 

orijinallığı ilə yadda qalır. 

Vaqif poeziyasında lirik hisslərin fəlsəfi miqyası onu oxucuya sevdirən xüsusiyyətlər-

dəndir. Şair sənətkarın mahiyyətindən söz açır. Onun fikrincə, sənətkar öz yaradıcılığı ilə qəlb-

lərə nüfuz etməyi bacarmalı, insan qəlbini pis xislətdən təmizləməlidir. 

Bir şeir yüz gözün yaşını silsə, 

Təslim olsa xərçəng, sağalsa vərəm. 

Dəli ağıllansa, kor görə bilsə, 

Mən ona, mən ona şair deyərəm. 

 

 

AZƏRBAYCAN DİLİNİN GÖYGÖL ŞİVƏSİNİN LEKSİKASI  

 

Vəfa İSRAFİLOVA 

Gəncə Dövlət Universiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Azərbaycan dilinin qərb ləhcəsinə daxil olan Göygöl şivəsi dilimizin tədqiq edilməmiş 

şivələri sırasındadır. Azərbaycanın görkəmli dialektoloqları müəyyən regionlarımızın şivələri-

ni ( M.Şirəliyev Bakı dialektini,B.İbrahimov Mərzə rayonu şivələrini, T.Həmzəyev Ordubad 

rayonu şivələrini, R.Rüstəmov Quba dialektini ) hərtərəfli araşdıraraq dilçilik aləminə qazan-

dırmışlar. Bu gün gənc tədqiqatçılar həmin materiallardan istifadə edir, onları digər oğuz qru-

pu dilləri və şivələri ilə müqayisəyə cəlb edərək türkologiyaya yeni-yeni tövhələr bəxş edirlər.  

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

944

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

İndiyədək Azərbaycan dilinin dialekt və şivələri üçün verilən təsnifatların heç birində  

(M.Şirəliyev, E.Əzizov və b.) ayrıca olaraq Göygöl şivəsinin adı qeyd edilməmişdir. 

Göygöl  şivəsi coğrafi prinsipə  əsasən verilən bu təsnifatlarda Azərbaycan dilinin dialekt və 

şivələrinin qərb qrupuna ( M.Şirəliyev ) və ya qərb ( orta ) ləhcəsinə ( E.Əzizov ) aid edildiyini 

təxmin etmək olar. Bu şivədə istifadə edilən dil xüsusiyyətləri də bunu söyləməyə imkan verir.  

Göygöl şivəsinin leksikasının əsasını qədim türk leksik təbəqəsi təşkil edir. Tarixi fakt-

larla yanaşı, bu ərazidə olan toponomik vahidlər də göstərir ki, Göygöl şivəsinin yerləşdiyi ərazi 

taqədimdən türk mənşəli tayfaların məskəni olmuşdur. E.Əzizov bildirmişdir ki, Azərbaycan 

dilində ismin təsirlik halında –yı şəkilçisi oğuz elementlərinin güclü olduğu şivələrdə qorunub 

saxlanılmışdır. Bu xüsusiyyət dilimizin Qazax, Borçalı, Tovuz, Şəmkir, Daşkəsən, Gədəbəy, 

Xanlar ( indiki Göygöl ), Goranboy şivələrində yayılmışdır; qapıyı, sürüyü və s.  

Azərbaycan dilinin Göygöl şivəsinin leksikası da olduqca zəngindir. Həmin şivədə isti-

fadə edilən aşağıdakı sözlərə nəzər yetirib buna şahid ola bilərik. Qeyd edək ki, bu sözlərdən 

heç biri “Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti”ndə verilməmişdir;  

  Dolax - yun parçadan hazırlanmış, topuğa qədər ya da ki, topuqdan yuxarı hissəni isti 

saxlamaq üçün istifadə olunan xüsusi geyim növü. Məs.; -Ağrın alım, dolağını ayağına 

gein, hava yamanca soyuf.  

  Eymə - qoyun dərisindən hazırlanır, içərisinə  yığıntı ( yağ hazırlamaq üçün yığılan 

qaymaq və qatıq ) yığılır. Məs.; -Nəhrəni qurax, eymədəki yığıntını çalxalıyax.  

  Fərmaş – sandıq  əvəzi ipdən toxunan və içi böyük olan əşya. Məs.; -Yorğan-döşəyi 

fərmaşa yığardıx.  

  Çatma – baş-başa bağlanan üç ağacdan ibarət qurğu. Məs.; -Ağaşdan çatma qururdux 

ki, ip bağlıyıf nəhrə çalxalıyax.  

  Nəmi – süd məhsullarının hazırlanması üçün yer. Məs.; -Biz seyvanın altında olanda 

nənəm nəmidə qatıx çalırdı.  

  Həvgə - xurcun. Məs.; -Tahirin atının həvgəsinin rənx'ləri xüsusü zövqnən seçilmişdi.  

  Tərəcə - şkaf. Məs.; -Ambardakı tərəcədən qıfı gətir bura.  

  Musdux – ağacdan hazırlanan və nisbətən böyük olan, heyvanları sulamaq üçün isti-

fadə olunan yer. Məs.; -Musduğun suyunu açın, qoyun içi dolsun.  

  Güyüm – su doldurmaq üçün qab. Məs.; -Suyu güyümə doldur, qızım, suyu sərin sax-

lıyar.  

  Taftamax – itiləmək.Məs.; -Kərəntənin ağzı kəsmiyəndə onu taftamax lazımdı.  

  Çənəd – qapının ağzı.Məs.; -Qapının çənədində durma, gəl içəri.  

  Sərnic – süd sağmaq üçün qab. Məs.; -Sərnicin içini yu ma; gətir.  

  Tavax – xəmir yoğrulan, həmçinin içərisində çörək saxlanılan və ağacdan hazırlanan 

qab. Məs.; -A bala, tavaxda çörəx ola-ola niyə xamır qatırsan?  

  Dəyə - çobanların yaylağa köçəndə yaşamaq üçün qurduqları yer. Məs.; -Bu il də-

yəmiz Cambaz dağının ətəyində, Xatın bulağının yanında qurulmuşdu.  

  Pəyə - çobanların yaylağa köçəndə mal-qaranı salmaq üçün düzəltdikləri yer. Məs.; -

Pəyənin ağzını bərk-bərk bağlıyırdı kı, inəx'lər vurub aça bilməsin.  

  Faraş – tez.Məs.; -Yaman faraş gəlif çıxıfsan.  

  Qorğa – sacda qovrulmuş buğda; qoyut – qorğadan hazırlanan, şirin su ilə qatılıb ye-

yilən yemək növü. Məs.; -Qoyutu adətən, səhər yiyirlər.  

  Avışka – pəncərə. Məs.; -Avışkanı açın içərinin havası bir az dəyişsin.  

  Xorum – otun ata yüklənməsi üçün kəndirlə bağlanan xüsusi forması. Məs.; -Biz otu 

gorölüsü eləmədix', xorum bağladıx.  

  Arxac – mal-heyvanın yatdığı yer. Məs.; -Soyux düşməmiş heyvannarı arxaca salın.  

  Örüş – heyvanların otlaması üçün ərazi. Məs.; -Malı örüşə ötürüf qağamın yanına getdim.  

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

945

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

  Qaleyla – yemişan ağacının meyvəsi. Məs.; -Qaleyla baş  ağrısı, təzyik və ürəyin 

dərmanıdı.  

  Dəhnə - çaydan arx üçün ayrılan su sahəsi. Məs.; -Uşax göndərin dəhnənin suyunu bu-

raxsın.  

  Çul düşməx' – yorulmaq, əldən düşmək. Məs.; -Səhərdən ağşamatan o qədər o yan-bu 

yana qaçırdı kı, axşamlar çul düşürdü.  

  Düzməx' – dönmək, çevrilmək. Məs.; Getdix'cə uşağın vəziyəti ağırraşır, pis xəsdəliyə 

düzürdü.  

  Ço:uş – arada söz aparıb - gətirən şəxsə deyilir. Məs.; -Sən arada ço:uş ha döülsən.  

  Rəzə - cəftə. Məs.; -Qapının rəzəsini vur.  

  Cöüz – qoz. Məs.; -Ay gəlin, cöüzü qır, ləpələ bir sini kömbə pişirəx'.  

  Qağa – ataya, ya da böyük qardaşa deyilir.Məs.; -Qağam gələnə kimi hər  şey 

hazırıydı.  

  Dinşəməx' – qulaq asmaq. Məs.; -Qonşularının qapısını dinşiyən qız birdən diksindi.  

  Ketman – alanı təmizləmək üçün alət. Məs.; -Göyü bütün ala basıf, oranı ketmannan 

təmizdə.  

  Təpiməx' – qurumaq.Məs.; -Susuzduxdan onun dili-dodağı təpimişdi.  

  Məst – yumşaq dəridən hazırlanan, alçaq ayaqqabı. Məs.; -Məsdinin çırıx olması qızı 

xeyli pərt elədi. 

  Atılamax – qarışdırmaq, çalxalamaq. Məs.; -Yığıntı köhnəlir, onu nəhrə; atax atıla;x.  

  Patıl – kiçik ot tayası. Məs.; -Otu qurudanda hasan çevrilməyi üçün patıl eliyirlər. 

  Boçca – yeməli bitki növü. Məs.; -Anamın hazırradığı boçcanın dadı damağımda qal-

mışdı.  

  Sijim – yük heyvanına yük bağlayarkən istifadə olunan ip. Məs.; -Gorölüsünü ata si-

jimnən yühlədilər.  

  Çatılamax – bağlamaq. Məs.; -Buzoyu tez çatıla.  

Hazırda Göygöl şəhərində  məlum tarixi hadisələrlə  əlaqədar olaraq müxtəlif bölgələr-

dən (Qərbi Azərbaycan, Şərqi Gürcüstan, Qarabağ və s.) deportasiya olunmuş əhali məskun-

laşmışdır. Göygöl şəhərinin tarixi almanlarla da sıx bağlıdır. Beləki, 1817-1818-ci illərdə Qaf-

qazda təşkil edilmiş 8 alman koloniyasının biri Yelenendorfda   (indiki Göygöl rayonu) yerlə-

şirdi. Hesab edirik ki, bu regionun dil xüsusiyyətləri həmin ərazinin tarixi, burada məskunlaş-

mış əhalinin etnik tərkibi, miqrasiyalarının coğrafiyası və tarixi ilə bir yerdə, kompleks şəklin-

də araşdırılsa,  daha effektli olar. 

 

 

MİKAYIL MÜŞFİQ POEZİYASINDA ANTONİMLƏR 

 

Gülnar  MƏMMƏDOVA 

Qafqaz Universiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Bədii dilin rəngarəngliyində, onun ifadə imkanlarının zənginləşməsində antonimlər 

xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Sözün antonimliyi dilin inkişaf tarixi ilə bağlıdır. Söz yarananda 

onun antonimi də meydana çıxır. Belə olmasaydı, insan ətrafdakı mühiti dərk edərkən yaxşını 

pisdən, böyüyü kiçikdən ayıra bilməzdi. 

A.N.Qvozdyev düzgün olaraq qeyd edir ki, bu və ya digər vəziyyəti qiymətləndirərkən 

biz, adətən onun müsbət və ya mənfi olub-olmamasını öyrənməyə çalışırıq və onları bir-birinə 

zidd olan cərgəyə qoyuruq. 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

946

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

Azərbaycan dilçiliyində Afad Qurbanov da antonimlərin üslubi əhəmiyyət daşıdığını 

qeyd edir və göstərir ki, “Antonimlər vasitəsi ilə əşya, şəxs, hadisə və s-nin müəyyən cəhətləri 

bir-biri ilə qarşılaşdırılır, bunun nəticəsində anlayış haqqında aydın, gözəl təsəvvür yaradılır. 

Eyni zamanda bu qrup sözlər fikrin daha dəqiq və emosional ifadəsinə xidmət edir”. 

Antonim sözlərin qarşılaşdırılması onların bir məna vahidi kimi mövcudluğunu zəruri 

edir.Antonim sözlərin işlədilməsi üçün bədii mətn  əvəzsiz zəmindir. Antonim sözlər üçün 

əsas şərt onların eyni tipli mətndə qoşa və ya distant işlədilməsidir. Sadə xalq danışıq dilində 

yazan Mikayıl Müşfiq də antonim sözlərdən geniş istifadə etmişdir. 1929-cu il “İnqilab və 

mədəniyyət” jurnalında “Tar konservatoriyadan çıxarıldı” sərlövhəli xəbərini oxuyanda məş-

hur “Tar” şeirini 

xalqına bəxş elədi və tarın şöhrətini bir az da qaldırdı: 

 Oxu, tar,oxu, tar!... 

 Səsindən ən lətif şeirlər dinləyim 

 Oxu tar bir qadar... 

 Nəğməni su kimi alışan ruhuma çiləyim. 

 Oxu,tar! 

 Səni kim unutar? 

 Ey  geniş kütlənin acısı, şərbəti 

 Alovlu  sənəti. 

Bu nüminədəki “acısı, şərbəti” antonimləri ardıcıl gəldiyi üçün şeirə xüsusi ritm verir. 

Müşfiq bir sənətkar kimi daima öz sənətini inkişaf etdirmək üçün çırpınmış, özündən narazı 

qalmış, poetik duyğularının, böyük arzularının ifadəsi üçün münasib, uyğun bədii təsvir vasi-

tələri tapmağa çalışmış, yeni forma axtarışlarını bir an belə dayandırmamışdır, heyf ki, ömrü 

çox qısa oldu. 

 

 

 

Həyat bir cümlədir. Həm gülməkdir, həm ağlamaqdır. 

- - - 

Zaman bir dərədir axıb dolanır, 

Bəzən durulursa,bəzən bulanır. 

-   -  - 

Heyf, ömür qısa, arzu genişdir, 

Kim bu qayğı ilə titrəməmişdir? 

-   -  - 

Fikrim, hissim, xəyalım o qədər yüksəldi ki, 

Mənə elə gəldi ki, 

Bizlərdən əvvəl nə göy, nə yer, nə torpaq olmuş. 

Başqa bir şeirinə nəzər salaq: 

 

 

 

Mən bir darğın zamanla bir xoş dövranın, 

 

 

 

Mən bir xarabalıqla,bir gülüstanın, 

 

 

 

Mən xəzanla baharın,qocayla gəncin 

 

 

 

Mən ölümlə həyatın,qəmlə sevincin 

 

 

 

Arasında qurulmuş böyük körpüyəm. 

Cəmi beş misralıq şeirdə on iki yığcam obrazdan ibarət altı təzadlı qarşılaşdırma veril-

mişdir. Bu, Müşfiqin ədəbi dilin zənginliyindən istifadə etmə bacarığının göstəricisidir. 

Hər poetik ifadədə, yüksək emosional ahəngdə biz on illik yaradıcılığı boyu inkişaf edən, 

yüksələn xalqın yeni dövranının istedadlı  şairi Müşfiqi görür, eşidir, duyur ,onun hissləri, 

düşüncələri ilə təsirlənir, həyəcanlanırıq. Gənc istedadın kövrək, həssas şair qəlbi gah xalqın 

dünənki faciələrindən buludlanmış, gah bu günki toy-düyünündən qol-qanad açmış, gah da 

gələcək şirin xülyaları ilə pərvaz etmişdir. 

1935-ci ilin məhsulu olan “Həyat sevgisi” şeirinin hər misrası,hər obrazı yaşamaq, ya-

ratmaq eşqi ilə dəniz kimi dalğalanan insan qəlbinin həyatda mövcud olmaq səadəti ilə riqqətə 

III INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

947

 

Qafqaz University                                                                                          17-18 April 2015, Baku, Azerbaijan 

gətirən işıqlı, hərarətli hisslər, həyəcanlardır. Başqa vaxt əhəmiyyət vermədiyimiz, lakin şən, 

həssas, coşqun qəlbli şairin böyük vurğunluqla qarşımızda canlandırdığı həyatın nə qədər gö-

zəl, mənalı olduğunu anlayırıq. 

 

 

 

Təbiət varlıdır,təbiət xəsis 

 

 

 

İşlədərkən onu,sən ey mühəndis, 

 

 

 

Mən də qart başlara verdiyim bu hiss, 

 

 

 

Bu incə mənadan necə əl çəkim? 

 

 

 

 

Həyat dedikləri bu keşməkeşdən, 

 

 

 

Qəlbimdə,qanımda yanan atəşdən, 

 

 

 

Gecədən,gündüzdən,aydan,günəşdən 

 

 

 

Bu əngin fəzadan necə əl çəkim? 

Həyatın işıqları, fərəhləri, sevincləri ilə dolu olan şairin hər bəndin sonunda qışqıraraq 

“necə əl çəkim?” sualındakı məhəbbət, həyata vurğunluq, yaşamaq ehtirası, ölmək istəməməsi 

hissləri insanı necə də sarsıdır. Qarşımızda “gənc yaşlı, sinəsi şeir, söz dolu, arzuları, istəkləri, 

həyəcan və həvəsi ilə birlikdə yolları kilidli, uzaq-uzaqların əzabxanalarında susmuş bir şair, 

kövrək təbəssümlü, nigaran baxışlı, saf ürəkli, geniş könüllü xalqın əziz və nakam oğlu Müş-

fiq dayanmışdır.